Erken ergenlik önemsenmeli!

Ergenlik, çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir. Çocuğun fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan bir dizi değişimlerin yaşadığı zamansal bir süreçtir. Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzun erken ergenliğe girdiğini fark etmek endişe verici olabilir. Fiziksel ve psikolojik olarak ne yapılması gerektiğini bilmek bu sürecin daha kolay atlatılabilmesini sağlar.

Erken ergenlik nedir, tipleri nelerdir?

Ergenlik, ortalama 8 ila 13 yaş arası kızlarda ve 9 ila 14 yaş arası erkek çocuklarda başlar. Çocukların en hızlı büyüdüğü dönemlerden biri olan ergenlikte bedende hızlı değişimler meydana gelir. Erken ergenlik, kızlarda ve erkeklerde ortalama süreden önce ergenlik belirtilerinin ortaya çıkmasıdır.  

Santral ve periferik olmak üzere iki tür erken ergenlik vardır. En sık görülen tip santral erken ergenliktir. Süreç olarak normal ergenlik ile aynı olmaktadır ancak olması gereken zamandan erken gerçekleşir. Hipofiz bezinin gonadotropinler adı verilen hormonlar üretmesi ile ortaya çıkar. Bu hormonlar sırayla diğer hormonları, testosteron veya östrojen yapmak için testis veya yumurtalıkları uyarır.

Diğer erken ergenlik tipi ise periferik ergenliktir ve daha nadir görülmesine karşın farklı bir durum olarak değerlendirilir. Östrojen ve testosteron hormonları semptomları tetikler. Ancak beyin ve hipofiz bezi periferik ergenlikte etkilenmez. Genellikle etkileri yumurtalıklarda, testislerde, adrenal bezinde veya tiroid bezinde görülür.

Erken ergenlik belirtileri nelerdir?

Erken ergenlik kızlarda erkeklerden daha sıktır ve çoğu zaman nedeni ortaya konulamaz. Ancak bazen altta yatan çok önemli bir tıbbi problem olabilir. Genetik faktörler de erken ergenlikte etkili bir rol oynar. Kızlarda; meme gelişimi genellikle ilk işarettir. Adet görme ise genellikle erken semptomların başlamasından iki ila üç yıl sonra olur. Erkeklerde; testislerin, penis ve skrotumun büyümesi ile ses değişikliği görülen ergenlik belirtiler arasındadır. Erken ergenlik ve ergenlik belirtileri genellikle aynıdır ancak zamanları farklıdır.

Erken ergenliğin sonuçları nelerdir?

Fiziksel ve duygusal sorunlara neden olan erken ergenlik, çocuklar için anormal karşılanan bir durumdur. Ergenlik çağındaki çocuklar genellikle uzun boyludur ancak ergenlik sona erdiğinde boy uzaması durur. Erken ergenlik durumunda büyüme normale göre erken duracağı için çocukların boyu ortalamanın altında olabilir. Bu noktada çocukların boyu kısa kalmakta ve bu durum hem fizyolojik hem de psikolojik açıdan sorun yaratmaktadır.

Erken ergenlik yaşayan çocuklarda davranış problemleri ortaya çıkabilir. Öfke, özgüven kaybı, bir takım sosyalleşme problemleri ortaya çıkabilir. Erken ergenlik çağındaki küçük çocuklar için zaten zorlu bir süreç olan ergenlik dönemi daha fazla stresli yaşanabilir. Akranlarından farklı görünmek çocukların garip hissetmesine neden olabilir. Bu noktada ebeveynler, çocuklarını ne tür değişikliklerin beklediği konusunda eğiterek yardım edebilirler.

Erken ergenliğin teşhisi nasıl olur?

Erken ergenliğin teşhisinin erken yapılması da önlenebilmesi açısından çok önemlidir. Bu noktada çocukların düzenli muayenesinin yaptırılması etkili olmaktadır. Erken ergenliğin tanısı için öncellikle vücuttaki değişiklikleri değerlendirmek amaçlı fizik muayene yapılır. Genetik öykü araştırılarak buna sebep olabilecek tüm etkenler değerlendirilir. Erken ergenlik teşhisi için gerekli görülen durumlarda çocuğun hormonunu ve bazen de tiroid seviyelerini kontrol etmek için kan testleri yapılabilir.

Erken ergenliğin teşhisinde çocuğun kemik yaşını kontrol etmek gerekebilir ve bunun için genellikle X ışınları kullanılabilir. X ışınları kullanılarak yapılan kontrolde kemiklerin ne kadar hızlı büyüdüğü ve nihai yetişkin boyunun etkilenip etkilenmediği net bir şekilde gözlemlenebilir.

Genetik öykünün ve kemik yaşının değerlendirilmesinin yanı sıra bazı erken ergenliğe neden olabilecek tıbbi sorunlar olabilir. Beyin MRG'leri tümör gibi santral erken ergenliğe neden olabilecek tıbbi sorunları dışlamak için kullanılır. Beyin MRG’leri her erken ergenlik şüphesinde uygulanmaz. 6 yaşın altındaki çocuklarda veya diğer semptomları olan çocuklarda, altta yatan nedeni bulmak için uygulanabilir. Yumurtalıkların kontrolünde ise ultrason uygulamasıyla erken ergenliğin teşhisine varılabilir.

Erken ergenliğin teşhisinde doğru tekniklerin kullanılması oldukça önemlidir. Doğru teknikler tanının da doğru olmasını ve tedavi için uygun yöntemin belirlenmesini sağlar. Bazı durumlarda, hormonları bloke etmek ve daha fazla gelişmeyi önlemek için uzman doktor kontrolünde ilaç kullanımı önerilmektedir. Erken ergenlik tedavisi ile çocukların boylarının gelişiminin devam etmesi sağlanabilir. GnRH ile tedavi edilen çocukların normal kemik yoğunluğuna sahip olduğunu göstermektedir.

Girişimsel Radyoloji Uzm. Dr. Rengin Türkgüler
www.drrengin.com
www.varisklinik.com.tr