16. Aga Khan Mimarlık Ödülü Kısa Listesi Açıklandı

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) Sanat, Kültür ve Teknoloji Programı Direktörü Profesör Azra Akšamija, Bahreyn Miras Projeleri Danışmanı Noura Al-Sayeh Holtrop, Columbia Üniversitesi Buell Center Direktörü Lucia Allais, ArchDaily’nin kurucusu David Basulto, İrlanda merkezli Grafton Architects Kurucu Ortağı Yvonne Farrell, Kenya merkezli Cave_bureau Kurucu Ortağı Kabage Karanja, Yacouba Konaté, Hassan Radoine ve Mun Summ Wong’un bulunduğu ödül jürisi, 16. ödül dönemi (2023–2025) için aday gösterilen 369 proje arasından 19 projeyi kısa listeye seçti.

Kısa listede yer alan projeler arasında Türkiye’den Han Tümertekin tasarımı Rami Kütüphanesi de bulunuyor. İstanbul’da 1770’lerde inşa edilen ve kırk bin metrekare alana sahip kışlanın kütüphaneye dönüşüm projesinde mimari yaklaşım tarihi yapının özgün mekansal kalitelerini ortaya çıkartmak ve en az fiziksel müdahale ile yeni işlevlerini yerleştirmek şeklinde özetleniyor.

Kısa listede yer alan diğer projeler şu şekilde sıralanıyor: Bangladeş’ten Khudi Bari (Marina Tabassum Architects), Çin’den West Wusutu Village Community Centre (Zhang Pengju), Mısır’dan Revitalisation of Historic Esna (Takween Integrated Community Development), Endonezya’dan The Arc at Green School (IBUKU / Elora Hardy), Islamic Centre Nurul Yaqin Mosque (Dave Orlando ve Fandy Gunawan) ve Microlibraries (SHAU / Daliana Suryawinata), İran’dan Majara Complex and Community Redevelopment (ZAV Architects / Mohamadreza Ghodousi) ve Jahad Metro Plaza (KA Architecture Studio), İsrail’den Khan Jaljulia Restoration (Elias Khuri), Kenya’dan Campus Startup Lions (Kéré Architecture), Fas’tan Revitalisation of Lalla Yeddouna Square (Mossessian Architecture ve Yassir Khalil Studio), Pakistan’dan Vision Pakistan (DB Studios / Mohammad Saifullah Siddiqui) ile Denso Hall Rahguzar Project (Heritage Foundation of Pakistan / Yasmeen Lari), Filistin’den Wonder Cabinet (AAU Anastas), Katar’dan The Ned Hotel (David Chipperfield Architects), Suudi Arabistan’dan Shamalat Cultural Centre (Syn Architects / Sara Alissa, Nojoud Alsudairi), Senegal’den Rehabilitation and Extension of Dakar Railway Station (Ga2D) ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden Expo Dubai 2020 Fas Pavyonu (Oualalou + Choi).

 Serpentine Pavilyonu 2025

2025 Serpentine Pavilyonu, Bangladeşli mimar Marina Tabassum tarafından tasarlanan “Zamanda Bir Kapsül” isimli yapıyla ziyaretçilerini ağırlıyor. Londra’daki Serpentine Galerileri’nde 6 Haziran - 26 Ekim 2025 tarihleri arasında açık olacak pavilyon, merkezi bir avlu etrafına yerleştirilmiş dört ahşap kemerli yapıdan oluşuyor. Tabassum, pavilyonu sadece geçici bir yapı olarak değil, “ölümden sonraki yaşamı” olan, kalıcı bir işlev üstlenebilecek bir mimari kütle olarak düşünüyor. Yapının gelecekte bir kütüphane olarak kullanılabileceği öngörülüyor.

Pavilyonun formu, Güney Asya’daki geleneksel “shamina” çadırlarından ilham alıyor. Işığı ve havayı geçiren polikarbonat paneller, geçirgenliği artırırken, glulam (lamine ahşap) iskeletiyle sürdürülebilir bir yapı ortaya koyuyor. Mekanın çevredeki yeşil alanla kurduğu ilişki ve dinamik açılır kapanır sistemleriyle yapı, yarı açık ya da tamamen kapalı olarak kullanılabiliyor. Tabassum’un “köşkün ruhu” olarak tanımladığı avlu ise mimari deneyimin merkezinde yer alıyor. Serpentine Pavilyon, bu yıl da mimarlığın geçicilikle kalıcılık arasındaki sınırlarını sorgulayan etkileyici bir örnek sunuyor.

 Müzik ve Açık Yapıt

Aykut Köksal ve Mehmet Nemutlu‘nun bir dizi söyleşisinden oluşan, modernist müziğin paradigma kurucu kavramlarından olan “açıklık”ın, farklı müzik ekollerinde ve farklı bestecilerin üretiminde ortaya çıkışını müzikler üzerinden aktaran ve tartışan kitap “Müzik ve Açık Yapıt,” Arketon Yayınları’nın Arketonses dizisinden çıktı. Arketon Yayınları’nın son kitabı Arketonses dizisinden: Müzik ve Açık Yapıt. Aykut Köksal ve Mehmet Nemutlu’nun bir dizi söyleşisinden oluşan kitapta, modernist müziğin paradigma kurucu bir kavramı olan “açıklık”ın, farklı müzik ekollerinde ve farklı bestecilerin üretiminde ortaya çıkışı, müzikler üzerinden aktarılıyor, tartışılıyor. Müzik ve Açık Yapıt, Köksal ve Nemutlu’nun, Açık Radyo’da gerçekleştirdikleri 29 söyleşiden oluşan program dizisinin kitap formatına aktarılmasıyla ortaya çıktı. Kitapta, farklı temsil biçimlerine sahip açık yapıt örnekleri zengin bir görsel belgelemeyle sunuluyor.

Söyleşiler, modernizmin 20. yüzyıl başındaki ilk ürünlerinin açıklık bağlamında irdelendiği, ardından Umberto Eco’nun açık yapıt kavramsallaştırmasının ve aynı adı taşıyan kitabında örnek olarak sunduğu yapıtların ele alındığı üç giriş programıyla başlıyor. Bu ilk söyleşileri, açık yapıtın öncüleri olan Amerikalı deneyciler izliyor. Charles Ives, Henry Cowell, John Cage, Earle Brown ve Morton Feldman’ın, bir tarih bagajıyla yüklü olmamanın getirdiği rahatlıkla, açıklığı uç noktalara taşıyan, yeni ses ortamları yaratan, geleneksel notasyonun yerine yeni temsil olanakları araştıran müzikleri, söyleşilerde tek tek yapıtlar ele alınarak tartışılıyor. Söyleşilerin üçüncü kesiminde, 1950’lerin Avrupalı modernistlerinde, açık yapıtın doktrinleşmiş hali ana izleği belirliyor. Kısa bir anlatımla, Müzik ve Açık Yapıt, 20. yüzyıl müziğinin en parlak ürünlerinin doğuşuna olanak sağlayan bir kavramın tarihsel öyküsünü aktarıyor.

 Nasıl Yapmalı?

Nevzat Sayın’ın Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan yeni kitabı “Nasıl Yapmalı?” mimarlığın yalnızca bir tasarım pratiği değil, aynı zamanda bir “yapma bilgisi” olduğunu vurgulayan çarpıcı bir eser. Mimarlık ve inşa etme bilgisi arasındaki kopukluğa dikkat çeken Nevzat Sayın, kitabında mimarlığın sadece düşünsel değil, aynı zamanda fiziksel bir üretim olduğuna dikkat çekiyor. Genç mimarlar için rehber niteliği taşıyan eser, yapı üretim sürecine dair deneyimlerin paylaşımıyla mesleki niteliğin artırılmasına katkı sunmayı hedefliyor. Sayın, kitabın yazılış sürecini anlatırken “Nasıl Yapmalı?” sorusuna yanıtlar arıyor: “Sorunsallaştırmak, tasarlamak ve yapmak arasında çok sıkı bağlar var ve bu aşamaların sıralanışı değişse bile aralarındaki sıkı bağlar hiç değişmiyor. Bu yüzden yapmayı bilmeli ya da başka bir deyişle, yapma bilgisine sahip olmalıyız. Mimarlık nesnelerinin hakikatini ancak o zaman anlayabiliriz. Anladıklarımızı anlamlandırabilir, anlamlandırdıklarımızı da anlatabiliriz. Böylelikle incelikli ayrıntılarla tasarlanmış mimarlık nesneleri toplumsal/kültürel tartışmaların özneleri olarak etkin olmasını sağladıkları mimarlığın mekan tasarlamak kadar “durum tasarlamak” olduğunu da gösterip şimdi olduğundan daha iyi bir “atmosfer”de yaşayabileceğimiz konusunda bizi ikna edebilir.”

AHI 2025 Ödülleri Açıklandı

European Award AHI Architectural Heritage Intervention 2025 kapsamında, altı farklı kategoride ödül kazanan projeler açıklandı. Uluslararası jüri üyeleri arasında Türkiye’den Mimar Batu Kepekçioğlu da yer aldı. Yapılı Miras (Built Heritage) kategorisinde ödül, noaArchitecten tarafından Belçika’nın Antwerp kentindeki tarihi Het Steen Ortaçağ kalesine yönelik dönüşüm projesine verildi. Proje, miras yapıya çağdaş bir müdahaleyi başarıyla entegre etmesiyle öne çıktı. Dış Mekanlar (Exterior Spaces) kategorisinde, Firal d’Olot projesi ödüle layık görüldü. Jaume Bach, Anna Bach, Eugeni Bach, Xevi Bayona ve Alba Colomer tarafından tasarlanan proje, kentsel peyzajla kurduğu duyarlı ilişkiyle dikkat çekti. Kentsel Planlama (Urban Planning) kategorisinde ödül, Yunanistan’daki Antik Korint Kenti’nin yeniden canlandırılmasına yönelik master plan ile Kültür Bakanlığı, ASCSA ve TPA stüdyosuna verildi. Yaygınlaştırma (Dissemination) kategorisinde ise SIC stüdyosu tarafından hazırlanan “Ruins, Scars and Traces” adlı yayın ödül aldı. Ayrıca, Torre Chiaravalle Nolar restorasyonu ve Belçika’daki “Share and Reuse Factory” projeleri özel mansiyon ödülüne layık görüldü.

 Mahalleni Tasarla Programı

İzmir Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde başlatılan Güzel İzmir Hareketi kapsamında hayata geçirilen ve sırasıyla İzmir’in farklı ilçelerinde katılımcı tasarım anlayışı ile ilerleyecek olan Mahalleni Tasarla Programı‘na tüm tasarımcılar ve beraberinde mahalleli davet ediliyor. Nitelikli kamusal alanlar elde etmeyi amaçlayan tasarım programı, İzmir Bayraklı İlçesi ile başlıyor. Program kapsamında, tasarım alanı olarak hem idare tarafından önerilen alanlar hem de katılımcıların atıl durumda olduğunu düşündüğü kamusal mekanlar değerlendirilebilecek. Katılımcılar, seçtikleri alanın tamamını veya belirli bir bölümünü yeniden tasarlayabilecek; farklı kullanım senaryoları, bu senaryolara bağlı kent mobilyaları, yapısal ve bitkisel peyzaj önerilerinde bulunabilecek. Projeler için son teslim tarihi 28 Temmuz 2025 olarak belirlendi. Dijital sergi ile halk oylamasında seçilen projenin hayata geçirilmesi planlanıyor.

 Uluslararası Antalya Mimarlık Bienali’nden Açık Çağrı

Mimarlar Odası Antalya Şubesi tarafından düzenlenen ve Türkiye’nin ilk uluslararası mimarlık bienali olma özelliğini taşıyan Uluslararası Antalya Mimarlık Bienali (IABA), beşinci kez mimarlık dünyasını bir araya getirmeye hazırlanıyor. 3-9 Kasım 2025 tarihleri arasında gerçekleşecek bienalin teması “Arada” olarak belirlendi. Covid-19 salgını nedeniyle uzun bir aradan sonra “normale dönüş” amacı taşıyan bu yılki bienal, “4.5” numarasıyla geçiş sürecine vurgu yapıyor. “Arada” teması, salgının küresel ve yerel ölçekte günlük yaşam pratiklerine getirdiği; bazıları kalıcı hale gelen ve/veya farklı boyutlar kazanan yeni ve önceki pratikler arasındaki geçişe de gönderme yapıyor. Dolayısıyla aynı zamanda arada / arada olma durumuna atıfta bulunuyor. IABA 4.5, mimarlık ve kent gündemlerine farklı disiplinlerden bakış açıları kazandırmayı, kültürlerarası diyaloğu ve sanatsal yaratıcılığı teşvik etmeyi amaçlıyor. Bienal kapsamında düzenlenecek ana serginin yanı sıra, açık çağrı yoluyla belirlenen katılımcılar için de küratöryel bir seçki hazırlanacak. 13 Temmuz 2025 tarihine kadar açık olan başvuru süreci mimarlık, sanat ve tasarım alanında çalışan herkesi, fikirlerini paylaşmaya davet ediyor. Açık Çağrı, Bienal’e çalışma ve düşünceleriyle katkıda bulunmak isteyen katılımcılara paylaşım ortamı sağlayacak, katılımcı çeşitliliğini ve temsiliyetini arttıracak, Bienal’in tartışma ortamını zenginleştirecek bir mecra olarak değerlendiriliyor.

 Işık Tasarımla Slovenya’da Buluştu

20–23 Mayıs tarihleri arasında The Circle küratörlüğünde ve Intra Lighting’in özel daveti ile Slovenya’da gerçekleşen Design Horizons 2025 programı tamamlandı. Bu yılki gezi, Türkiye’nin önde gelen mimarlarını ve aydınlatma tasarımcılarını bir araya getirerek disiplinlerarası bir keşif ve etkileşim alanı sundu.

Programın ilk gününde katılımcılar, Intra Lighting’in Šempeter pri Novi Gorici’deki genel merkezini ziyaret etti. Şirketin kurucusu ve başkanı Marino Furlan ile yapılan buluşmada katılımcılar, firmanın vizyonunu ve üretim süreçlerini doğrudan gözlemleme fırsatı buldu. Light Mastery Center’da gerçekleşen uygulamalı sunumlarla, ışığın teknik boyutu ile mimari yorumları arasında bağlar kuruldu. Laboratuvar ve fabrika gezileri, aydınlatmanın tasarımla nasıl bütünleştiğine dair önemli içgörüler sundu.

Ziyaretin ardından Goriška Brda’da gerçekleştirilen şarap tadımı ve akşam yemeği, yerel kültürle olan temasları güçlendirdi. Katılımcılar, doğal manzaralar eşliğinde Slovenya’nın karakteristik tatlarını deneyimledi.

BIG SEE Architecture Festival’de Uluslararası Diyalog

İkinci gün, katılımcılar Portorož kentinde düzenlenen BIG SEE Architecture Festival’e katıldı. Festivalin önemli oturumlarından biri olan “Envisioning a City: Future Perspectives from North and South” paneli, The Circle’ın kurucusu Selçuk Avcı küratörlüğünde ve moderasyonunda gerçekleşti. Selçuk Avcı’nın davetiyle gerçekleşen oturumda, Ola Gustafsson (Think Softer), Alper Derinboğaz (Salon Architects), Murat & Alexis Şanal (ŞANALarc) ve Robert Schmitz (White Arkitekter) konuşmacı olarak yer aldı. Mimarlık, kentleşme ve sürdürülebilirlik konuları farklı kültürel bakış açılarıyla tartışıldı.

Ljubljana’da Plečnik’in İzinde

Programın son gününde, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Ljubljana kent merkezinde rehberli bir mimari yürüyüş gerçekleştirildi. Slovenya’nın modern mimarlığının kurucularından Jože Plečnik’in tasarımları, başta Ulusal ve Üniversite Kütüphanesi (NUK) olmak üzere yerinde incelendi. Bu ziyaret, Plečnik’in klasikle yerel arasında kurduğu özgün mimari dilin nasıl bir şehir kimliğine dönüştüğünü gösterdi.

Bu çok yönlü keşif gezisine, Türkiye’nin farklı şehirlerinden gelen ve kendi alanlarında öne çıkan Ali Berkman (ONOFF Lighting Design), Faruk Uyan (LAB1 Lighting Design + Daylighting), Mustafa Akkaya (LINE Lighting Design), Eytan Ebeoğlu (Tepta Aydınlatma), Kurtul Erkmen (KG Mimarlık), Ali Derya Dostoğlu (Per Se Mimarlık), Ertuğ Uçar (TEĞET Mimarlık), Hasan Çalışlar (Erginoğlu & Çalışlar Mimarlık), Nevzat Sayın (NSMH), Hande Sandal (Avcı Architects), Caner Bilgin (Bilgin Mimari Tasarım), Şule Ertürk (Slash Architects), Alper Derinboğaz (Salon Architects), Murat Şanal & Alexis Şanal (ŞANALarc), Selçuk Avcı & Sanja Jurca Avcı (Avcı Architects), Yasemin Şener (pRchitect Media & Communications), Nesli Kayalı (The Circle Program Direktörü) ve İlayda Köroğlu (The Circle Proje Koordinatörü).

Mimarlığın etki alanlarına odaklanan bir organizasyon platformu olan ve iklim değişikliğinin şekillendirdiği geleceği odağına alarak, yapılı çevreye dair bilgi ve pratiği paylaşıma açan projeler geliştirip ağlar Kuran The Circle tarafından organize edilen Design Horizons, önümüzdeki süreçte hayata geçireceği yeni etkinliklerle kültürel alışverişin ve uluslararası işbirliklerinin önünü açan bir platform olmaya devam edecek.