Sırada total yüz nakli var

Türkiye'nin önde gelen plastik cerrahları operasyonun estetik yönüne dair düşüncelerini aktardılar. Fransız Isabelle Dinoire geçtiğimiz mayıs ayında intihar girişiminde bulundu, onu uyandırmaya çalışan köpeği de 38 yaşındaki kadının ağzını, burnunu ve çenesini parçaladı. Fransız yetkililer doktorların geçen yıl yaptıkları tam yüz nakli başvurusunu etik nedenlerle geri çevirmişti. Bu kez doktorlar plastik cerrahi yöntemleriyle iyileşmesinin mümkün olmadığı konusunda ısrarcı olunca Denoire ilk kısmi yüz nakli için gönüllü oldu. Hastanın burun, dudak ve çenesine, ailesi tarafından organları bağışlanan, beyin ölümü gerçekleşmiş, Lille kentinde bir kadından parçalar nakledildi. Dinoire 6 Şubat'ta yeni yüzüyle ilk kez kameraların önüne çıktı. Yüzünde burnundan başlayıp elmacık kemikleri üzerinden çenesine kadar uzanan ameliyat izleri görülen Dinoire'ın ameliyatın yapıldığı Amiens kentindeki basın toplantısı sırasında ağzını kapatmakta zorlandığı dikkat çekti. "Sigara içmesi intiharla eşdeğer; doktorların başını belaya sokar" Herkes bu ameliyatı yüz nakli diye nitelendiriyor ancak bu yüz nakli değil. Kısmi bir doku kaybı giderildi. Ameliyat başarılı. Ancak dünya çapında bir başarıyı kastetmiyorum. İlk defa yapılmış olması enteresan sadece. Yoksa mikrocerrahide kopan eller de takılıyor. Mikrocerrahi kapsamında bu çok standart bir ameliyat. Böyle bir vaka gelseydi 1990'da da Türkiye'de yapılırdı. 1985-90 yılları arasında Türkiye'de yapılan mikrocerrahi ameliyatların sayısı 2 bin civarındaydı. Denoire'ın yüzü baktığınızda düzgün durmuyor çünkü henüz fonksiyonu başlamadı. Yüz zamanla kendini toplayacak. Yüzün normal fonksiyonunda hiçbir sorun olmaz. Sinirler alt dudakta paralize olursa kısmi bir kesik yapılıp dudak küçültülür ve sarkması önlenir. Yüz en az dokuz ay sonra toparlanır. Dinoire'ın sigara içmesi intiharla eşdeğer. Doktorların başını belaya sokar. Biz sigara içen kadına yüz estetik ameliyatı yapmıyoruz. Kulağın önündeki deri dökülür. Kısmi yüz nakli yaygınlaşsa bile, insanların ileride yüzlerini değiştirmek isteyeceklerini sanmıyorum. Kolay mı? Ne kadar çirkin olursa olsun, kim yüzünü değiştirmek ister ki? Bunun yanında, plastik cerrahide inanılmaz bir gelişme var. Her şeyi bekleyebilirsiniz. Hayal aleminizi istediğiniz kadar geniş tutabilirsiniz. "Yüz nakli estetik amaçlı yapılamaz; izin verilmiyor" ABD'deki Cleveland Kliniği'nde Plastik Cerrahi Araştırma Bölümü'nde iki yıl yüz naklinin altyapısını oluşturmak için deneysel çalışmalarda bulundum. Bu ameliyat şu ana kadar başarılı. Teknik olarak bunun eğitimini almış insanlar yüz naklini her yerde yapabilir. Ancak bu dokuyu vücudun reddetmemesi için hastanın bağışıklık sistemini baskı altında tutacak ilaçları ömür boyu alması gerekir. Hasta bu ilaçları alsa bile zaman içinde ilaçların yan etkileri ortaya çıkacak. Özellikle böbrek üzerinde olumsuz etkileri görülebilir. Deri kanserine yol açabilir. Bu tip ilaçları alan insanlar, bağışıklık sistemi baskı altına alındığı için enfeksiyona dirençli olmuyor. Bunlar hep tartışılan konular. Bir de işin etik boyutu var. Kimi kesimler bir insanın yüzünün başka birine nakledilmesine sıcak bakmıyor. Dinoire'ın eski kasları sağlıklıysa, zaman içerisinde mimikleri oluşabilir. Şu an yüzü daha çok bir maskeyi andırıyor. Kas deriyi yeterince büzemediği için hasta ağzını kapatamıyor. Hasta diğer plastik cerrahi yöntemleriyle tedavi edilmiş olsaydı, bundan daha iyi bir görüntü ortaya çıkamazdı. Gerekirse ufak tefek estetik ameliyatlar yapılabilir. Yüzün yerine oturması 6-12 ay alır. Sigara içmesi ileride sorun yaratabilir. Dudaklarında his olmadığı için yanıklar oluşabilir. Yüz nakli estetik amaçlı yapılamaz. Birçok yerde total yüz nakline izin verilmiyor. Ancak görüntü itibarıyla kapıdan çıkamayan insanlar var. Bunları topluma kazandırmak için bu yöntem iyi bir seçenek. "Gülümserken sorun yaşayabilir ancak kahkaha atmakta zorlanmaz" Bu ameliyat daha önce deneysel olarak farelerde, köpeklerde yapılıyordu ama insanlarda birkaç kez denense de başarısız olmuştu. Türkiye'de ameliyat teknik açıdan mümkün. Ancak kişinin nakledilen dokuyu reddetmemesi için ameliyat sonrasında bazı tedavilerin yapılması gerekiyor. Türkiye'de ameliyat sonrası gerekli tedavinin yapılabileceğinden emin değilim. Bu kadar kolay olsaydı her yerde yüz nakli yapılırdı.Bu ameliyatta hastanın şu anki görünümünü ameliyat öncesi görünümüyle karşılaştırmak doğrudur. Tabii ki hastada ufak tefek estetik rötuşlar yapılabilir ama yeni yüzünün hiçbir zaman eski yüzü ya da hiç ameliyat olmamış birinin yüzü gibi olması mümkün değil. Yine de Dinoire'ın yüzü zamanla biraz daha yerine oturacak. Bunun için üç-dört yıl gerekli. Sigara içmesi çok kötü. Hastanın sigara içmesi en hafifinden kötü bir yara iziyle, en kötü haliyle de ameliyat yapılan organın kaybıyla sonuçlanır. Dinoire ilk başta gülümserken sorun yaşayabilir. Ancak kahkaha atmak mimikle pek ilgili değil. O yüzden kahkaha atabilir.Tıpta bu alandaki bir sonraki adım total yüz nakli, yüzün tamamının değiştirilmesidir. Daha sonraki adım kol, bacak gibi organ transplantasyonudur. "Yüzün oturması bir yıl alır ama hasta hep tehdit altında" Ülkemizde mikrocerrahi çok gelişmiş durumda. Bu ameliyat teknik olarak mümkün ancak sorunumuz doku reddi. Bunun olmaması için hastanın ömür boyu birçok ilaç alması gerek. Bu ameliyatı gerçekleştiren Fransızlar başarılı cerrahlar. Kutlamak gerek. Daha önce el naklini de aynı grup yaptı. Ancak el nakli yapılan hasta ilaçlarını ihmal ettiği için doku reddedince el kesilmişti. Bu kadın da herhalde ömür boyu ilaç kullanacak. Bu ilaçlar onun dış etkenlere çok duyarlı olmasına yol açacak. Grip olmaması, mikrop almaması gerekecek. Sigara içmesi de çok kötü. Sigara ince çalışılan her ameliyatta damarların büzüşmesine ve oraya yeterli kanın gitmemesine neden olur. Bir nevi intihar.Hastanın yüzü yerine oturacak ancak neye benzeyeceğini bilmiyoruz. Belki daha kötü, belki de daha güzel bir hale gelecek. Tekrar basit estetik işlemler yapılabilir. Ama doku yok olursa, bağışıklık sistemi bunu reddeder ve bütün parça çıkarılmak zorunda kalırsa, orayı bir dokuyla kapatmak gerekir.Şu anda hastanın yüzünde hareketler başlamış. Bu hareketler tamamen gelişirse hasta her şeyi yapabilir. Gelişmezse hastanın özellikle dudaklarında bazı kısıtlamalar görürsünüz. Yüzün oturması bir yıl alır. Normal bir yaşama dönebilir ama hep tehdit altında. Dış etkenlerden, enfeksiyondan korunması, ilaç alması, bir an evvel sigarayı bırakması lazım. Psikolojik destek alması da gerekiyor.İleride insanların "Yüzümden sıkıldım" diyerek yüzlerini değiştirmek isteyeceklerini düşünmüyorum. "Sıkıldım" diyenlerin psikiyatra gitmesi lazım. Bu ameliyat, yüzü insan içine karışamayacak kadar kötü olan kişiler için kurtarıcı. Önceden böbrek nakli de mümkün değildi. Tıbbın ilerlememesi söz konusu değil. Bundan sonra meme, kol, bacak, penis nakli yapılabilir. "Dudağı normal bir dudak gibi görünmez; sonuçta bir yama" Bir ameliyatın başarılı olup olmadığının tek kriteri hastadır. Hasta bu ameliyatın sonucundan memnunsa, yaşam kalitesi eskiye nazaran kötüleşmemişse kimse bir şey söyleyemez. Organ nakillerinde en büyük sorunlar bağışıklık sistemiyle ilgili oluyor. Hastanın ömür boyu bağışıklık sistemini bastıran ilaçlar alması gerek. Bu ilaçlar ciddi boyutlarda rahatsızlıklara neden olur. Bu birçok etik tartışma doğurdu. Ameliyat görünüm olarak başarılı. Bu hastadaki gibi doku eksikliklerini tamir edecek başka yöntem yok. Diğer yöntemlerde yamalı bir görüntü oluşurdu. Şu anda hasta iyileşme safhasında olduğu için ameliyatı takdir etmesi mümkün değil. İleride göreceğiz. Dokunun değişip değişmeyeceği de bilinmiyor. Bundan sonra yapılacak estetik ameliyatlarla yara izi biraz daha düzeltilebilir ancak bu sonuçta bir yama. Yama görüntüsünden kurtulması, dudağın normal bir dudak gibi görünmesi imkansız. Gülmesinin ve yemek yerken ağzını oynatmasının pek normal olacağını sanmıyorum. Bu ameliyatta hasta seçimi de önemli. Hasta "Nasıl olsa kendimi öldüreceğim" deyip her şeyi de kabullenebilir. Dinoire intihara teşebbüs etmiş bir hasta olduğu için biraz problemli. Biz yanık hastalarını senelerce tedavi ettik. Psikolojilerine baktığımda, çok büyük kaza geçirmelerine rağmen bir yaşam mücadelesi veriyorlar. Sonunda kötü yüzlerine rağmen normal yaşamlarına dönebiliyorlar. Burada ise psikolojisi bozuk bir hasta söz konusu. Sigara da içiyormuş. Dinoire kriter değil çünkü ideal bir hasta değil.