“İnşallah bir aptallık yapmam”

Yaklaşık iki yıldır haftada en az iki kez İlber Ortaylı’yla telefonlaşırız. O haftaki Milliyet Pazar yazısının elime ulaşıp ulaşmadığını sorar, varsa yazıdaki düzeltmeleri yaparız... Dediğini anlamayıp tekrarlatırsam kızar, kendi söyleyecekleri bittikten hemen sonra telefonu kapatır.

Ama mutlaka telefonu kapattıktan sonra yüzümde bir gülümseme bırakır. Onu tanıdığım için kendimi şanslı hissettirir. Kısa zamanda ortalığı kasıp kavuran “caps” (kısa, komik bir cümleyle birleştirilmiş fotoğraflar) furyasına onun da dahil edilmesi, bir anda her yerde herkesin ondan gülümseyerek bahseder hale gelmesi beni ayrıca mutlu etti bu yüzden; yalnız olmadığımı hissetmeye başladım.
Yine de bu caps konusunu konuşmak üzere yanına giderken tedirgindim. Kızı Tuna (Ortaylı Kazıcı) “Tedirgin olmana gerek yok, bu meseleye kızmıyor, hatta bazılarına çok gülüyor” dese de emin olamadım, sabrı taşmış olabilirdi. Buluştuktan çok kısa bir süre sonra, kahkahalarımız Galatasaray Üniversitesi’nin koridorlarını çınlatırken endişelerimin ne kadar yersiz olduğunu anladım.

Nasıl buluyorsunuz hocam bu resimleri?

Ay çok komikler var, çok gülüyorum. Ama bu bir moda, gelir, geçer. İnşallah delip de geçmez.

Nasıl haberdar oldunuz bunlardan? Siz internet kullanmıyorsunuz...

Kızım Tuna söyledi.

Hangilerini beğeniyorsunuz?

Hani bir tane var ya “Sen tarihi bırak evladım” yazıyor altında, onu yapıyorum ben ara sıra.

Nasıl?

Sen şimdi gülüyorsun ama bunun gibi kötü bir lafı bir gazeteciye dedim bir kere; “Kızım sen bu işi yapamazsın, bırak” dedim.

Bana demeyeceksiniz inşallah...

Yok, demem. Bir tane de “IQ’su düşük olan sedyemi taşımasın” var.
O da yanlış bir laf değil. Çünkü düşürüyorlar adamı. Ben orada da düşüyordum az kalsın (Ortaylı, geçen hafta Hollande’ın konferansında fenalaştı, sedyeyle taşındı).

Kızıyor musunuz bazı caps’lere?

Kızmıyorum ama bazı espriler hakikaten öbürlerinin sınıfında değil. Kötü olanlar var, cıvıtmasınlar, ayıptır. İdil Biret’li var bir tane (“N’olur yardım edin, cahillerin arasında kaldım”). Onu yapanda pek zeka yok galiba işte. İdil Biret cahil olur mu hiç? Türkiye Komünist Partisi eski üyelerinden bir arkadaşım söylemişti; İdil Biret’in, Paris sınıfsal topografyası, işçi mahalleleri üzerine bilgisi şaşılacak düzeydeymiş. En üst sınıflarda gezen bir meşhur virtüöz
bu kadar şeyi nereden biliyor? Merak edip kitap okuyor. Ama o espriyi yapan onu tanımıyor belli ki.
O olmaz işte. Bu iş bir sanat, o yüzden çok ciddi yapacaksın. Yapamazsan zırvalamak olur.

Çok konuşulan o Caps'ler

“Tontiş ne ayıp laf, bebek sever gibi”

Caps’leri hazırlayanlara söylemek istediğiniz bir şey var mı?

Var. Hazırlarken meseleyi iyi tetkik etsinler.

Cahil cahil yazmasınlar yani...

Hah, evet; cahil cahil yazmasınlar. Espri güzeldir ama cahil cahil yapmasınlar. Her şeyi yaparsın da malzemeni bilirsin. Kerpiçle gökdelen yapılır mı?

Yapılmaz.

Yapılır aslında. Vardır tuğladan, kerpiçten gökdelenler insanlık tarihinde. İran’da Bam’da falan olan tipte... Ama onlar başka. Herkes espriye ve hücuma gelir ama malzemeyi doğru kullanmak zorundasın.

Neden sizinle ilgili bütün caps’ler cahillik üzerine?

Bilmem. “Ben çok biliyorum” gibi burnu havada bir izlenim mi veriyorum acaba?

Ama hiçbirinden negatif bir anlam çıkmıyor, hepsinde sizi çok sempatik gösteriyorlar...

Sempatik bulanı vardır, bulmayanı vardır.

Tontiş diyorlar size...

Ay ne ayıp laf. Bebek sever gibi... Bu çocukların böyle huyları var; hiç teklif falan yok, küt diye yapıştırıyorlar.

Bu kadar çok sevgi ve ilgi görmek mutlu ediyor mu sizi?

Mutlu olunacak şey değil o. Büyük mesuliyet. Allah utandırmasın denir böyle durumlarda. İnşallah bir aptallık yapmam, mahcup olmam.

Size gelip soru sormaya çekinenler oluyor mu?

Oluyorsa da yanlış yapıyor.
Kimseye “Hadi git” diyecek halim yok. Vaktim yoksa “Sonra gel” derim.
Fetva müessesesi nedir? Yani Yahudilikte ve Müslümanlıkta ruhani sınıf yok ki... Bilen bilmeyene anlatır. Benim işim de cevap vermek.

En ünlü caps’leri

“Caps” nedir?

“Caps”, Türkiye’de, internetin ilk zamanlarında, porno film paylaşımı yapılan forumlarda ortaya çıktı. Filmler hakkında fikir vermek için ekran görüntüsü alınıp
imaj paylaşım sitelerine yükleniyordu. Zamanla bu görüntüler için İngilizce “screen capture”dan (ekran görüntüsü yakalama) gelen “caps” ifadesi kullanılmaya başladı. “Büyük görsel, kırmızı şerit ve komik yazı” formatı ise İnci Sözlük’ten geliyor.

MİLLİYET PAZAR’A ÖZEL İLBER ORTAYLI CAPS’LERİ

İzmir Ekonomi Üniversitesi Yazılım Mühendisliği’nde araştırma görevlisi olan Onur Çağırıcı, İlber Ortaylı’nın caps’lerini ilk yapanlardan biri. “Hoca rahatsız oluyorsa caps’leri hemen kaldırırım” diyen Çağırıcı, Arslan ve Ortaylı’nın fotoğraflarından Milliyet Pazar için özel caps’ler hazırladı.

“Lisan bilmek de marifet değil”

Cahil bulduğunuz çok kişi oluyor mu etrafınızda?

Benim cahillerle işim yok, yarı cahillere deliriyorum. Çeyrek çepelek eğitim alıp yarım yamalak iş görüp boş konuşanlar delirtir beni.

Cahillikle bir sorununuz yok yani? Tekrar soruyorum, cahilliğimi bağışlayın...

Ben 47’liyim. Biz çocukken amcalar, teyzeler “Oğlum şu otobüs nereye gidiyor?” diye sorarlardı okuma-yazma bilmedikleri için. Hazin bir Türkiye’ydi. Ama o zaman insanlar daha ölçülüydü. Bazı cahillerin çok büyük derinlikleri olabilir. Bunu bana bir arkadaşım da söyledi: “Rodop dağlarında öyle çobanlar var ki, bilgelik harikası...” Öte yandan öyle alim geçinenler var ki; Goethe’yle “Faust”u bilir ama hangisini hangisi yazdı bilmez.

Sizin kendinizi yanında cahil hissedeceğiniz insanlar var mı?

Çok! Abdülbaki Gölpınarlı,
Halil İnalcık, Bülent Tarcan, İlhan Osmanbaş, Nusret Hızır, Celal Şengör, Ernest Mandel...

Kaç dil biliyorsunuz?

Çok bilmem. Ben tarihçiyim; bildiklerim var. Lisan bilmek marifet değil. Önemli olan çalışmak...

Video için tıklayın