Uzay hakkında doğru bilinen 15 yanlış
Uzay birçok insanın merak ettiği ve hakkında bilgi almaya çalıştığı konulardan biri. Ancak internet denilen bu bilgi çöplüğünde doğruya ulaşmak o kadar kolay değil. Bunun en büyük sebebi, insanların bilmediği konuda yorum yapmaya bayılmaları. Haberlerde ya da sohbetlerde sık sık karşımıza çıkan, uzay hakkındaki doğru bildiğimiz yanlışları derledim.
1- Kutup Yıldızı en parlak yıldızdır
YANLIŞ! Dünyadan görülebilen en parlak yıldız Sirius’tur. Büyük Köpek Takımyıldızı'nda bulunur. Ülkemizde kış aylarında rahatlıkla görülebilir. Kutup Yıldızı ise günümüz şehir şartlarında zar zor görülebilen bir yıldız. Nereye bakacağınızı bilmezseniz ve dikkatli bakmazsanız, büyük ihtimalle göremezsiniz bile.
2- Kutup Yıldızı hiç hareket etmez.
YANLIŞ! O da her yıldız gibi hareket eder. Ancak bizim bunu çıplak gözle fark edebilmemiz için binlerce yıl gerekir.
3- Bir takımyıldızındaki yıldızlar birbirleriyle bağlantılıdır.
YANLIŞ! Takımyıldızındaki yıldızların birbirleriyle hiç alakaları yoktur. Uzaydaki konumları birbirlerinden çok farklıdır. Sadece dünyadan bakıldığında yan yana görünürler. Ayrıca yıldızların zaman içindeki yavaş hareketlerinden dolayı, binlerce yıl sonra şu anda gördüğümüz takımyıldızları ayrılıp tanınmaz hale gelecek, bambaşka bir gökyüzü manzarası oluşturacaklar.
4- Gezegenleri çıplak gözle göremeyiz.
YANLIŞ! Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn çıplak gözle görülebilir.
5- Uzay sonsuz boşluktur.
YANLIŞ! Artık herkes uzayın sonsuz olmadığını biliyor zaten, yıldızlararası boşluk ise aslında boşluk değil, çoğunlukla çok düşük yoğunluktaki hidrojen gazı içeriyor. Eğer bir vakum ortamını düşünürsek, bir ortamın içindeki tüm atomları çıkarmanın yolunu bulabilsek bile geriye kalan şey boşluk olmayabilir. Kuantum fizikçileri hala bu konuya kafa yormakta.
6- Dünya Güneş’e 1 milimetre daha yakın olsaydı sıcaktan kavrulur, 1 milimetre daha uzak olsaydı soğuktan donardık.
YANLIŞ! Ders kitabına yazılan abartılı bir cümle sonucu koca bir nesil gezegenlerin milimetrik hesabı umursadığını sanarak büyüdü. Dünya yıllık hareketi süresince Güneş’e milyonlarca kilometre yaklaşıp uzaklaşır. Dünya Güneş’e en uzak konumdayken aradaki mesafe 152 milyon kilometre, en yakın konumdayken ise 147 milyon kilometredir. Bırakın milimetreyi, aradaki fark tamı tamına 5 milyon kilometredir.
7- Ay’ın Dünya’ya bakmayan tarafı hep karanlıktır.
YANLIŞ! Ay’ın karanlık tarafı yoktur, diğer her gök cismi gibi gece-gündüz döngüsü vardır. Örneğin Ay, yarımay evresindeyken direkt olarak Ay’daki gündönümü çizgisini görebiliriz. Karanlık yarısı gece, aydınlık yarısı gündüzdür. Bunun bizim Ay’ın hep aynı tarafını görmemizle bir ilgisi yok, ikisi tamamen farklı durumlar.
8- Sadece Satürn’ün halkaları vardır.
YANLIŞ! Satürn’deki kadar büyük ve göz alıcı olmadığı için pek bilinmese de Jüpiter, Uranüs ve Neptün’ün de halkaları var.
9- Kırmızı renkli yıldızlar mavilerden daha sıcaktır.
YANLIŞ! Astronomide renkler günlük hayatımızdaki anlamları düşünüldüğünde kafa karıştırıcı olabilir. Normalde kırmızı bir cismin daha sıcak olduğunu düşünürüz çünkü ateş de kırmızıdır. Ancak yıldızları incelediğimizde kırmızı-kızıl renkte görünenlerin, beyaz veya mavi renkte görünenlere oranla daha soğuk olduğunu anlarız. Bu ışığın enerjisiyle ilgili. Mavi ışık daha çok enerji taşır. Bu yüzden daha sıcak olan yıldızlardan yayılan ışık maviye daha yakındır.
10- Güneş 'yanar'.
YANLIŞ! İlkokuldan beri Güneş’in sürekli yanan bir alev topu olduğu anlatılır ancak bu bildiğimiz anlamdaki yanma değil. Güneş’te olan şey, nükleer tepkime (fisyon ve füzyon). Bunlar atomların birleşme ve parçalanma tepkimeleri. Bildiğimiz anlamdaki yanma olayı için oksijen gerekli ancak nükleer tepkimelerde oksijene ihtiyaç yoktur. Bu yüzden “Uzayda oksijen yok, peki Güneş nasıl yanıyor?” ya da “Güneş’i suya atsak söner mi?” gibi sorular anlamsız. (sönmez:)
11- Uzayda su yoktur.
YANLIŞ! Burada uzaydan kastın ne olduğunu irdelemek gerek. Başka gezegenlerde, hatta başka uydularda su molekülleri var. Sıvı su da olabilir, katı buz ya da buhar da olabilir. Bazı bulutsularda da su molekülleri tespit edildi. Yani su uzayda sandığımız kadar nadir bulunan bir şey değil.
12- Dünya her yıl uzayda aynı noktalardan geçer.
YANLIŞ! Kafanızı kaldırıp gökyüzüne baktığınızda gördüğünüz her yıldız, gezegen, uydu hiç durmadan her saniye binlerce kilometre yol alıyor. Dünya da buna dahil. Biz Güneş etrafında dönerken Güneş de gökadamız Samanyolu merkezi etrafında dönüyor. Her saniye Güneş Sistemi tümüyle gökada içerisinde yol alıyor. Hatta gökadamız Samanyolu bile Andromeda gökadasına doğru hareket halinde. Yani Dünya’nın şu anda uzaydaki konumu, geçen yılki aynı gün aynı saatteki konumundan milyonlarca kilometre uzak.
13- Yıldızlar da kayar.
YANLIŞ! Evet yukarıda açıkladığım hareketler sebebiyle sabit durmazlar ama kaymazlar da. Kayan yıldızların gerçek yıldızlarla uzaktan yakından alakaları yok. Kayan yıldızlar sadece tesadüfen Dünya’nın yolu üzerinde bulunup en sonunda Dünya’ya çarpan kaya parçalarından başka bir şey değil.
14- Çobanyıldızı bir yıldızdır.
YANLIŞ! Çobanyıldızı, aslında Venüs gezegenidir.
15- Işık yılı bir zaman birimidir.
YANLIŞ! Kafa karıştırıcı olsa da ışık yılı bir uzaklık birimidir. Kilometreler astronomik uzaklıkları hesaplamaya yetmeyince gökbilimciler daha kolay bir birim buldu. Işık yılı, ışığın 1 yılda aldığı yol demek. Örneğin evinizdeki lambayı açtınız ve pencerenizden çıkan ışık uzayda hiçbir engelle karşılaşmadan 1 yıl boyunca yol aldı. 9 460 730 472 580 kilometreye, yani yaklaşık 9.5 trilyon kilometreye karşılık gelen bu uzunluk bile, söz konusu başka gökadalar olduğunda ufacık kalır.
facebook.com/yukariyabaksakya/
