Aşure nasıl ortaya çıktı?

Birçok anlamı var

Aslen kökeni İbranice olan aşure kelimesi 'aşura' şeklinde telaffuz edilmekte ve 10 sayısı anlamına gelmektedir. Bunun nedeniyse Hicri takvimde aşure ayı olarak bilinen Muharrem ayının onuncu gününü ifade etmesidir. Bazı tarih kaynaklarına göre İslamiyet'ten önce İsrail halkı başta olarak pek çok kültürde Muharrem ayı aşure gününe özel oruç tutulmaktaydı.

Aşurenin ifade ettiği bu özel günün anlamı elbette yalnızca orucu çağrıştırmasıyla sınırlı değil. Hz. Adem'in tövbesinin kabul gördüğü, Hz. Halil'in Nemrut'tan kurtulduğu, Hz. Musa'nın Firavun işkencelerinden kurtulduğu, Hz. Yunus'un balık karnından çıktığı, Hz. Nuh'un gemisinin su üstünden indiği ve Hz. Eyüp'ün yaralarının geçtiği günün, bu gün olduğuna inanılmakta. Tüm bu dini ve tarihi öneme bakıldığı takdirde aşurenin İslam kültürüne kattığı anlamın yanı sıra yapıldığı ve dağıtıldığı her ev için de anlamı büyümektedir. Aynı sebeplerden ötürü Muharrem ayı içerisinde tutulan oruç ve dağıtılmak üzere hazırlanan yiyecekler apayrı bir önemi ve kutsallığı olduğuna inanılmaktadır.

Farklı külterle farklı yorumlar

Aşurenin tarihçesi kıtlık döneminden matem yemeği olmasına kadar farklı kültürlerde pek çok farklı olaya dayandırılmaktadır. Aleviler için hem bir anma hem de matem halini alan Muharrem, Hz. Hüseyin'in ölümüne denk gelmektedir. Bu sebepten dolayı Alevi kültüründe Muharrem orucu ve aşure oldukça farklı bir anlam taşır. Hz. Hüseyin'in ölümüne kadar bu ayda hazırlanan aşurenin neşeyi yaymak ve kutlama yapmak için hazırlanan bir yiyecek olduğu bilinmekte.

Aşurenin ortaya çıkışı bazı inanışlara göreyse Nuh peygamberin hayatına dayanmaktadır. Hz. Nuh'un gemisinin büyük tufandan sonra karaya ilk çıkışında her erzağından oldukça az kalmış ve yine inanışa göre kalan tüm malzemeler karıştırılarak ilk aşure hazırlanmıştır. Aşure çorbası olarak da adlandırılan bu yiyeceğin içerisinde 12 farklı malzeme bulunmasının bir gelenek halini almasıysa yine aynı olaya dayandırılmaktadır.

Gemide kalan son yiyecekler

Aşure tatlısının ortaya çıkış öyküsü Nuh peygamberle olan ilişkiye de bağlanır. Nuh’un gemisinin karaya oturması ile gemide kalan son yiyeceklerden bu tatlı sıcak çorba meydana gelmiştir. Aşure çorbasının içinde en az 12 çeşit farklı madde olmalıdır. Bunlar da genel olarak fındık, kuru üzüm, ceviz, kuru incir, fasulye, nohut ve benzeri yiyeceklerdir.

Fazilet.Senol@milliyet.com.tr
twitter.com/SenolFazilet
instagram.com/SenolFazilet