Fazla yeme, sarhoş olursun

21 Kasım 1998
Murat PİLEVNELİ

Her sonbaharda renk seyretmek, yurdumuzun esas bitkisi olan çiğdemleri görmek için ormana spor yapmaya giderim. Şu sıralar yollarda böğürtlenlerin dışında kocayemiş de satılmaya başladı. Kocayemiş meyvesi (Arbutus unedo) kırmızı rengine ulaşırsa anlayın ki kış geldi. Yansın kaloriferler, yükselsin aidatlar! Kocayemiş, dünyada özellikle Akdeniz kuşağında, İber yarımadasından Asya'ya kadar her yerde yabani şekilde yetişir. Gelişimi çok yavaştır. 25 senede 9 metreye ancak ulaşabilir. Hafif sulak arazilerde tek gövdeli ağaç gibi, daha kurak topraklarda çalı şeklinde gelişir. 25 metreye kadar gelişmiş nadir örnekleri İngiltere'de bulunur. Bitki İstanbul'da Yakacık sırtlarında, Trakya bölgesinde, Karadeniz ve Ege'de yetişir diye biliyorum ama çarpık kentleşme sonucu o verimli topraklar da yok ediliyor. Kocayemiş yurtdışında çiçek ağacı olarak biliniyor. Odunu koyu kızıl - kahvedir. Huş, okaliptüs gibi yer yer soyulma özelliği var. Yaprakları yeşil küçük ve dişlidir. Kocayemiş aslında asitli toprak bitkisi diye biliniyor, tabiatta yanında gelişen pek çok bitki bu özelliği arıyor ama kireçli topraklarda da yetişebiliyor.
Bitki ufakken korunmaya ihtiyaç duyar. Zamanla, geliştikçe zorlu hava şartlarına da dayanabilir. Hava kirliliği, şiddetli rüzgar, deniz suyunun getirdiği tuz, aşırı soğuklar gelişmiş bitkiyi etkilemez. Kocayemiş kışın zedelense bile baharda kendine gelir. Kolay kolay da ölmez. Üretimi de zordur. Yaz sonunda sarı yeşile dönüşen meyveler yenilebileceği zaman kırmızıya dönüşür. Yumuşak, hafif buruk tatlı bu meyveler aslında tohum kesesidir. Tohumdan gelişimini temmuzda yeni sürgünlerden çelikleme ile yapabilirsiniz. Tabiattan elle sökülürse asla tutmaz, profesyonel büyük makinelerle sökülünce tutar. Ben bahçeme yakın bir ormandan özellikle yol geçecek bölgenin tahliyesi sırasında pek çok kocayemiş getirttim. Hepsi de tuttu.
Unutmadan belirteyim, kocayemiş fazla yendiğinde sarhoş ediyor. Alkol etkisi yapıyor. Ormanda sarhoş ayı görürseniz şaşırmayın, bundan dolayıdır. Bitkide ayrıca C vitamini ve tanen bulunur. Tanen, kabız yapıcı, mikrop öldürücü güce sahiptir. İdrar yolu iltihaplanmalarında özellikle faydalıymış. Kurutulmuş yaprakları da suyla kaynatılıp içiliyormuş. İlgilenenlere duyrulur...
Kırmızılaşmış yenebilir meyveler sırasında bir sonraki sene meyveye dönüşecek çiçekler de ortaya çıkar. Beyaz, pembe renkli, inci tanesi gibi çiçekleri Pieris bitkisine benzer.
Bahçenize kocayemişi kışın hem yer örtüsü olup hem renk veren erica, calluna ile çiğdemlerle ya da Japon akçaağaçlarıyla beraber dikin. Gübresi, budanması normaldir. Ama yazın dip sulaması yapın ki iyi gelişsin. Piyasada orman fidanlıklarında nadiren satılanlar dışında 1.5 metrelik ithal olanları var. 8.5 milyon liraya satılıyor. Renk için, bitkinin meyvesi için, eğlence için bahçenizde tavsiye ederim.