Burdur’dan dünyaya ilmek ilmek işlenen toplar

Elde top dikimi ve top dikim ustalığı 50 yıl öncesinde Bursa ve çevre illerdeki insanların geçim kaynağı iken zamanla yok olmaya, unutulmaya yüz tutan meslekler arasına girdi. Öyle ki, bir dönem çoğu evin bodrum katında “top atölyesi” bulunuyordu. Ancak 1990’larda Çin ve Pakistan’ın ucuz işgücü faktörüyle dünya piyasasında büyük yer tutması, el dikimi top sektörünü de durdurmuş oldu. 2018’de Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nin (MAKÜ) iş birliğiyle başlatılan ‘El Dikimi Top Üretim Kursu’ projesi, bu durumu tersine çevireceğimizin göstergesi oldu. Proje, özellikle kadınların işgücüne katılımı konusuna verdiği destekle dikkat çekti ve başladığı günden bu yana 75 kadının “top dikim ustası” olarak yetişmesine olanak sağladı. 2018’de 320 topun üretildiği kursta bugün sayı 2500’ü buldu.

Temel hedef grubu kadınlar

İşkur’un desteğiyle Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde gerçekleştirilen eğitim ve çalışmaların koordinatörü Sosyal Hizmet Bölümü’nde araştırma görevlisi olan Mehmet Öçal. Unutulmaya yüz tutmuş bir meslekte yetişmiş eğitmen veya usta bulmanın zor olduğunu, toplumsal fayda ve sosyal gelişme adına kurulan sistemle öncelikle usta top dikici, deri saraciyecisi kişilere ulaştıklarını akabinde ise üniversitenin kaynaklarıyla bir top dikim atölyesi kurduklarını söylüyor Öçal. Temel hedef grubunun kadınlar olduğu projeye dahil olmanın koşullarının ise ilkokul mezunu olmak ve dikiş bilmek olduğunu da anlatıyor koordinatör: “Kursiyerlerimizin tamamına yakını kadın. İşkur’dan destek alıyoruz. Onların aracılığıyla açılan meslek edindirme kurslarında kursiyerlerimiz günlük 40 lira gibi bir “cep harçlığı” da alarak toplam da 960 saatin üzerinde (61 gün) eğitime tabi tutuluyorlar. Eğitimlerde dikiş, deri kesme, laminasyon, deri gerdirme, kapama dikişi gibi birçok aşama ve içerik mevcut. Kursiyerlerimizi belirlerken onların sosyal ve ekonomik parametrelerine özellikle dikkat ediyoruz. Özellikle dezavantajlı olarak nitelendirdiğimiz kadınlarımızın iyilik hallerini geliştirmek onlara bir vasıf kazandırmak, bir ekmek kapısı açmak temel gayemiz. “

2018’den bu yana 77 kadını “top dikim ustası” yapan projede bugün 75 kadın top dikmeye devam ediyor. Bir kişinin günde iki top üretebildiğini ifade eden Öçal, pandemi nedeniyle üretimlerin de evde gerçekleştiğini söylüyor: “Süreçten ötürü yeni kursa ara vermek durumunda kaldık. Tamamlanınca usta sayımız 120’lere çıkacak. Ki yakın gelecekte kadınlarımızın girişimci olarak sektöre girmelerini arzuluyoruz. Bu konuda da onlara gereken desteği sağlayacağız.”

FIFA’ya başvuruya hazırlanıyorlar

Üç çeşit top üretiminin yapıldığı projede büyük çoğunlukla 5 numara olarak adlandırılan standart futbol topu hazırlanıyor. Bunun yanı sıra daha küçük ebatlarda olan ve salon futbolu-antrenman topu olarak kullanılan 3 ve 4 numaralı toplar da dikiliyor. Voleybol topu için ilk siparişlerini de birkaç gün önce alan ustalar, hentbol topu için de çalışmalar yapıyor. Bunun yanı sıra üniversitede bir “Spor Ürünleri Test Merkezi” kurmayı da hedeflediklerini söyleyen Mehmet Öçal, futbol toplarının ulusal ve uluslararası liglerde oynanabilirliği için önümüzdeki günlerde başvuru yapacaklarını da anlatıyor: “Futbol topu için FIFA tarafından verilen 3 farklı sertifikasyon-akreditasyon mevcut. Kısmet olursa birkaç hafta içinde FIFA IMS International Match Standard sertifikası için başvurularımızı gerçekleştireceğiz. Bu kazanım ile kadınlarımız tarafından üretilen topların ulusal ve uluslararası liglerde oynanabilirliği sağlanacak.”

Yerli ve milli el dikimi top markamız olmadığı için Çin ve Pakistan’dan her yıl milyonlarca dolarlık top ithalatı yapıyoruz. Projenin amaçlarından bir diğeri de bunu ortadan kaldırmak diyor Öçal: “Ülkemizin yerli ve milli, el dikimi bir top markası yok. Şu anda üretilen toplarda dikkat ettiğimiz en önemli unsur hammaddenin yerli ve milli olması. Emin adımlarla yürümeye devam ediyoruz. Yakın zamanda kadınlarımızın emekleri ile ülkemizi bu alanda ithalatçı konumdan ihracatçı konuma çıkaracağız. Şu anda gerek kamu kurumları gerekse özel sektörden ciddi sipariş alıyoruz. Kapasitemizi, üretim tesisimizi sürekli geliştirmeye gayret ediyoruz.’’

Hüseyin Şentürk  (Top Dikim Ustası)

“56 yaşındayım, 30 yılı aşkındır top dikiyorum. Bu meslekle birlikte voleybol oyuncusu ve antrenörüyüm. Bu mesleği evimde yaparken bir olay bakış açımı değiştirdi. 20’li yaşlarda takımda oynadığım futbol antrenörüm 100 dolarlık patlak bir topla odaya girdi. Ben topu aldım. Akşam evde diktim ve şişirdim. İnsanlar çok şaşırdı. O günden bu yana top dikiyorum. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ile 3 yıldır çalışıyor, ülkemizin bu değerini korumaya çalışıyoruz. “

Hacer Kurtcebe

“38 yaşındayım. Daha önce ev hanımıydım. Şimdi hem aile bütçesine katkı sağlıyor hem de meslek sahibi oldum. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’ne böyle bir imkân oluşturduğu için teşekkür ederim. Çok severek yapıyorum ve bu alanda girişimci olmak istiyorum. “




Aysel Özcan

“41 yaşında, 3 çocuk annesiyim. Daha önce ev hanımıydım. Bu iş kendime olan özgüvenimi arttırdı. Yeni bir çevre edindirdi. Vasıf kazandırdı. İnsanlara bir şeyler öğretmenin mutluluğunu yaşattı. Çok severek yapıyorum.”