Ege Doğaç Erdoğan

Cumhuriyetimizin 100. Yılını kutladığımız 2023 hem coşku hem hüznü yaşatan bir yıl oldu. Küresel çapta baktığımızda insanlık adına çok önemli gelişmelerin yaşandığı bir yılı geride bırakıyoruz. Yapay zeka artık bir bilim kurgu filmi konusu olmaktan çıkıp doğrudan hayatlarımıza dokunan bir seviyeye geldi. ‘Pax-Americana’ diye adlandırabileceğimiz tek kutuplu dünya düzeninin son günlerini yaşadığımızın sinyallerini giderek daha kuvvetli alabiliyoruz. Dünya ekonomisi pandemiden sonra toparlanmaya başladı ancak tünelin sonundaki ışık gözlerimizi fazla almaya başladı. 2024’te nasıl bir dünyada yaşayacağız gelin bakalım. 

Yılın son günlerinin vazgeçilmez klişelerinden biridir geride bırakılan yılı yorumlayıp gelecek yıl hakkında tahminlerde bulunmak. Bundan biraz farklı olarak sadece 2024’te neler olabileceğinden değil, yaşanacak olayların 2034’e, 2044’e uzun vadede nasıl etki edebileceğinden bahsetmek istiyorum. 

Çok kutuplu bir dünya 

Berlin Duvarı’nın yıkıldığı yıl doğan biri olarak bu yazıyı kaleme alıyorum. Soğuk Savaş’ın

SODİMER Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan “Ülkelerin dijital telif konusundaki yasal değişiklikleri, geleneksel basın ve medya kuruluşlarının geleceklerini şekillendirmeleri alanında önemlidir” diyor.

Geçtiğimiz günlerde Google Kanada merkezli basın ve medya kuruluşlarına 74 milyon Amerikan doları ödeme yapmayı kabul ettiği açıklanmıştı. Çevrim İçi Haberler Yasası (C-18) kapsamında dijital platformların haber içeriği üreticilerine telif ödemesi zorunlu kılınmıştı. Benzer yasalar Avrupa Birliği ülkeleri ve Avustralya’da da yürürlükte. İnternetin ilk çıktığı günden beri tartışma konusu olan dijital telif hakları nihayet koruma altına alınıyor. Son olarak İspanya’da El Pais ve El Mundo gibi ileri gelen 83 yayın organını temsil eden İspanyol Medya Birliği (AMI) Meta’ya reklam pazarında haksız avantaj sağladığı için dava açtı.  

Ülkemizde de Dijital Telif Yasası gündemdeyken dünyada bu konu hakkındaki düzenlemeleri Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) Başkanı Prof. Dr. Levent

Geçtiğimiz hafta Şili halkı referandumda yeni anayasayı reddetti. Colorado Yüksek Mahkemesi Donald Trump’ın seçimlere giremeyeceğine hükmetti. Avrupa Adalet Divanı FIFA ve UEFA’nın, Avrupa Süper Ligi kurulması aşamasında rekabetçiliğe aykırı davrandığına karar verdi. Bu birbirinden tamamen farklıymış gibi gözüken üç olayın aslında önemli bir ortak yanı var. Üç durum da toplumun en temel yasasını ilgilendiriyor. Üçü de anayasa ile ilgili. Hepimizin hayatını şekillendiren anayasa kavramının önemi büyük. Anayasa bir toplumsal sözleşmedir. Toplumun her bireyi örtülü kabul ilkesi gereği anayasaya uymayı taahhüt eder. 

Darbe anayasasına karşı sivil anayasa 

Şili, 1980’de Pinochet’nin askeri diktatörlüğü sırasında yürürlüğe giren anayasa ile yönetiliyor. Sivil yönetime geçildiğinden beri Pinochet’nin kanlı ve baskıcı iktidarının izleri silinmeye çalışılıyor. Son birkaç yıldır da yeni ve sivil bir anayasa yapmak için büyük çaba sarf

Hiçbir şey, hiçbir yer eskisi gibi değil! Tarihin akışınını durdurmak da mümkün değil! Ancak, eskinin tüm güzelliklerini, hikâyelerini bilmek bambaşka bir duygu. 4. kuşak Bebekli Nigar Alemdar da “Geçmişten Günümüze Bebek” kitabında, bizi zaman tünelinde yolculuğa çıkarıyor.

“Ben sizi işte bu bambaşka Bebek’te gezdirmek istiyorum. Bu Bebek’te bugünün tampon tampona sıkışık trafiğinden eser yok. Korna sesleri ve araçlardan gelen türlü türlü ‘cıstaklı’ müzik kulakları tırmalamıyor. Yollara taşan kafeler yok. Kaldırımlara sığamayan kalabalık, itişerek kendilerine yol açmaya çalışmıyor. Geceleri müziğiyle insanları uyutmayan eğlence mekânlarının olmadığı bir Bebek burası.” Bu cümleler dördüncü kuşak Bebekli yazar Nigar Alemdar’ın yeni çıkan kitabından. Kırmızı Kedi Yayınları tarafından basılan “Geçmişten Günümüze Bebek” isimli kitap pek çok ilginç hikâye içeriyor. “Bebek” isminin benimseniş

“Rusya’nın savaşı istediğine inanmıyorum. İstedikleri şey, savaşın meyveleri ve güç ve doktrinlerinin sınırsız genişlemesidir. Ancak, daha zaman varken düşünmemiz gereken şudur: savaşın kalıcı olarak önlenmesi ve tüm ülkelerde mümkün olan en kısa sürede özgürlük ve demokrasi koşullarının oluşturulmasıdır.” Bu sözler 5 Mart 1946’da Missouri’de Westminster College’de Winston Churchill tarafından sarf edildi. Meşhur ‘demir perde’ tanımını yaptığı aynı konuşmadan bir alıntı. Bir daha savaşın sadece zihinlerden silinmesi değil, fiziken de imkânsız hale gelmesi vizyonuyla Avrupa’nın entegrasyon süreci başlamıştır. Bu sürecin günümüzdeki son hali Avrupa Birliği’dir. Uluslar üstü (supranational) bir yapıya evrilen AB’nin çoğu konuda karar alma mekanizmaları tek bir federal ülkeninki gibidir. Ancak bazı önemli konularda hâlâ oybirliği gerekmektedir. 

Orban’ın tutumu 

Geçtiğimiz perşembe günü AB Liderler Zirvesi başladı ve en çok merak edilen konu

Y kuşağının efsanesiydi; GTA, 10 yıl sonra 6’ncı versiyonuyla geliyor. Peki, oyuncuların heyecanla beklediği oyunlar hangileri, ne gibi gelişmeler yaşanıyor? Yılbaşı yaklaşırken 2024’ün oyunlarına göz atıyoruz

Sene 2002. Okuldan eve gelir gelmez çantanızı yatağınızın üzerine fırlattınız ve daha kıyafetlerinizi değiştirmeden bilgisayarınızın başına kuruldunuz. Michael Jackson’ın kültleşmiş “Beat It” şarkısını duyduğunuzda artık kendinizi iyice ‘80’lerin Miami’sinde hissediyorsunuz. Grand Theft Auto (GTA) Vice City’nin ilk çıktığı günlerde işte Y kuşağı bu hâldeydi. Halefi GTA III’den sadece bir yıl sonra piyasaya çıkan Vice City, deyim yerindeyse oyun dünyasında kartların yeniden dağıtılmasını sağlamıştı. Şimdi ise GTA serisinin yapımcısı Rockstar yıllar sonra tekrar Miami’ye geri dönüyor. GTA VI’nın ilk fragmanı yayınlandı. GTA V’in 2013’de çıkmasından beri 10 yıldır bu anı bekleyen oyuncular, nihayet tünelin sonunda bir ışık görebildi.  

Grand Theft Auto serisi 

“Açık dünya” oyunu

1921 yılının Temmuz ayında vaziyet şöyledir: Afyon ve Kütahya’yı işgal eden Yunan ordusu Ankara’ya doğru yürümektedir. Meclis kurtuluş için son çare olarak Mustafa Kemal Paşa’nın başkomutan olarak ordunun başına geçmesini istemektedir. 4 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal kürsüden şu sözleri sarfeder: “Meclisin sayın üyelerinin genel istekleri üzerine Başkomutanlığı kabul ediyorum. Bu görevi, kendi üzerime almaktan doğacak yararları en kısa zamanda elde edebilmek ve ordunun maddî ve manevî gücünü en kısa zamanda artırmak ve yönetimini bir kat daha kuvvetlendirmek için, Türkiye Büyük Millet Meclisinin sahip olduğu yetkileri fiilen kullanmak şartıyla üzerime alıyorum. Hayatım boyunca millî egemenliğin en sadık bir hizmetkârı olduğumu milletin nazarında bir defa daha doğrulamak için, bu yetkinin 3 ay gibi kısa bir müddetle sınırlandırılmasını istiyorum.”

Olağanüstü çözümler

Tarih boyunca savaş döneminde devletler olağanüstü tedbirlere ve

George Orwell’in “1984” adlı romanında kendine düşmanlar yaratarak mütemadiyen savaş halinde olan totaliter bir devletten bahsedilir. Yurttaşlar her an diken üstünde tutulur; can ve mal güvenliklerini koruması için devlete tam itaat etmeleri sağlanır. Daha da ötesi devlet, kendi eliyle bir isyancı örgüt yaratır. Zihninde sisteme karşı bir kuşku oluştuğunu sezdiği kişileri bu örgüte dahil eder. Bu şekilde artık isyancılar bile devletin kontrolü altına alınmışlardır. İsrail ve Hamas konusunu düşününce aklıma bu ünlü roman geldi. İsrail gerçekten Filistin’de barış istiyor mu sorusunun cevabını bundan sonra atılan adımlarda göreceğiz.

Güç boşluğu ‘batık devletler’ yaratır

Yakıp yıkılarak bir bölgeye askeri olarak hakim olmakla, oradaki otoriteyi alaşağı etmekle kalıcı bir sonuca ulaşılamayacağını ABD, Afganistan ve Irak’ta acı bir şekilde deneyimledi. Yıktığınız devletin yerine halk tarafından benimsenen meşru bir güç koymak kolay değildir; güç boşluğu yaşandığında da ‘batık devletler’ ortaya