ÖRNEKLER NASIL iNCELENiR?

Anadolu Sağlık Merkezi’nden patoloji uzmanı Doç. Dr. Özlem Yapıcıer, patolojiyle ilgili sorularımızı yanıtladı:

* Patolojiye gönderilen örneklerin incelemesi nasıl yapılır?

Laboratuvara ulaşan tüm örnekler öncelikle numaralandırılır. Numaralandırılan ‘sitoloji’ ve ‘biyopsi’ raporlarına hastaya ait kimlik bilgileri, örneğin alındığı doku ve alındığı tarih kaydedilir. Biyopsi yöntemleriyle alınan küçük dokular ve ameliyatla alınan büyük dokuyla organlarsa patoloji laboratuvarına gönderilmeden önce koruyucu bir solüsyon içine konulur. Uygun solüsyon içinde bekleyen dokulara aylar, yıllar sonra bile ek patolojik incelemeler yapılabilir.
Patoloji laboratuvarına ulaşan bu dokuların öncelikle dış görünümleri uzman tarafından değerlendirilir, bulgular raporun ‘makroskopik inceleme’ bölümüne kaydedilir. Daha sonra mikroskopla incelenmesi gerekli görülen alanlar, usulüne uygun olarak patoloji uzmanı tarafından kesilir, bu dokular bölüme ilk gelişte verilen biyopsi numarası altında kodlandırılarak küçük kasetler içerisine konulur. Hemen hemen tüm patoloji laboratuvarlarında bulunan otomatik cihazlar içerisinde sepetlere yerleştirilen bu kasetlerdeki dokular 8-16 saatlik bir süre boyunca doku takip işlemleri denen süreçten geçer. Bu süre sonunda otomatik doku takip cihazından alınan dokular parafin bloklar içine gömülür ve mikrotom adı verilen bir başka cihazda 4-5 mikron (1 mikron=1/1000mm) kalınlıkta kesilerek cam preparatlar (lam) üzerine yerleştirilir. Bu lamlar patoloji teknikerleri tarafından uygun boyama yöntemleriyle boyanır ve patoloji uzmanının mikroskopla değerlendirmesi aşamasına getirilir.
Mikroskobik incelemeyle patolog normal olmayan hücre ve dokuları diğerlerinden ayırarak hastalığa tanı koyar. Tümör dışı hastalıklar bir kenara bırakıldığında tek bir doku veya organ için bile onlarca farklı tümör tipinin var olduğu düşünülürse hastalıklara doğru tanı koymak için patoloji uzmanının uzun bir eğitim ve deneyime sahip olması gerekliliği kolayca anlaşılır. Ancak patolog deneyimli bile olsa tanı koyma aşamasında ek yöntemlerin uygulanmasına gerek görebilir.

* Doku örnekleri laboratuvarda nasıl ve ne kadar süreyle saklanır?
Hastaya ait tanı konulmuş olan cam preparatlarla dokuların içinde bulunduğu parafin bloklar hastanın patoloji raporunda da var olan numara ve kodlarla laboratuvarın arşivinde saklanır. Böylece tanı ve tedaviyle ilgili ileride ortaya çıkabilecek durumlarda bu örneklere geri dönüp değerlendirme veya inceleme yapmak her zaman mümkün olur. Bu örneklerin saklanmasıyla ilgili bağlayıcı kanuni bir yükümlülük bulunmadığından kurumlar depolama alanı olanaklarının elverdiği ölçüde kendi belirledikleri sürelerde örnekleri saklar. Olanakları olan kurumlar, cam preparat ve parafin blokları süresiz saklanır. Ancak hasta kendisine ait cam preparat ve parafin blokları tedavi sürecinde gerekli olduğu durumlarda alma hakkına sahip.

*Patoloji raporunun hazırlanması ne kadar sürer?
Vücut sıvıları raporları kısa sürede verilirken, biyopsi raporlarının hazırlanması, ortalama 3-4 günü bulur. Ancak raporun hazırlanıp verilmesi için geçen süre incelenecek dokunun ne olduğuna, olası tanıya ve laboratuvarın bulunduğu kurumla ilişkili nedenlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Laboratuvarın bulunduğu kurumla ilgili durum nedeniyle de rapor süreleri farklı olabilir.

HASTA VE YAKINLARINA ÖNERİLER

Raporlarını bekleme sürecinde hasta ya da hasta yakınları farklı davranışlar gösterebilir. Bazı hastalar, ‘kötü bir sonuç’la karşılaşmaktan korktukları için raporu almakta acele etmez. Bazıları da ‘bir an önce’ raporu almaya çalışır. Sonuç olarak çoğu zaman hasta ve yakınları için patoloji raporu alınana kadar endişeli bir bekleyiş söz konusu olur. Ancak her iki durum da hasta için doğru olmayan yaklaşımlar. Raporu zamanında alınmayan bir hastanın tedavisinde geç kalınmış olunabileceği gibi, raporun bir an önce çıkmasının istenmesinin de hasta için bir yararı yok. Hasta ve patoloji uzmanının iletişim halinde olmaları rapordaki gecikmelerin nedenlerinin bilinmesi yönünden faydalı.

YARIN: TANIYA YARDIMCI YÖNTEMLER