Çöp dağının altında can verdiler, yanına yaklaşılmıyor! Tac Mahal'e rakip oldu
Hindistan’da 'Çöp Dağı' olarak anılan Ghazipur çöplüğü, yaklaşık 50 futbol sahasını kaplayan devasa alanıyla neredeyse Tac Mahal kadar yüksekliğe ulaştı. 2025 itibarıyla 73 metreyi geçen bu atık yığını, sadece büyüklüğüyle değil, neden olduğu ölümlerle de gündemde. Peki, her geçen gün büyümeye devam eden bu çöp dağı neden durdurulamıyor?
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr - Hindistan'ın Ghazipur şehrinde 1984 yılında belediye, belirlediği alanı evsel atık depolama sahası olarak kullanmaya başladı. Başlangıçta küçük ölçekli bir çöplük olarak planlanan alan, zamanla kontrolden çıktı. Nüfusun hızla artması ve atık miktarının katlanmasıyla birlikte, 20 metre yüksekliğinde atık depolama kapasitesiyle tasarlanan yer, kısa sürede kapasitesini aştı. 2002 yılında artık dolduğu gerekçesiyle kapatılması gündeme gelse de, alternatif bir alan bulunamadığı için kullanımına devam edildi.
Bölge, yıllardır Delhi’de yaşayan milyonlarca insan için büyük bir çevre ve sağlık sorunu oluşturuyor. Özellikle yaz aylarında yayılan kesif koku, yaşamı dayanılmaz hale getiriyor. Üstelik çöplükte sık sık yangınlar çıkıyor ve bu yangınlar sırasında yükselen zehirli duman, çevreyi kaplıyor. Alevlerin etkisiyle zemin zaman zaman çöküyor; bu da araçların ve insanların milyonlarca ton çöpün altında kalmasına yol açıyor.
Ghazipur çöplüğünün hemen yakınında yaşayan 71 yaşındaki İbrahim Khan, durumu şöyle özetledi:
“Bu çöplüğün bugüne kadar sadece büyüdüğünü gördüm. Hangi hükümet geldiyse çözüm sözü verdi ama hiçbir şey yapmadılar. Burada yaşayan herkes hasta. Nefes almak gün geçtikçe zorlaşıyor. Kalp hastasıyım ve solunum güçlüğü çekiyorum. Eylül 2017’de çöp dağının bir bölümü çöktü, 50 milyon tondan fazla atık ortalığa saçıldı. Onlarca insan ve araç çöp altında kaldı. 2024'ün nisan ayında çıkan büyük yangında yayılan duman ise çevreye ciddi sağlık sorunları yaşattı.”
Ghazipur çöplüğü uzaktan bakıldığında doğal bir tepe gibi görünüyor, ancak yaklaştıkça kesif kokusu ve devasa çöp yığınlarıyla gerçeği yüzünüze çarpıyor. 'Çöp Everesti' olarak anılan bu devasa yığın yalnızca boyutuyla değil, yarattığı çevre felaketiyle de dikkat çekiyor. Her gün yaklaşık 2 bin ila 2 bin 500 ton çöp daha bu dağa ekleniyor. Delhi’nin günlük 11 bin tonu aşan atığının büyük bir kısmı hâlâ buraya taşınıyor.
50 TON ÇÖP ÇIĞ GİBİ DÜŞÜP 2 KİŞİYİ ÖLDÜRDÜ
Ghazipur’da anaerobik olarak ayrışan organik atıklar, güçlü bir sera gazı olan metanı açığa çıkarıyor. Bu durum, Delhi gibi zaten hava kirliliği ve sıcak hava dalgalarıyla boğuşan bir şehir için büyük bir tehdit oluşturuyor. Ayrıca çöplükte metan gazı sebebiyle sık sık çıkan yangınlar, toksik gazlar ve partikül madde salarak hava kalitesini daha da kötüleştiriyor. Çöp dağı ayrıca Yamuna Nehri’ne yakınlığı nedeniyle zehirli sızıntıların suya karışmasına da neden oluyor, yani hem yeraltı hem de yüzey sularını kirletiyor. Yakın çevrede yaşayan insanlar, bu kirlilik nedeniyle solunum yolu hastalıkları, cilt sorunları ve daha birçok sağlık problemiyle karşı karşıya kalıyor.
En yıkıcı olaylardan biri Eylül 2017’de yaşandı. Şiddetli yağışların ardından çöplüğün büyük bir bölümü çöktü. Yaklaşık 50 ton çöp çığ gibi yola aktı; 2 kişi hayatını kaybetti, 5 kişi de yaralandı.
Ghazipur’daki çöplükte her gün yüzlerce atık toplayıcı, yaşamlarını çöplerden ayrıştırdıkları malzemelerle kazanmaya çalışıyor. Bunlardan biri de 4 çocuk babası Anwar. Zor koşullarda sürdürdüğü yaşamı şu sözlerle anlattı:
"Zaman zaman 49 dereceye kadar çıkan sıcakta atık toplamak oldukça zorlayıcı. Sıcak hava dalgası nedeniyle çöp sahasına yaklaşmayı bile düşünemiyoruz. Yoğun sıcaklık, atıkların gaz yaymasına neden oluyor ve çöp sahasını aşırı sıcak ve tehlikeli hale getiriyor. Gündüz gidersek, içme suyumuzu taşıdığımız su şişesi o kadar ısınıyor ki içmemiz mümkün dahi olamıyor. Bu kavurucu sıcakta nasıl su olmadan çalışılabilir. Bu tehlikeleri azaltmak için ben ve diğer atık toplayıcı arkadaşlarım çalışma saatlerini ayarlamak zorunda kalıyoruz. Güneşin olmadığı sabahın erken saatlerinde gitmeye çalışıyoruz. Bazen akşam geç saatlerde, neredeyse gece yarısı gidiyoruz ve fenerlerle çalışıyoruz."
TAC MAHAL'İ GERİDE BIRAKACAK
2025 itibarıyla 73 metreye yaklaşan çöp dağı, Hindistan'ın simge yapılarından biri olan Tac Mahal'den (yaklaşık 73 metre) sadece birkaç metre daha kısa. Mevcut hızla büyümeye devam ederse birkaç yıl içinde bu tarihi yapıyı da aşacak. Bu nedenle Ghazipur halkı, bu manzara için alaycı bir şekilde "çöp mahal" ifadesini kullanıyor. Uzmanlar, Hindistan'da atıkların yüzde 60’ından fazlasının organik olmasına rağmen geri dönüşüm ve ayrıştırma sistemlerinin yetersiz olduğunu vurguluyor. Delhi’deki üç büyük çöp dağı –Ghazipur, Bhalswa ve Okhla– her gün tonlarca karışık çöpü almaya devam ediyor. Ayrıştırma yapılmadığı için hem geri dönüştürülebilir materyaller kayboluyor hem de biyolojik atıklar daha fazla metan gazı salınımının katlanmasına yol açıyor.
KARARLAR KAĞIT ÜZERİNDE KALDI
Hindistan hükümeti 2016 yılında, Katı Atık Yönetimi Kuralları kapsamında daha sürdürülebilir sistemler geliştirmeyi amaçladı. Delhi Belediyesi de Ghazipur’daki yükü hafifletmek için bir atık enerji tesisi kurulacağını duyurdu. Ancak çevreciler, bu tesislerin yüksek karbon salınımına neden olabileceğini ve yerel halkın bu süreçlere dahil edilmediğini savunuyor. Bir başka girişim ise çöp dağına artık çöp taşınmaması yönündeki kararlardı. Ancak bu kararlar, yeni çöp sahası bulunamadığı için çoğunlukla kâğıt üzerinde kaldı. Ghazipur çöp dağı yalnızca çevresel değil, aynı zamanda toplumsal bir sorun. Çöp toplayıcılarının çoğu kast sisteminde alt sınıflardan gelen, sigortasız, kayıt dışı çalışan insanlar. Bu bireyler, hem sağlık açısından tehlikeli koşullarda çalışıyor hem de iş güvencelerinden mahrum bırakılıyor.
Ghazipur çöp dağı, yalnızca Delhi’nin değil, tüm gelişmekte olan ülkelerin karşı karşıya olduğu atık yönetimi krizinin sembolü haline geldi. Sürdürülebilir çöpler, halk sağlığını ve çevreyi önceleyen politikalar, etkili geri dönüşüm sistemleri ve kamu farkındalığı bu tabloyu değiştirmek için şart. Aksi halde Ghazipur, sadece çöplerin değil, ihmallerin ve suskunlukların da yığıldığı bir anıt olarak yükselmeye devam edecek.