Halka arzla 1.5 yılda tam 3 milyar $ nakit kasada

ZEYNEP AKTAŞ
Milliyet Gazetesi Yazarı
zeynep.aktas@gmail.com

Yaklaşık iki yıldır borsaya yönelik ciddi bir ilgi gözleniyor. Söz konusu ilgi çift taraflı… Hem arz, hem de talep ayağında belli bir hareketlilik var. Yatırımcıların borsaya yeni gelen hisselerin kazandıracağı yönündeki beklentisi ilginin yüksek olmasını sağlıyor. Geride kalan 1.5 yılda 71 şirket borsaya geldi. Yatırımcısıyla ilk defa tanışan bu şirketlerin halka arz büyüklüğü 3 milyar doları buldu.

Neden tercih ediliyor?

Şirketler için önemli finansman kaynağı olan halka açılma özellikle bankacılık sektörü üzerinden kaynak bulmanın maliyetli ya da güçleştiği dönemlerde şirketler tarafından daha fazla tercih edilmekte. Neticede halka arz yoluyla temin edilen nakdin geri ödemesinin olmaması firmalar açısından önemli bir rahatlamaya imkân tanıyor. Diğer taraftan yine sermaye piyasaları üzerinden ihraç edilen tahviller de düşük maliyetleri ve banka kredileri ile karşılaştırıldığında minimum riski ile tercih edilen bir diğer finansal enstrüman olarak öne çıkmakta.

Tüm dünyada yaygın…

Bankaların kriz anlarında kredileri geri çağırma ya da yasal takibe geçme olasılıkları sonuç olarak firmaların faaliyetlerini riske ederken sermaye piyasaları yoluyla elde edilen nakdin böylesi bir risk içermemesi de şirketlerin sermaye piyasalarına yönelmesinde etkili olmuş görünüyor. Global ölçekte bakıldığında halka arzların sadece Türkiye’de değil dünyada da büyük ilgi gördüğünü söylemek pek de yanlış olmayacaktır. Uluslararası denetim ve danışmanlık şirketi Ernst & Young’ın Küresel Halka Arz Trendleri Raporu’nda 2021 yılının halka arzlar için rekorlarla dolu bir yıl olduğu tespiti yer alıyor. Raporda, global halka arz hacimleri yüzde 64, gelirler ise yüzde 67 artış gösterdi. 2021’in dördüncü çeyreği toplam işlem adedine göre 2007’den bu yana kaydedilen en aktif dördüncü çeyrek oldu. Neticede içinde bulunduğumuz yıl itibariyle farklı zamanlardaki geçmiş rekorların aynı anda aşıldığı bir zaman dilimi.

En fazla teknoloji şirketleri açılıyor

Global ölçekte halka arzlar mercek altına alındığında, ağırlıklı olarak teknoloji, sağlık ve sanayi sektöründeki firmaların halka açıldığı görüldü. Kuşkusuz bunda pandemi ve beraberinde değişen eğilimlerin etkisi bulunuyor. Söz konusu üç sektör arasında teknoloji en fazla halka arzın gerçekleştiği sektör oldu. 2021 yılında dünya pazarlarında toplam 611 teknoloji şirketi halka açıldı. 2020’nin 2. çeyreğinden bu yana geçen yedi çeyrek dönemdeki en yüksek geliri 147.5 milyar dolar ile teknoloji şirketleri topladı. Sağlık hizmetleri, 376 halka arz ve 65.4 milyar dolar hasılata ulaşarak hacim ve gelir bazında ikinci en yüksek rakamı yakaladı. Sanayi sektörü ise 310 halka arz ve 63.1 milyar dolar ile sağlık sektörünün ardından üçüncü sırada yer aldı. Borsa İstanbul özelinde 2021 ve 2022’nin ilk beş ayında sekiz bilişim ve yazılım şirketinin halka arzı gerçekleşti. Bu şirketlerden dört tanesi halka arzından bu yana yüzde 100’ün üzerinde değer kazandı.

Kaçı kazandırdı kaçı kaybettirdi?

Son 1.5 yılda borsaya açılan 71 şirketten 57 tanesi yatırımcıya kazandırırken 14’ü kaybettirdi. Kazandıran şirketlerde 17 firma halka az sonrasında yüzde 100’ün üzerinde getiri sağladı. Bu şirketler içerisinde bilişim ve enerji şirketleri ön plana çıktı. Düşük performans gösteren hisselerdeyse yüzde 20’ler seviyesinde kayıplar yaşandı.

Genel eğilim olumlu

Halka arz edilen 71 şirketten 57 tanesinin yatırımcısına kazandırması genel yaklaşımının da olumlu kalmasına olanak veriyor. Ancak her halka arzın aynı performansı göstermesi beklenmemeli. Zira yeni halka arz olan şirketler yükseliyor algısı, şirket ayırımı yapmaksızın yatırımcıların yönelmesine sebep olmakta.

‘Al-sat’ yerine uzun vadeli bakış

Sermaye piyasalarının büyümesi açısından borsaya yeni şirketlerin gelmesi önemli. Büyüyen kârlı, temettü dağıtma potansiyeli yüksek şirketlerin Borsa İstanbul’a gelmeleri bireysel yatırımcıların ilgilerinin de bu yönde daha fazla yoğunlaşmasını sağlayabilir. Yatırımcının borsaya bakışını kısa süreli al-sat’lardan uzun vadeye yönlendirecek ana başlıkların altında güçlü şirketler bulunuyor.

Halka arz şirkete ne fayda sağlar?

-Piyasaların derinliğini artırır.

-Şirketlerin şeffaf olmasını sağlar.

-Kurumsallığın artışını getirir.

-Şirketler için kaynak akışıdır.

-Ülke ekonomisinin gösterge değeridir.

-Yurtiçi ve yurtdışı tanıtımdır.

-Kredibilitedir.

-Globalleşmenin parçası olmaktır.

Halka arz endeksinin performansı nasıl?

BIST Halka Arz Endeksi, tarihi zirvesinde bulunuyor. Halka arz endeksi 2010-2019 döneminde yatay bir seyir izlerken 2020 yılında pandemi sonrası artan bireysel yatırımcı ilgisi ile zirve üstüne zirve yaptı. Yeni açılan şirketlerin iskontolu fiyatla borsaya gelmeleri yatırımcı ilgisini en yüksek seviyede tuttu. Borsada yüksek ilgi endeksi yukarı taşıdı. BIST Halka Arz Endeksi’nde halihazırda 77 hisse senedi bulunuyor. Bu şirketlerin ortalama halka açıklık oranları yüzde 21.8. Şirketlerin halka açık piyasa değerleri 47 milyar TL.

Yıldız Pazar ve Ana Pazar

Son 1.5 yılda halka açılan şirketlerin 39 tanesi Yıldız Pazar’da işlem görüyor. Yıldız Pazar’da işlem görme koşullarını yerine getirebilmesi şirketler için önemli. Firmalardan 32 tanesi ise Ana Pazar’da işlem görüyor. Ana Pazar, Borsaya ilk kotasyonda halk arz edilen kısmının piyasa değeri 300 milyon TL - 75 milyon TL arasında olan payların işlem gördüğü pazardır. Yıldız Pazar ise Borsaya ilk kotasyonda halka arz edilen kısmının piyasa değeri 300 milyon TL ve üzeri olan payların işlem gördüğü pazardır. Şirketlerin Yıldız Pazar ya da Ana Pazar’da işlem görmeleri yatırımcılar açısından önemli. Zira Yıldız Pazar’da işlem gören şirketlerin likiditesi daha yüksektir.

Bu yıl 18 şirket halka arz edildi

2022 yılında 18 şirketin halka arzı gerçekleşti. Bu şirketlerin listesi şöyle: Panelsan Çatı Cephe Sistemleri, Hun Yenilenebilir Enerji, DAP Gayrimenkul, Investco Holding, Hitit Bilgisayar, Koleksiyon Mobilya, Gezinomi Seyahat, Gür-Sel Turizm Taşımacılık, Ensari Deri Gıda, Smart Güneş Enerjisi Teknolojileri, LDR Turizm, Consus Enerji, Suwen Tekstil, BMS Birleşik Metal, Kimteks Poliüretan, İmaş Makine, Sun Tekstil, Yayla Agro Gıda.

2.1 milyon yatırımcı

2022 yılında gerçekleştirilen halka arzlarda 2 milyon 154 bin 891 yurtiçi bireysel yatırımcı hisse senedi aldı. 1.252 kurumsal yatırımcı hisse senedi alımı gerçekleştirirken 2.179 yabancı yatırımcı alım yaptı.

İşte 2022’de halka arzın yol haritası

1- İLK HAREKET ŞUBATTA BAŞLADI

2022’nin başında şubat ayında üç halka arz gerçekleşti. İlk halka arz 18 Şubat’ta borsada işlem görmeye başlayan Panelsan Çatı Cephe Sistemleri Sanayi oldu. Gedik Yatırım liderliğinde gerçekleştirilen halka arz 10.20 TL fiyattan yatırımcısına satıldı ve Mayıs ayında temettü ödedi. Hissenin 23 Mayıs 2022 itibarıyla fiyatı ise 13.12 TL. Hisse halka arzından bu yana temettü ödemesi dahil yüzde 35.3 değer kazandı. Panelsan’ın halka arzı sonrasında 21 Şubat’ta Hun Yenilenebilir Enerji borsada işlem görmeye başladı. Şubat ayının üçüncü halka arzı olan Dap Gayrimenkul oldu. Üç halka arzın ayrı ayrı hasılatlarına baktığımızda 214, 236 ve 555 milyon TL olduğunu görüyoruz. Panelsan ve Hun yenilebilir Enerji büyüklükleri nedeni ile Ana Pazar’da işlem görüyor. Ancak Dap Gayrimenkul’ün halka arz büyüklüğü 555 milyon TL olduğu için Yıldız Pazar’da işlem görüyor.

2- MART AYI HAREKETLİ GEÇTİ

Investco Holding, Hitit Bilgisayar, Koleksiyon Mobilya, Gezinomi Seyahat , Gür-Sel Turizm Taşımacılık, Ensari Deri Gıda, Smart Güneş Enerjisi Borsaya mart ayında gelen şirketler oldu. Bu şirketler içerisinden Gezinomi Seyahat Turizm halka arz sonrasında 23 Mayıs itibari ile yatırımcısına yüzde 110.7 getiri sağladı. Smart Güneş Enerjisi ise en iyi getiri sağlayan hisseler arasında yer aldı. Hissenin getirisi yüzde 58.8 oldu.

3- NİSANDA 6 HALKA ARZ YAŞANDI

LDR Turizm, Consus Enerji İşletmeciliği ve Hizmetleri, Suwen Tekstil Sanayi, BMS Birleşik Metal Sanayi, Kimteks Poliüretan Sanayi ve İmaş Makina Sanayi Nisan 2022’de borsaya gelen şirketler oldu. Nisan ayında borsaya gelen dört şirket Yıldız Pazar’da işlem görürken iki şirket de Ana Pazar’da işlem görüyor. Bu şirketler: İmaş Makina Sanayi ve BMS Birleşik Metal Sanayi.

4- MAYISTA TEKSTİL VE GIDA ATAĞI

Sun Tekstil, QNB Finans Yatırım Menkul Değerler A.ş. liderliğinde halka açıldı. 1987 yılında İzmir’de kurulan Sun Tekstil, hazır giyim perakende sektöründe faaliyet gösteren dünya çapında markalar için kadın giyim koleksiyonları tasarlıyor, üretiyor, tedarik ediyor ve satışını gerçekleştiriyor. İzmir ve Manisa’da bulunan üretim tesisleri, İzmir’in yanı sıra İngiltere’de Londra ile Leicester’da ve İspanya’nın La Coruna şehirlerinde bulunan 4 tasarım ofisi ve 1700 kişiyi aşan personeliyle global ölçekte bir faaliyet yürütüyor. Son gerçekleştirilen halka arz ise Yayla Agro Gıda oldu. Pirinç, bakliyat ve işlenmiş gıda sektöründe 26 yıldır faaliyet gösteren Yayla Agro Gıda, Borsa İstanbul Yıldız Pazar’da işlem görmeye başladı. Garanti BBVA Yatırım ve Yapı Kredi Yatırım eş liderliğinde halka açılan Yayla Agro Gıda’nın halka arzı yüzde 15.02 oranındaki payların satışıyla gerçekleştirildi.

Halka arzdan hisse alırken yatırımcı nelere dikkat etmeli?

Halka arzlar yatırımcılar için yeni şirketlerle tanışma, iskontolu hisse alma fırsatı sunar. Burada önemli olan şirketin ortak satışı ile mi yoksa sermaye artırımı ile mi halka açıldığı. Şirketler çoğunlukla mevcut ortakların rüçhan hakkını kısıtlayarak gerçekleştirdikleri sermaye artırımı ile halka arzlarını gerçekleştirmektedir. Böylesi bir durumda halka arzdan elde edilen gelir şirkete gideceğinden firmanın yatırımda bulunması ya da işletme sermayesi olarak değerlendirmesi imkânı olacaktır. Her iki halde de şirketin kasasına bir nakit girişi sağlanacağından firmanın büyümesi imkânı gündeme gelecektir. Öte yandan kimi zaman ortaklardan birisinin sahibi olduğu payların halka arzı ile de şirketin halka açılması mümkün olabilmektedir. Böylesi bir durumda ise firmanın temin ettiği bir nakit söz konusu olmayacağından halka arzdan şirketin yararlanma olanağı da olmayacaktır. Bir diğer olasılık da hem şirketin sermaye artırımına gitmesi hem de ortakların sahip oldukları payların bir kısmının satışı suretiyle karma halka arzlar gündeme gelebilmektedir. Böylesi halde şirketin kasasına giren bir nakit olduğundan firmanın ihtiyaçlarını gidermesi ve büyüme imkânı elde edebilmesi mümkün olabilecektir. Halka arzlarda yatırımcının dikkat etmesi gereken bir diğer ayrıntı ise şirketin halka arzdan elde edeceği fonu nerede kullanacağıdır. Şirket eğer elde ettiği nakdi yeni yatırımlarında değerlendirecekse bu olumlu bir durum olup şirketi geliştiren nitelikte kabul edilmelidir. Kuşkusuz gerçekleştirilen yatırımın hedefine ulaşamaması ve yatırımın kendisini amorti edememesi mümkün olabilir. Ancak bu olasılığı ticari risk kapsamında değerlendirmek gerekir. Yatırımcıların asıl dikkat etmesi gereken husus halka arzdan elde edilen kaynağın borçların ödenmesinde kullanılmasıdır. Yatırıma mı, borca mı gidiyor? Böylesi bir durum şirketin mali yapısını güçlendirmesine olanak verse de ortak esas itibarıyla yatırıma yönelen bir şirkete değil borçlu bir firmaya ortak olmuş demektir. Borçlu bir şirketin halka arzdan kaynaklı mali yapısını düzletme imkânı gündeme gelse dahi şirketin büyüme olasılığı yatırıma giden bir firmadan her halükarda daha düşük olacaktır. Sonuçta şirketin gerçekleştirdiği halka arzdan elde ettiği gelir yatırımlarına gidiyor ve şirketi büyütüyorsa bu yatırımcıya da olumlu yansıyacaktır. Ancak ortak satışı ve borç kapatmaya yönelik ise bu satışlar yatırımcının beklediği performansı yakalayamamasına neden olabilecektir.

Her halka arz kazandırmayabilir

Halka arz şirketlerinin son yıllarda gösterdiği yüksek performans yatırımcıların bu alana yönelmesine neden oldu. Ancak her halka arz aynı performansı göstermeyebilir. Bu nedenle şirketleri ve gelişim seyirlerini izlemek buna göre karar vermek önemli. Nitekim 2022 yılında gerçekleşen halka arzlar incelendiğinde Kimteks Poliüretan, Sun Tekstil, Suwen Tekstil, Gür-Sel Turizm Taşımacılık, LDR Turizm, Hitit Bilgisayar Hizmetleri, Consus Enerji hisselerinin ilk halka arz fiyatlarına göre kaybettirdiği gözlenmekte. Yatırımcıların yeni halka arzlarda mali yapısı güçlü ve halka arzdan bağımsız olarak kârını büyüttüğünü gösterir nitelikteki şirketleri tercih etmesinde fayda var.

Halka arz süreci nasıl işliyor?

-Önce Borsa İstanbul ve SPK’ya müracaat ediliyor.

-Borsa İstanbul ve SPK uzmanları tarafından şirket inceleniyor.

-Ardından Halka Arz İzahnamesi’nin onaylanması geliyor.

-Halka arz ve talep toplama aşamasına geçiliyor.

-Şirket borsada işlem görmeye başlıyor.