Bembeyaz sağlık

Sütün yerini hiçbir besinle doldurmak mümkün değil. Ancak az tüketiyor, değerini bilmiyoruz


       Bugün Dünya Süt Günü. Kalsiyum, vitamin ve enerji kaynağı olan bu vazgeçilmez gıda, gelişmekte olan ülkelerde kişi başına yılda 200 litre tüketilirken ülkemizde bu miktar yalnızca 25 litre. Özellikle çocukların gelişimi için “olmazsa olmaz" nitelikteki bu besin erişkinler için de çok gerekli. Sağlıklı bir yaşam için günde en az üç bardak süt ya da bunun eşdeğeri sütlü ürün tüketmek gerekiyor.
       İnsanoğlunun doğduğu anda tadına vardığı bu temel besin maddesinin içeriği ise şöyle:

Sütteki temel besin maddeleri protein, yağ, süt şekeri, mineral maddeler ve vitaminler. Sütün içerdiği yağ çok zengin bir enerji kaynağı. Ayrıca A,D,E,K vitaminlerini de barındırıyor.

Sütte bulunan süt şekerindeki (laktoz) glaktoz beyin ve sinir dokularının oluşumunda yer alan serobrisidlerin sentezi için gerekli. Laktoz ayrıca kalsiyum ve potasyumdan yararlanma oranını artırır.

İçerdiği kalsiyum, fosfor ve magnezyum kemik ve dişlerin oluşumunda önemli rol oynar.

Süt kalsiyum açısından benzersiz bir gıdadır.
       İki bardak sütteki kalsiyum oranına ulaşmak için beş kilo et, 2.6 ekmek, 6.3 kilo patates, 8,5 kilo elma, 1.6 kilo marul, 1.7 kilo havuç veya 0.2 kilo peynir tüketilmelidir.

Sokaktan almayın

       İki bardak süt vücudun ihtiyaç duyduğu kalsiyumun yüzde 75’ini, fosforun yüzde 60’ını ve iyotun yüzde 25’ini karşılamaktadır.

Sütteki B grubu vitaminler özellikle çocukların gelişimi açısından gereklidir.
       İki bardak süt ile B2 ve B12 ihtiyacının yüzde 77’si karşılanır.
       C vitamini süt dışında hiçbir hayvansal gıdada bulunmaz. Yapılan araştırmalar ülkemizde her 100 evden 67’sinde sokaktan alınan sütlerin tüketildiğini gösteriyor. Uzmanlar ise sokak sütlerinin kesinlikle içilmemesi gerektiğini önemle vurguluyorlar. A.Ü. Ziraat Fakültesi’nde Prof. Dr. Emel Sezgin ve ekibinin sokak sütlerinden alınan örneklerle yaptığı bir araştırma ürkütücü sonuçlar ortaya seriyor. Araştırmaya göre sokak sütlerinin:

Yüzde 18’inin yağı çalınmış.

Yüzde 63’üne su katılmış.
       Yüzde 20’si meme iltihaplı ineklerden elde edilmiş.

Yüzde 25’inde Brucellos denilen ve malta humması hastalığına yol açan mikrop bulunmuş.

Yüzde 19’unda dezenfektan ve deterjan kalıntılarına rastlanmış.

Yüzde 55’inin de uygun koşullarda muhafaza edilmediği anlaşılmış.
       Uzmanlar “nasıl olsa kaynatıyorum" düşüncesiyle sokak sütü alanları uyararak, “Kaynatma sırasında sütün içindeki mikropların önemli bir bölümü öldürülse de organizma artıkları ve salgıladıkları toksinler sütün yapısında kalmaktadır" diyor.
       Kaynatılan sütün hem vitamin açısından (B1,B2,B6 ve B12) fakirleştiğini hem de içerdiği proteinin en az yüzde 20’sinin tencere dibine yapıştığını da kaydeden uzmanlar, geri dönüşü olmayan ambalajlardaki pastorize sütlerin daha sağlıklı olduğunu öne sürüyorlar.

Kalsiyum bilginizi test edin

       Aşağıdaki testle kalsiyum hakkında ne kadar bilinçli olduğunuzu ölçebilirsiniz. İki bölüm halindeki testin birinci bölümün “Doğru" ya da “yanlış" diye yanıtlayın. Testin ikinci bölümünde ise çoklu seçenekler var.

KALSİYUM TESTİ

       DOĞRU - YANLIŞ
       1. Hayatınız boyunca kalsiyuma ihtiyacımız var, sadece gençken değil.
       2. Yeterli kalsiyum almayanlarda osteoporosis, hipertansiyon ve kolon kanseri riski artar.
       3. Yeterli vaktiniz yoksa kalsiyum takviyesinden yararlanmak gerekir.
       4. Aşırı kalsiyum alımı böbrekte taş oluşumuna neden olur.
       5. Sütteki laktoza tolerans yoksa süt ve tüm süt ürünlerinden uzak durmak gerekir.
       Çoklu seçim
       1. Her gün ihtiyaç duyulan kalsiyum hedefine ulaşmak için süt ve süt ürünlerinden:

Bir ya da iki porsiyon tüketilmeli.

En az üç porsiyon tüketilmeli.

Dört porsiyondan fazla tüketilmeli
       2. Aşağıdakilerin hangisinde kalsiyum oranı fazla

Tam yağlı süt

Az yağlı süt

Tam yağsız süt

Çikolatalı süt

Hepsi aynı
       3. Bir bardak sütteki kalsiyuma hangisinin oranı eşit

Bir porsiyon ıspanak yemeği

Altı portakal

Altı dilim mısır ekmeği.

Üsttekilerden herhangi biri
       4. Yeterince kalsuyum alamıyorsanız vücudunuzun hangi organında kalsiyum azalır

Kemikler

Karaciğer

Kaslar
       5. Kalsiyum emilimini sağlayan D vitaminini hangi kaynaktan sağlayabiliriz?

D vitaminiyle zenginleştirilmiş süt

Güneşlenmek

A ve B vitaminleri almak

Doğru yanıtlar

       (Her doğru yanıt için kendinize bir puan verin)
       1. Doğru. Gençler, kadınlar ve erkekler için (19-50 yaş) günde 1000 mg kalsiyum gerekir. Bu miktar 51 yaşından sonra 1,200 mg’a çıkar.
       2. Doğru. Yetersiz kalsiyum alımı özellikle 30 yaşından sonra kemiklerdeki kalsiyumun azalması sonucu osteoporoza neden olur. Ayrıca araştırmalar göstermiştir ki yetersiz kalsiyum alımı kolon kanseri ve hipertansiyon oluşumunu hızlandırır.
       3. Yanlış. Kalsiyum ilaçları yalnızca kalsiyum sağlar. Süt ve süt ürünlerinin yerini tutmaz.
       4. Yanlış. Eğer geçmişte böbrek taşınız yoksa yüksek kalsiyum alımı (yaklaşık günde 2,5 gram) böbrek taşına yol açmaz. Tersine tavsiye edilen miktarda kalsiyum alımı böbrek taşı oluşum riskini azaltır.
       5. Yanlış. Laktoz sindirme ile ilgili sorununuz varsa sanayi ürünü olmayan eski kaşar ve yoğurtla ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
       Çoklu seçim
       1. 19-50 yaş arasında günlük 1.000 mg. kalsiyum almak gerekir. Bu da süt ve süt ürünlerinden üç porsiyon tüketmekle mümkün. 51 yaşın üstündekilerin günlük ihtiyacı ise 1.200 mg.dır.
       2. Seçeneklerin hepsindeki kalsiyum oranı aynıdır. Hepsi içerdikleri kalori ve yağa göre farklılık gösterirler.
       a. Yağlı sütte 120 kalori ve 5 gram yağ,
       b. Yağı azaltılmış sütte 100 calori ve 2.5 gram yağ,
       c. Yağsız sütte 80 kalori ve 0 gram yağ bulunur.
       3. Süt ve süt ürünleri kolay özümsenebilen kalsiyumun en zengin kaynağıdır. Diğer yiyecekler (yeşil yapraklı sebzeler, konserve balık, ekmek, musli de kalsiyum içerir fakat oran olarak daha az. Ispanak gibi bazı besinler kalsiyum emilimini azaltan bazı maddeler içerir.
       4. Diyetiniz az kalsiyum içeriyorsa, bedeniniz bunu kemiklerinizden karşılayacaktır. Zaman içinde kemiklerinizde osteoporosis oluşabilir.
       5. Güneşteyken vücudunuz yeterince vitamin D üretir. Ancak bina içinde ve sekizden yüksek faktörlü güneş kremi sürdüğünüzde vitamin D’yi besinlerden almak gerekir. Bu besinler arasında en zengini vitamin D’yle zenginleştirilmiş süttür.

Puanlarınız

       8-10: Mükemmel. Kemiklerinizi korumak için doğru olanı yapıyorsunuz.
       5-7: İyi. Doğru yoldasınız ancak gene de ek kalsiyuma ihtiyacınız var. Alışveriş listenize peynir, süt ve sütlü ürünleri eklemeyi unutmayın.
       2-4: Orta. Daha fazlasını öğrenmeniz gerekiyor. Kemiklerinizi ve sağlığınızı iyileştirmek için geç değil. Buzdolabınızı gözden geçirin. Meyvalı yoğurt sizin için seçenek olabilir.