Yağmur suyundan içme suyu, yemek artıklarından gübre...

Modern şehir insanının kurduğu o gri, soğuk, ideal dünya belki de ilk kez, yamuk, hatta belki kurtlu bir elmanın, havalı bir marketten alınmış parlak bir elmadan daha makbul olduğunu öğrendiğinde yıkılmıştı, kimbilir... Sonrası çorap söküğü gibi geldi zaten. Gün oldu mısır yemeye tövbe ettik, gün oldu tavuğa elveda dedik. Ekmeği, yoğurdu evinde yapabilenin büyük saygı hak ettiğine hükmettik. Yeni öcümüzün adı; GDO (genetiği değiştirilmiş organizma) artık. Öte yandan atık ayrıştırma konusunda hâlâ pek yol alabildiğimiz söylenemez. Ya da balkonda yetiştirilebilecek sebzeler deyince maydanoz, naneden öteye pek gidemiyoruz. Yani büyük bir çoğunluğumuz bütün parasını “organik”e yatırmaktan öte neler yapılabileceğini pek bilmiyor. İşte şimdi onların katılabileceği bir kurs var. Kent Bahçeleri projesiyle büyük ilgi gören Yeryüzü Derneği bu yıl ikincisini düzenlediği Permakültür Tasarım Kursu için başvuruları kabul etmeye başladı. 15-29 Haziran’da Adapazarı’nın Pamukova ilçesinde bulunan Yeryüzü Ekoköyü’nde gerçekleşecek olan kursun eğitmenleri Emet Değirmenci ve İlknur Urkun Kelso sorularımızı yanıtladı.

Permakültür, “ekolojik yaşam tasarımı” olarak tanımlanıyor. Tam olarak ne demek bu?

Emet Değirmenci: Permakültür doğadan kopmuş olan ilişkimizi nasıl onarabileceğimize ilişkin pratikler içerir. Bunlar temiz enerjiden tutun da ekolojik mimariye kadar uzanır ama kendini yenileyen arazi kullanımı ve gıda yetiştirme başta gelir.
İlknur Urkun Kelso: Ekoloji, etimolojik olarak ev bilimi demektir. Permakültürü ben doğayla uyumlu yaşam tasarımı olarak tanımlıyorum. Doğa zaten var olan kaynakları en verimli şekilde kullanmak ve diğer varlıklarla faydalı ilişkiler kurmak üzere tasarım yapıyor. Örneğin, arılar peteklerini en küçük alana, en çok yavru sığacak şekilde altıgen formunda yaparlar. Çiçeklerden kendileri için bal toplarken vücutları da polenleri otomatik olarak toplar ki çiçeklerin tozlaşmasını yani onları besleyen türlerin devamlılığını sağlayabilsin...

Ekolojik tuvalete her kullanıştan sonra bir miktar talaş, günde bir kez de kireç dökmek gerekiyor. Önceden koyulan hazne dolduktan sonra üstü toprakla örtülüp bir yıl beklenirse birikenler gübre olarak kullanılabiliyor.

“Domates, kadife çiçeği ve fesleğeni yan yana dikin”

Şimdiye kadar ekolojik yaşam konusuyla pek ilgilenmemiş ama şimdi bir şeyler yapmak isteyen birinin yapacağı ilk iş ne olmalı?

Emet D.: Önce saksıdaki
toprağı tanıyalım. Kardeş bitkiler dediğimiz üç bitki yan yana
dikilirse harika sonuç alınıyor; domates, kadife çiçeği ve fesleğen...
İlknur U.K.: Ormanda yürüyüşlere çıkarak başlayabilirsiniz. Ayrıca bu konuda tecrübeli birileri ile tanışmak iyi bir başlangıç olabilir.

Siz bu alana ilgi duymaya ne zaman, nasıl başladınız?

Emet D.: Ben köy kökenli biriyim. Toprakla ilişkimi bazen balkonumdaki saksımda olan bir karış toprakla bazen de gittiğim ülkelerde katıldığım toplumsal kent bahçelerinde sürdürdüm. 1990’lı yılların başında ekoloji aktivisti oldum. Permakültür, her şeyi paket halinde sundu bana. Onu ortaya atıp geliştirenlere minnettarım.
İlknur U.K.: Ankara’da yaşarken alışveriş merkezlerinden bunalıp civardaki köyleri gezmeye başlamıştık. Toprağa yapılan saygısızlıkları ve doğanın kendini iyileştirme gücünü görüp de etkilenmemek mümkün değil. Sonra bu konuda okumaya ve hayatımızı bu bakış açısıyla şekillendirmeye başladık.

Çevrenizdeki herkes sizin kadar özenli mi ekolojik yaşam konusunda? Karışıyor musunuz onlara?

Emet D.: Ben insanlara karışmanın doğru olduğuna inanmıyorum. Bildiklerimi paylaşırım. Sonra da bekleyip görmeyi yeğlerim. Birlikte yaşadığım insanlar birbirlerinin değerlerine saygı duysun yeter.
İlknur U.K.: Ekolojik yaşam etik bir tercih. Bunu tercih etmeyenleri yadırgamam. Öğrenmeye istekli olanlara destek olurum. Evimde de aşırı katı kurallar yok, ailemiz ve arkadaşlarımız zaten bu konularda duyarlı... Benim katı olduğum tek konu; çöp. Organik atıklar mutlaka solucan kompostu ve soğuk kompost yığını için ayrılmalı.

Permakültür kursunda tohum topları hazırlamanın yolları da öğretiliyor.

“Bir gün alışveriş merkezlerinden sıkılıp civardaki köyleri gezmeye başladık”

İlknur Urkun Kelso: “Şehirde de hâlâ yapılacak çok iş var”

“Ekolojik yaşam konusunda biraz bilgi edinen birinin ilk işi kırsala yönelmek oluyor. Halbuki şehirde de yapılacak çok iş var. İlk iş atık miktarını en aza indirmek. Organik atıklar için bokashi ve solucan kompostu yapılabilir. Yağmur suları uygun depolandığında musluk suyundan daha temiz bir su kaynağı... Ben hayatımda hiç bulaşık makinesi kullanmadım. Yemek alışkanlıklarınızı değiştirirseniz zaten ona ihtiyaç kalmaz. Kadınlar menstürasyon kabı ya da yıkanabilir pedler kullanabilirler.”

“Sevmediğiniz işte çalışmayı bırakın”

Çok yoğun iş hayatı olan biri yaşamını ekolojik hale getirmek için neler yapabilir?

Emet D.: Çok yoğun yaşamayı azaltmadan hiçbir değişiklik yapılamaz. Faturaları en aza indirirseniz yoğun çalışmanıza gerek kalmaz. Ben cep telefonu kullanmadan yaşamaya çalışıyorum. Televizyonu atalı 10 yılı geçti.
İlknur U.K.: Öncelikle neden bu kadar yoğun çalıştığınızı sorgulayın.

Çocuklar neler yapabilir?

Emet D.: Toprağı, böceği, kurdu, kuşu, onların habitatlarını tanıtmak ve ambalajlı şeyler satın almamalarını özendirmek iyi olabilir.
İlknur U.K.: Kendileri olmalarına izin vermek yeterli aslında. Zaten doğayı tanıma isteği içlerinde var.

Hayvan besleyenler neler yapabilir?

Emet D.: İyi davransınlar hayvanlarına. Bunu yapamayacaklarsa hayvan edinmesinler. İlknur U.K.: Onları hazır mama, aşı, ilaç, pet shop çarklarına mahkum etmesinler.

İş yerlerimizde neler yapabiliriz?

Emet D.: Kağıtların iki yanını da kullanın, klimayı az çalıştırın demek ne kadar çözüm bilmiyorum. Ofis kompostunuzu yapmak, iş arkadaşlarınızla hafta sonu ekolojik ve toplumsal bir şeyler yapmak önemli artık.
İlknur U.K.: Önce sevmediğiniz işlerde çalışmayı bırakın. Sonra hem işinizin hem de ofisinizin ekolojik ayak izini azaltmaya çalışın.

Seyahate gittiğimizde neler yapabiliriz?

Emet D.: Her gün çarşafların ve havluların yıkanmasına ne kadar gereksinim var?
İlknur U.K.: Kısa mesafe uçak yolculuklarından kaçının. Ekolojik duyarlılığı olan işletmeleri seçin.

“En büyük arzumuz bu eğitimleri ücretsiz vermek”

Ceyda Saygıner Falay
Yeryüzü Derneği sözcüsü

Geçen yılki kurs nasıl geçmişti?

Tek kelimeyle; harika. Birlikte çalıştık, yemekler yedik, bir şeyler öğrendik, türküler söyledik, dostluklar kurduk. Farklı eğitim ve kültür yapısına sahip 30 küsur kişilik bir grup doğayla iç içe yaşamayı öğrendi.

Bu yılki eğitim 980 lira. Bunu pahalı bulan olmuyor mu?

Hayır çünkü kursumuz maliyet rakamları üzerinden hesaplandığını biliyorlar. Zaten dernek olarak en büyük arzumuz destekçilerimiz arttıkça bu eğitimleri ücretsiz vermek.

Kompost nasıl yapılır?

Atıkları değerlendirmek ve kaliteli gübre yapmak amacıyla
evde solucanlı kompost hazırlayabilirsiniz. Büyükçe bir yoğurt kabının içine biraz karton parçalayın. 10 santimetre yüksekliğinde toprakla doldurup
20-30 solucanı bırakın. Sebze-meyve artıklarını (narenciye ve soğanı pek sevmiyorlar) koyun. Solucanların dışkısında bulunan fosfor, potasyum ve demir toprağı zenginleştirecek.