Bego’yla temiz giysi zamanı

Bingöl’den İstanbul’a giden otobüsle yola çıktığında henüz 15 yaşındaymış Bego... Ardında okulu, on iki kardeşi, anne babası ve omuzlarında geçim derdi varmış. Muavin olarak yolculuk edip para vermeden ulaşmış İstanbul’a. 1995’te tekstil sektöründen uzanmış eline ekmek. Hem başını sokacak yer de vermişler küçük Bego’ya. Bütün bunların bedelini ciğerlerinin yüzde 46.2’sini vererek ödemiş. Silikozis hastalığının ilk belirtileri askerde ortaya çıkmış. Diğer kot kumlama işçileriyle birlikte götürüldüğü Erzurum’daki taramada hastalıkla yüzleşmiş. Hastaların durumunu belirten skalada 20’den aşağıya inen kritik durumdakiler listesinde 14’üncüyken hayata tutunup başkaları hastalanmasın diye mücadeleye başlamış. 

‘Temiz giysi’ üretiminin mümkün olduğunu kanıtlayan ve Bego Jeans ile asıl adını yaşatan Abdülhalim Demir’le ofisinde bir araya geldik.

 2007’de silikozis teşhisi konduğunda hissettiklerini “25 yaşında gencecik bir insansın ve biri sana ömür biçiyor. Yaşamak için çalıştığın şeyin seni öldürebileceğini söylüyor. Bu bende ve birçok işçide psikolojik travmaya yol açtı. 2008’de bir gün, bu bir kader değil dedim” sözleriyle anlatıyor.

Birçoğumuz, giydiğimiz pantolonun ya da ceketin birilerinin hayatına mal olabileceğini onun gazeteye yazdığı bir mektuptan öğrendik. 2008’de kurduğu Kot Kumlama İşçileri Dayanışma Komitesi’yle verdikleri mücadele sonrası bir yılın ardından Sağlık Bakanlığı kot kumlamayı ülkemizde yasaklamıştı. Bir yıl sonra da silikozisin tedavisi ücretsiz hale getirildi. 2011’de de bütün silikozis hastalarına emeklilik hakkı tanındı. Bego ve arkadaşları verdikleri mücadeleyi kazanmışlardı. Artık ölmek yasaktı! Ne yazık ki dünyanın başka yerleri için değil. Demir, “Merdiven altı atölyeler kapandı ve markalar rotalarını başka yönlere çevirdi. Kot kumlamada çalışırken bunun bize ne yaptığını bilmiyorduk ama artık biliyoruz. Başka ülkelerde başka insanlar ölecekti. Dolayısıyla mücadelemi, global boyutta vermeye karar verdim” diye anlatıyor.

Temiz Moda Hareketi’nin manifestosu ceplerde

Markalardan dönüş yok

Bego, bu zamanda kendisine bilgisayar kursu hediye eden bir doktor sayesinde bilgisayar programcılığı eğitimi almış ve İngilizce öğrenmiş. 2011’de dahil olduğu Temiz Giysi Ağı’yla birlikte İngiltere’deki moda okullarında kot kumlamanın zararlarını anlatmış. “Bu süreçte Avrupa’da 100’den fazla markayı ikna edip tedarik zincirlerinde kot kumlama yapmayacaklarını ilan etmelerini sağladık. Bu kotta kumlama yaptıklarına dair bir itiraftı da. 2013’te sadece kot kumlama işçilerinin değil tekstil sektöründeki tüm işçilerin kırılgan tabanda yer aldığını fark ettim. Türkiye’de tekstil işçilerini güçlendirmek ve sektörü kalkındırmak için de Temiz Giysi adlı bir dernek kurdum” diye anlatıyor mücadelesinin devamını. Bego, Temiz Giysi’yi çocuk emeği sömürülmeden, çevreye, doğaya, insana zarar vermeden, adil bir şekilde üretilen, yüzde yüz geridönüştürülebilir, vegan bir ürün olarak tanımlıyor. “Bir videoyla temiz giysiyi anlattığımızda insanlar bu ürünü nereden alabiliriz diye sormaya başladı. Kot kumlamada çalışırken elimizde bir liste vardı. Bu listede adı olan markalara bir mail attık ve temiz giysi tanımlamamızla birlikte insanların bu yönde ürün talebi olduğunu ilettik. Bunun gerçekçi olmadığını, ütopik olduğunu belirten yanıtlar aldık” diyor Demir.

Temiz Moda Hareketi’nin elçileri arasında Mert Fırat da var

Bego, bir model oluşturup temiz giysinin mümkün olduğunu göstermek için iki yıl önce başladığı çalışmalarının sonucunda iki aydır Bego Jeans adını verdiği markasıyla denim ürünler satıyor. Temiz giysiden yola çıkarak tüm markaların bu şekilde üretim yapmasını sağlamak için de Temiz Moda Hareketi’ni başlatmış. Bego’nun tüketiciden isteği markalardan böyle ürünler talep etmeleri. Böylece dünyada bir akım başlatıp sektörü dönüştürmek istiyor. Tekstilin sürdürülebilir olması için çabalayanlardan biri olan Almanya’nın Reutlingen Üniversitesi Moda Bölümü’nden Julia Von Liliwa, Bego Jeans’in tasarımına gönüllü katkı sunanlardan sadece biri. Bego’nun başlattığı ve henüz sektör temsilcilerinin katılmadığı Temiz Moda Hareketi’nin elçileri arasında Mert Fırat ve Bilgi Üniversitesi’nden Itır Erhart yer alıyor. Bego, Temiz Moda Hareketi kapsamında yarattığı Bego Jeans için bir tesis kurarak üretimin tüm aşamalarının bir arada olmasını hayal ediyor: “Burada temiz giysi üretmenin yanı sıra bu tesiste moda bölümü öğrencilerine staj imkanı verip, sektörün asıl belirleyicileri olduklarını gösterip bir değişim yaratmalarını istiyoruz. Sonrasında tüketicileri Temiz Moda Hareketi’ne dahil olan markalara yönlendirip bu ürünlerin satıldığı ortak bir platform hedefliyoruz” diyor.