Mona Lisa'yı aramak

Satranççılar özgün oldukları kadar eşsizdirler de. Ama bu özgün kişilikler kimi zaman o tılsımlı 64 karede bile kendilerini istedikleri gibi ifade edemeyebilirler. Bunun sonucu olarak anlaşılmaz olur ve toplum tarafından dışlanırlar. Derken hoşgeldin melankoli!
Diyebilirsiniz ki, "Öyleyse satranç dünyası melankoliklerle dolu." Doğrudur ama satranç melankoliye neden olabildiği gibi onun tedavisini sağlayan bir ilaçtır da aynı zamanda. Kendilerini arzuladıkları gibi ifade edebilen satranççılar mutludurlar ama sayıları pek azdır. Örneğin, güçlü bir satranççıya "En iyi oyununuz sizce hangisi?" diye sorduğunuzda yanıtı büyük olasılıkla "En iyi partimi henüz oynamadım," olacaktır. Bir süre sonra - siz sormadan - onun için 'ölümsüz' olan oyunundan sözetmeye başlar. Çoğunlukla öznel olan yorumlarla değerlendirilen bu partinin 'ölümsüz' olup olmadığını satranç dünyası belirler. Zaman aşımına uğramayan güzellikler, derin analizlere karşın ayakta kalabiliyorsa parti ölümsüzleşir. Satranççı kendini gönlünce ifade edebilmiş, anlaşılmış ve rahatlamıştır. Bir satranç kariyerine tek bir 'ölmez parti' yetmez elbette. Oyuncu istikrarı ve yaratıcı eserleriyle - uzun bir zaman dilimi içinde - değerlendirilir. Fakat bazı ölmez partiler vardır ki, onu yaratan satranççıyı ciltler dolusu kitaptan daha iyi anlatırlar. Bu tür partiler için uzun bir satranç kariyeri bile feda edilebilir. İstikrar, yaratıcı çalışma, turnuvalar, maçlar unutulur... Kritikler susar ve oyuncu bir tek o eşsiz oyunla anılır, onunla özdeşleştirilir. Tıpkı büyükusta Eduard Güfeld gibi. Tüm yaşamını La Jakond'unu (Mona Lisa) yaratmak için feda eden Rus büyükusta yeni fikirler ve güzellikler ararken hep estetik hazzın tutkunu olmuştu. Güfeld'in turnuva başarıları yerine 'estetik güzellik' arayışı 'Mona Lisa' adlı eşsiz bir ölmez parti armağan etti bizlere. Sanatı 'birleştirilemeyeni birleştirebilmek' olarak algılayan 'artist Güfeld' tahtada absürdü ve gerçeküstücülüğü ararken neredeyse tüm kuralları altüst etti. İzleyeceğimiz ilk oyun 'Mona Lisa' adlı ölümsüz parti. İkincisi de en az Mona Lisa kadar absürd ve akıl almaz konseptlerle dolu. İlk bakışta ne kadar garip ve hatta budalaca göründüğünü vurgulayabilmek için sözü Güfeld'e bırakalım: "...13...Ac6! hamlesini yaptıktan sonra Botvinnik'in Geller'e bir şeyler fısıldadığını gördüm. 'Efim Petroviç, takımınızda oynayan kişi ne tür bir serseridir acaba?' dediğini sonradan öğrenmiştim."
Metodik Dünya Şampiyonu Botvinnik boşa konulan 2 taştan sonra patlamıştı. Ama oyundan sonra analiz yapan büyükusta siyahın her konumda üstün olduğunu belirtmişti.
Önemli not: 2. oyunu Mona Lisa'ya tercihleyenler de var. Ya siz?

Bagirov - Güfeld
SSCB Şampiyonluğu, yarı final, Kirovobad 1973
1. d4 g6 2. c4 Fg7 3. Ac3 d6 4. e4 Af6 5. f3 0 - 0 6. Fe3 Ac6 7. Age2 Kb8 8. Vd2 a6 9. Fh6 b5 10. h4 e5 11. Fxg7 Şxg7 12. h5 Şh8 13. Ad5! bxc4 14. hxg6 fxg6 15. Vh6 Ah5! 16. g4 Kxb2 17. gxh5 g5 18. Kg1 g4! 19. 0 - 0 - 0! Kxa2 20. Aef4 exf4 21. Axf4?!! Kxf4 22. Vxf4 c3! 23. Fc4 Ka3! 24. fxg4 Ab4 25. Şb1! Fe6!! 26. Fxe6 Ad3 27. Vf7 Vb8+ 28. Fb3 Kxb3+ 29. Şc2 Ab4+! 30. Şxb3 Ad5+! 31. Şc2 Vb2+ 32. Şd3 Vb5+ 33. Terk (33. Şc2 Ve2+ 34. Şb3 Vb2+ 35. Şc4 Vb5 ve mat)
"Bu parti satranç dahisi Kasparov'a ithaf edilmiştir." (E. Güfeld)

Symslov - Güfeld
Moskova 1967
1. c4 Af6 2. Af3 g6 3. b4 Fg7 4. Fb2 0 - 0 5. e3 b6 6. d4 c5! 7. dxc5 bxc5 8. b5 a6 9. a4 Ae4 10. Fxg7 Şxg7 11. Vd5! Va5+ 12. Şe2! Fb7! 13. Vxb7 Ac6! 14. Afd2! Ka7 15. bxc6! Kxb7 16. cxb7 Vb4 17. Axe4? Vb2+ 18. Abd2 Vxa1 19. Axc5 Kb8 20. g3 Va3! 21. Axd7? Kxb7 22. Fh3 Vd6 23. c5 Vd5 24. f3 Kb2 25. Kd1 e6 26. c6 Vc4+ 27. Şe1 Vd3! 28. Ff1 Vxe3+ 29. Fe2 a5!! 30. f4 f6! 31. c7 Kc2 32. Şf1 Kxc7 33. Ac4 Kxc4 34. Fxc4 Vf3+ 35. Terk

Günün sözü: "Hayat (satranç) uyumsuz ve yetersiz koşullardan yeterli sonuçlar yaratma sanatıdır." (Samuel Butler, 1835 - 1902, "Not Defterleri, Hayat Üzerine 7. Bölüm")

Beyaz oynar kazanır
Mamahdshoev - Wang Zili
Dushanbe 1998
1. Fb5!! Fxg2+ 2. Şg1 Fxe5 3. Kxe5 Vb7 4. Kxe8+ Kxe8 5. Fxe8 Fxf1 6. Fc6! ve beyaz kazanır (1...Vxb5 2. Fxf6+-; 1...Fxe5 2. Fxc6 Fxg3 3. Kxe8+-)

2 hamlede mat
J. Hannelius
"Birçok 3 hamlelikten daha zor." (Alman satranççılar)
1. Vh6 (2. Kxp tehdidiyle) 1...Ad4 2. Vf4 ve mat; 1...Af4 2. Vxf4++; 1...Şxe4 2. Ve3++