İstanbul Boğazı’na ve Marmara’ya hâkim yüksek bir arazi üzerine inşa edilen Yıldız Sarayı, Osmanlı Devleti’nin İstanbul’da yaptırdığı son büyük saraydır. Genel vaziyet planı bağlamında “Doğuda Saray (Devlet Yönetimi ve Harem) – Batıda Cuma Camii (Yıldız Hamidiye Camii)” kurgusuyla Türk-İslâm saray mimarisi geleneğini sürdürmektedir.500.000 m2 alana sahip olan Yıldız Sarayı, 3 büyük kısımdan meydana gelmektedir. Birincisi devlet yönetimini ilgilendiren yapıların bulunduğu asıl saraydır, ikincisi Sultan’ın kendisine ve haremine ait olan hususi bölümdür, üçüncü bölümü ise dış bahçe ve çevre yapılar oluşturmaktadır. Dış bahçe denilen yer, bugünkü Yıldız Parkı’dır. Saltanat döneminde saraya mahsus olan bu büyük park, günümüzde halka açıktır. Devrinde birçok köşklerin ve yapıların bulunduğu bu kısımdan günümüze sadece Çadır, Malta ve Şale köşkleri ulaşmıştır.
Yıldız Sarayı alanındaki ilk köşk, Sultan III. Selim (1789-1807) zamanında yapılmıştır. Sonraki padişahlar, yöredeki koru ve bahçelere ilgi göstermişlerse de Yıldız Sarayı’nın adı Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) ile özdeşleşmiştir. Padişah, bölgeye “Yıldız Sarây-ı Hümâyûnu” ismini vererek burayı aslî ikametgâhı belirlemiş ve 33 yıl ülkeyi bu saraydan yönetmiştir.Beşiktaş ile Ortaköy arasındaki çok geniş bir araziye yayılmış bulunan Yıldız Sarayı; bahçeleri, havuzları, ağaçları, seraları ve köşkleri ile İstanbul’un diğer saraylarından farklı işlevlere sahip bir köşkler topluluğudur.Tiyatro, müze, kütüphâne, eczahâne, hayvanat bahçesi, hayvan hastahânesi, marangozhâne, demirhâne gibi atölyelerin yanı sıra Yıldız’da çini fabrikası gibi endüstriyel yapılar da kurduran Sultan II. Abdülhamid, I. Ordu’nun ünlü II. Tümeni’ni (Orhaniye ve Ertuğrul kışlaları) de sarayın yakınına yerleştirmiştir. Bu dönemde sarayın doğrudan veya dolaylı hizmetlerine bakanlarla birlikte 12.000’e varan bir nüfusa sahip olduğu düşünülmektedir.
Yıldız Sarayı, Osmanlı Devleti’nin son yönetim merkezi ve padişahın son ikametgâhı olarak tarihe geçmiştir.
