Güneş ışınlarına uzun süre ve yüksek dozda maruziyet, cildimizde güneş yanığına veya kalıcı cilt lekelerine neden olabilir. Güneşin zararlı etkilerine bağlı olarak en sık rastlanan cilt lekeleri, çiller, melazma, gebelik lekeleri ve solar lentigodur. Ayrıca bazı kozmetik ürünler, ilaçlar, kimyasal maddeler ve bitki özsularının güneş ışınlarıyla etkileşimi sonucunda kalıcı cilt lekeleri ortaya çıkabilir. Tüm bu cilt lekelerinin oluşmasını engellemek için hem güneşten korunmak, hem de doğru güneşlenmeyi bilmek gerekir.
GÜNEŞİN ZARARLI ETKİLERİNE BAĞLI OLUŞAN CİLT LEKELERİ NELERDİR?
Çiller
Solar lentigo
Melazma
Gebelik lekeleri
Bitkilere bağlı güneş lekeleri (Berloque egzama)
İlaçlara bağlı güneş lekeleri (Fototoksik ilaç reaksiyonu)
ÇİLLER
En sık yüz, el sırtı, kollar ve gövdenin üst kısımlarında yerleşen 5 mm çapında yuvarlak veya oval kahverengi lekelerdir. Genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar. Çok açık tenli, kızıl saçlı, mavi, yeşil göz renkleri olan kişilerde daha sık görülür. Çiller çevrelerindeki lekesiz ciltten çok daha hızlı melanin pigmenti üretirler. Bu nedenle yaz mevsiminde, güneş ışınlarının etkisiyle daha fazla belirginleşir. Kış mevsiminde solma eğilimindedir. Bazı kişilerde yaşlanmayla birlikte kendiliğinden azalabilir.
SOLAR LENTİGO
En sık yüz, boyun, göğüs, sırt, omuzlar ve el sırtı gibi güneşe maruz kalan bölgelerde görülen, çillerden çok daha büyük, yuvarlak veya oval şekilli, kahverengi veya siyah lekelerdir. Çillerden farklı olarak yaşlanma ile artış gösterir. Genellikle güneşte uzun süre kalan kişilerde (balıkçılar,tarım işçileri) ortaya çıkar. Açık tenli kişilerde görülme ihtimali esmerlerden çok daha fazladır.
MELAZMA
En sık alın, yanak, burun üzeri, dudak üstü, çene ve nadiren boyun ve kollarda görülen kahverengi lekelerdir. Görülme sıklığı, kadınlarda (%90) erkeklerden (%10) çok daha fazladır. En sık güneşe bağlı olarak ortaya çıkar. Gebelik, doğum kontrol ilaçları, tiroid hormon bozuklukları, epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar ve stres nedeniyle oluşabilir. Melazma yaz aylarında ve solaryum sonrasında artar, rengi koyulaşır. Genellikle koyu tenli kişilerde daha sık oluşma eğilimindedir. Yüzeysel, derin ve miks tip olmak üzere farklı şekilleri vardır. Melazmanın derinliğine göre farklı tedavi yöntemleri uygulanır.
GEBELİK LEKELERİ (KLOAZMA, GEBELİK MASKESİ)
Gebelik lekeleri melazmanın hamilelik döneminde görülen türüdür. Güneş ışınlarının etkisiyle belirginleşir. Doğum yapıldıktan sonra kendiliğinden iyileşebilir. Doğumdan sonra iyileşmeyen gebelik lekelerinin tedavisi için melazmanın tedavisinde uygulanan yöntemler kullanılır.
GÜNEŞE BAĞLI CİLT LEKELERİNİN TEDAVİSİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
Çil, melazma, gebelik lekeleri ve solar lentigo gibi cilt lekeleri güneş ışınlarının etkisiyle ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla tedavi için öncelikle yüksek koruma faktörlü güneşten koruyucular kullanılmalıdır. Buna ek olarak, güneş ışınlarının etkisini kaybetmeye başladığı ekim ayından sonra, leke giderici kremler, kimyasal peeling, enzimatik peeling, laser,PRP ve mezoterapi yöntemleri kullanılarak tüm bu cilt lekeleri başarıyla tedavi edilebilir. Ancak gebelik döneminde, bu yöntemlerin güvenilirliğine dair yeterli çalışma ve somut bilimsel veriler olmadığından kullanılmaları önerilmemektedir.
Güneşten koruyucu krem
Yaz aylarında hergün, sabah 10:30 ve öğlen 13:30 saatlerinde güneşten koruyucu krem kullanılmalıdır. Güneşten koruyucu kremler, en az 30 faktörlü, mümkünse suya dayanıklı olmalı ve 3 saatte bir tazelenmelidir. Deniz veya havuzdan çıktıktan hemen sonra, her seferinde yeniden sürülmelidir.
Leke giderici kremler
Yüzeysel melazma leke giderici kremler ile tedavi edilebilir. Ancak derin melazmada leke giderici kremler çok etkili olmaz. Leke giderici kremlerin bazıları güneş ışınlarına karşı duyarlılığı arttırdığından, bu kremleri gece sürmek ve sabah yıkayarak ciltten temizlemek gerekir. Aksi takdirde güneş hasarı ve yeni cilt lekelerine neden olabilirler.
Kimyasal peeling ve enzimatik peeling
Kimyasal peeling, cilt lekelerinin tedavisinde çok etkilidir, fakat yaz aylarında kullanılmaları önerilmez. Özellikle ekim ayından sonra kullanılması çok daha uygundur. Meyve asitleri kullanılarak yapılan yüzeysel kimyasal peeling, açık tenli kişilerde ve yüzeysel güneş lekelerinde etkilidir. Derin kimyasal peeling, ciltte irritasyon yaparak güneş lekelerini arttırabilir. Koyu cilt rengi olanlarda derin kimyasal peeling yapılmamalıdır.
PRP ve mezoterapi
Leke tedavisi için özel olarak hazırlanmış mezoterapi solüsyonları bulunmaktadır. PRP ve mezoterapi solüsyonları, laser tedavisi ile birlikte uygulandığında çok daha başarılı sonuçlar alınabilir.
Laser
Güneş lekelerinin tedavisinde en sık Qs NdYAG ve fraksiyonel laser kullanılır. Laser tedavisi,açık tenli kişilerde ve koyu renkli güneş lekelerinde daha etkilidir. Koyu cilt rengi olanlarda laser tedavisinin daha dikkatli yapılması gerekir.
BİTKİLERE BAĞLI GÜNEŞ LEKESİ (BERLOQUE EGZAMA)
En sık yüz, boyun, gövde, kollar ve el sırtında ortaya çıkan, çizgisel veya benekli kahverengi lekelerdir. Cilde sürülen bazı kozmetik ürünler, parfümler ve cilde temas eden incir, havuç, limon, dereotu, kereviz gibi bitkilerin özsularının güneş ışınlarıyla etkileşimi sonrasında ortaya çıkar. Sıklıkla kadınlarda görülür.
Tedavi amacıyla berloque egzamanın erken döneminde kortizon içeren kremler ve güneşten koruyucular kullanılmalıdır. Tıbbi tedaviye rağmen kahverengi leke oluşması durumunda leke giderici kremler, kimyasal peeling ve laser uygulaması yapılabilir.
İLAÇLARA BAĞLI GÜNEŞ LEKESİ (FOTOTOKSİK İLAÇ REAKSİYONU)
Özellikle sivilce tedavisinde kullanılan bazı oral antibiyotikler güneş ışınlarıyla etkileşime girerek ciltte yanma, kızarıklık ve soyulma yapabilir. Erken dönemde ilaç kesilmezse, tıbbi tedavi yapılmazsa ve güneşten koruyucu kullanılmazsa, kahverengi cilt lekeleri ortaya çıkabilir. Bu nedenle özellikle yaz mevsiminde doktorunuza danışmadan herhangi bir ilaç kullanmayınız.