Türk çağdaş sanatında rekor fiyat

İngiliz sanatçı Damien Hirst‘ün köpekbalığı, domuz, koyun, boğa gibi hayvan cesetlerini sergilediği eserleri ile pırlantalarla süslediği kafatası ve ilaç tabletlerinden oluşan enstalasyonu milyon dolarlara alıcı buluyor. Eylülde Londra Sotheby’s Müzayede Evi’nde satışa çıkan 223 parça çalışması 200 milyon dolara satıldı. Bu uçuk rakamlara bakılırsa Hirst yaşayan en pahalı sanatçı unvanını daha uzun süre kimseye kaptırmayacak.
Çağdaş sanatın en çok para eden eserlerine imza atan Hirst milyon dolarları toplaya- dursun, önümüzdeki hafta başlayacak “Contemporary İstanbul / Çağdaş Sanat Etkinliği”nde yaşayan bir Türk sanatçının bugüne kadarki en pahalı eseri satışa sunulacak: Burhan Doğançay‘ın 1 milyon dolarlık “Stonewall / Taş Duvar”ı.
“Contemporary İstanbul” Yönetim Kurulu Başkanı Ali Güreli son yıllarda çağdaş sanat eserlerinin değerinin arttığını, daha çok sayıda koleksiyonerin koleksiyonuna girdiğini söylüyor. Güreli ile 16-19 Ekim tarihleri arasında, Akbank Private Banking sponsorluğunda, İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı Rumeli Salonları’nda gerçekleşecek etkinlik hakkında konuştuk. 

“Contemporary İstanbul”un üçüncüsünde bir rekora da imza atılacak. Burhan Doğançay’ın eseri alıcı bulur mu sizce? 

Malum krizden ötürü kimse çok büyük paralar harcamak istemiyor. Hele bu 1 milyon dolarsa! Rus milyoner Roman Abramoviç bile kriz yüzünden düğününü erteledi.
Geçtiğimiz yıl 550 bin dolar değerinde bir
Bottero vardı. 1 milyon dolar değerine ilk defa çıkıyoruz, hem de bir Türk sanatçının eseriyle. Burhan bey çok cesur davrandı. Satış fiyatı da doğru. Doğançay’ın eseri satılsın satılmasın bugüne kadar Türk çağdaş sanatçılarının eserleri içinde talep edilen en yüksek rakamdır bu.
Hayatını sanata vermiş bir sanatçı, aylarını verdiği bir eseri pazara sunarken talep ettiği rakamı yani bu esere biçtiği değeri de aylarca düşünmüştür. Koleksiyonerlerin, özellikle Burhan Doğançay sahibi koleksiyonerlerin bu eşi olmayan eseri değerlendireceğini düşünüyorum.
Tüm dünyada çağdaş sanat eserlerinin satış fiyatları da giderek yükseliyor. 2006’da 800 civarında olan 1 milyon dolar ve üzerindeki sanat eseri adedi 2008’de 1245’i geçti. Burhan Doğançay da şimdi bunların arasına girdi. 

“Türkiye’de yılda ortalama 100 milyon avroluk çağdaş sanat eseri satılıyor”


Türkiye’de durum nedir? Çağdaş sanat pazarının büyüme trendi bize de sıçradı mı?
Çağdaş sanata doğru bir kayma ve ilgi var. Pazar gittikçe büyüyor. Türkiye’de çağdaş sanatla uğraşan galeri sayısı artmaya başladı. Daha önce farklı eserleri de sunan galeriler tamamen çağdaş sanata doğru yönelir oldu. Çağdaş sanat eseri toplayan koleksiyoner sayısı da çoğaldı. 

Türkiye’de yılda kaç milyon dolarlık çağdaş sanat eseri satılıyor?
Kişisel tahminime göre Türkiye’de her yıl ortalama 100 milyon avroluk çağdaş sanat eseri satılıyor. Tüm dünyada ise 9,2 milyar dolar. Bizim rakamı azımsamamak lazım. Bu soruyu beş sene önce sorsaydınız bu rakam belki 30 milyon avroydu. Beş sene sonra konuşsak belki 500 milyon avrodan bahsedeceğiz. Dünyadaki pek çok ülkenin onlarca yılda geldiği yolu biz çok daha hızlı kat ettik. 

Türkiye’de çağdaş sanata en büyük yatırımı yapan isimler arasında kimler var?
Çağdaş sanata yatırımı üçe ayırmak lazım. Birincisi sanat eseri alma yatırım modeli, ikincisi çağdaş sanat eserlerinin sergileneceği altyapılara yatırım yapma, üçüncüsü de her ikisini bir arada gerçekleştirenler. Çağdaş sanat eseri satın alan koleksiyonerler içinde aklıma gelenler arasında Nezih Barut, Can Elgiz, Doğan Karadeniz, Ali Sabancı ve Saruhan Doğan var.
Sakıp Sabancı Atlı Köşk’ü bir müzeye dönüştürdü. Bunun yatırımı yanılmıyorsam 7-8 milyon dolardı. O köşkü dünya piyasasında satışa çıkarsanız Dubaili biri cart diye 300 milyon doları basar vallahi. İçindeki eserlerin değerini hiç saymıyorum. Bu kadar kıymetli bir binayı çağdaş sanat müzesi haline dönüştürmek çok büyük takdiri hak ediyor.
Suna Kıraç Kültür Merkezi dünyanın en önde gelen mimarlarından birine çizdiriliyor. Sadece proje bedeli 8-10 milyon dolar. Bir de içine milyon dolarlık eserlerin eklendiğini farz edin, düşünün rakam ne kadar yükseğe çıkar. 

Bu eserin fiyatı 1 milyon dolar

Eğer Doğançay’ın eseri satılırsa en pahalı ilk 10 listesi yenilenecek
Türkiye sanat eseri piyasasında en yüksek fiyata satılan eserler sıralamasında Osman Hamdi Bey tabloları ilk iki sırayı paylaşıyor. “İstanbul Hanımefendisi” yaklaşık 8 milyon, “Kaplumbağa Terbiyecisi” 5 milyon YTL’ye satılmıştı. Bu iki eseri Şeker Ahmet Paşa’nın “Ayvalar ve Narlar”ı takip ediyor. Eğer Doğançay’ın Milas’ta 30 yıldır lastik tamirciliği yapan Kemal Ada’nın dükkanından ilham aldığı eseri alıcı bulursa ilk 10 listesi yenilenecek. Doğançay dördüncü sıraya yerleşecek, Osman Hamdi Bey’in “Rüstem Paşa Camii”sini yerinden edecek ve şu anda en pahalı Türk eserleri listesindeki yaşayan tek isim olacak.


Koleksiyonerler ne diyor?


“Son dönemde çağdaş Türk sanatçıları değerini yavaş yavaş buluyor”
Nezih Barut (Abdi İbrahim Yönetim Kurulu Başkanı)
Ben aslında 17 yıldır oryantalist ressamların tablolarını topluyordum, hâlâ topluyorum ama son sekiz-dokuz yıldır çağdaş sanatçıların çalışmalarına da ilgi duyuyorum. Koleksiyonumda pek çok çağdaş sanatçı yer alıyor. Mesela Erol Akyavaş, Adnan Çoker, Bubi, Mehmet Güleryüz, Bedri Baykam, Haluk Akakçe, Selma Gürbüz, Seçkin Pirim, Mustafa Horasan, Burhan Doğançay...
Geçmişle kıyaslandığında son dönemde çağdaş Türk sanatçıların değerini yavaş yavaş bulduğunu görüyoruz. 

“Evimin en güzel köşelerine Adnan Çoker ve Seyhun Topuz’un eserlerini yerleştirdim”
Doğan Karadeniz (Karadeniz Holding Enerji Grubu Başkanı)
Sanat koleksiyonumun iki omurgası var. İlki 1945-1965 arasında Fransa’da yaşamış olan Türk sanatçıların soyut eserleri. İkincisi ise modern heykel yontu ve video yontu dediğimiz daha soyut ve kavramsal heykeller ile heykelle benzeyen üç boyutlu eserler.
Evimin en güzel köşelerine Adnan Çoker ve Seyhun Topuz’un eserlerini yerleştirdim. Koleksiyonumda yer alan sanatçılardan bazıları Burhan Doğançay, İrfan Önürmen, Ersin Gürtel, Ahmet Güneştekin, Seçkin Pirim ve Fatmagül Karadeniz.
Son yıllarda çağdaş sanat eserlerine ilginin artmasında çok başarılı yeni nesil sanatçıların ortaya çıkmasının da etkisi var. Aslında koleksiyoner olmayan ve sanata ilgi duymayan kişiler, elinde bulunan sanat eserlerini maddi sıkıntılar yüzünden satışa çıkarmaya başladı. Böylece koleksiyonerler koleksiyonlarına daha fazla sayıda yeni çağdaş sanat eserleri katabildi. 


“Yeninin peşinde koşuyorum. 1930’larda yapılmış bir resim ilgimi çekmez”
Saruhan Doğan (Deutsche Bank Genel Müdür Yardımcısı)
Yeninin peşinde koşuyorum. 1930’larda yapılmış modern bir resim çok ilgimi çekmiyor. Paramı enstalasyonlara, video ve dijital baskı eserlere yatırıyorum. Sadece Türk sanatçıların eserlerini koleksiyonuma ekliyorum: Haluk Akakçe, Leyla Gediz, Hüseyin Çağlayan, Güçlü Öztekin, Erinç Seymen...
Özellikle daha genç sanatçıları koleksiyonunuza eklediğiniz zaman bir kısmı ileride hiçbir parasal değer kazanmayabilir. Ama bir kısmında da tam tersi oluyor. 10 liraya aldığınız şey birkaç yıl sonra binlerce, yüzbinlerce lira da edebiliyor. 


Rakamlarla “Contemporary”
11 değişik ülkeden 238 sanatçı katılıyor. 90’ı yabancı, 148’i yerli.
Etkinlikte 64 galeri yer alacak.
Sergilenecek eserlerin yüzde 80’i satışa çıkarılacak.
Lütfi Kırdar’a 50 bini aşkın ziyaretçinin geleceği öngörülüyor.