Biyolojik kaderinizi etkileyebilirsiniz

Her yıl Prof. Dr. Mehmet Öz ailesiyle birlikte yaz tatilini Türkiye’ de geçirir. Bu tatil sırasında da biz bir fırsatını bulur, uzun yıllara dayanan dostluğumuz olan Mehmet Öz ile iki derede bir arada, acele görüşüyor, kâh sağlıklı yaşam konferansları düzenler, kâh bu konudaki gelişmeler üzerinde konuşuruz. Yıllardır her gelişinde üstünde durduğumuz konunun özeti hep aynı; ‘önleyici tıp’. Artık eskiden çok kullandığımız “En iyi tedavi erken teşhistir” lafını bir kenara bıraktık, “En iyi tedavi hiç hasta olmamaktır” konusu üzerinde yoğunlaşıyoruz.
* * *
Prof. Dr. Mehmet Öz ile önleyici tıbbın ne kadar ilerlediği konusunda konuşuyorduk. Son çıkardığı kitap olan ‘Siz, Bebeğinizi Beklerken’ de yine ana temasıyla önleyici tıp ağırlıklı. Özetle hamilelik sırasında annenin ve hatta babanın yaptığı doğrular ve yanlışlar bebeğin ilerideki yaşamına inanılmaz derecede etki yapacaktı. Bence her hamilenin, hatta hamile olmasa bile, her gencin okuması gereken bir kitap. Bugünden sağlıklı yaşarlarsa ileride olacak çocuklarının da sağlıklı olacakları ihtimalini artırmak için neler yapmaları gerektiği çok net bir şekilde anlatılıyor bu kitapta.
* * *
“Nereden aklına geldi böyle hamilelerle ve bebeklerle ilgili bir kitap yazmak, ilk bakışta insan bir şaşırıyor” diye sordum Mehmet’e.
* * *
“Hasan, çok güzel sordun, bunu açıklamak isterim ki, herkes faydalansın kitabımdan. Bu kitabı yazmamda iki sebep var: Bir tanesi anneler ve babalar ne kadar kendi sağlıklarına ve yaşamlarına dikkat ederlerse, doğacak çocuk da o derece sağlıklı olur. İkinci sebep de en az birinci kadar önemli, kadınlar çoğunlukla sadece hamilelikleri sırasında kendi sağlıklarına bir nebze bakıyorlar, ama yine de oldukça eksik, hamilelik öncesi ve sonrası ise bunu ihmal ediyorlar. Benim öncelikle vurgulamak istediğim bu, hamilelik öncesi de sonrası da hamilelik dönemi gibi hem kendi hayatları, hem de bebeklerinin hayatı bakımından çok önemli.”
* * *
“Bu son kitabında sadece hamileleri değil, herkesi ilgilendiren Epigenetik gibi bir konuya yani kısaca genlerin kendilerinde değişiklik olmadan, fonksiyonlarını değiştirebilen kalıtımsal değişimlerden söz ediyorsun. Yani gen değişmiyor ama bizim yaptığımız bazı şeyler, örneğin yaşam tarzımız, genin nasıl fonksiyon yapacağını etkileyebiliyor ve bunlar da kalıtımsal olabiliyor.”
* * *
“Evet, tam bunu demek istiyorum. Genler değişmiyor ama genlerin ifadeleri yani yaptıracakları iş, farklı etkenlerin tesirinde kalabiliyor. Annelere şu mesajı vermek istiyorum: Birçoğumuz spermin yumurtada hedefe kilitlendiği an çocuklarımızın genetiğinin de belirlendiğine inanırız. Ancak çeşitli kaynaklara dayalı araştırmalara göre, hamilelik sırasında bebeğinizin genlerini aslında açıp kapatabilirsiniz. İşte bu epigenetik dediğimiz şey.”
* * *
“Hasan, tek yumurta ikizlerini düşünelim, bunlar tamamen aynı DNA ile karşı karşıyadırlar ama çok farklı özellikler geliştirebilirler. Mesela birinin alerjisi varken, diğerinin olmayabilir. Biri belirli bir hastalığa yakalanırken, diğeri yakalanmayabilir. Peki bu farklılığın nedeni nedir diye düşünürsek, çevrelerinde bir takım şeyler, çok büyük olasılıkla onlar daha anne rahmindeyken genlerin ifadesini farklı şekillerde etkilemiştir. Burada epigenetikten öğrendiğimiz çok önemli bir nokta var, bu da biyolojik kaderinizin seyrini etkileyecek güce sahip olduğunuzdur. Yani siz, biyolojik kaderinizin seyrini etkileyebilirsiniz.”
* * *
Mehmet Öz’ün bu son cümlesi o kadar önemli ki. Bugün herkes suçu genlerin üstüne atıyor ve bir anlamda bunun arkasına sığınıyor ama görüyoruz ki genlerimizi değiştiremesek bile, bizim yaşam tarzımız genlerimizin nasıl işleyeceğini etkileyebiliyor.

Yarın: Yaşadıklarımızın ve genlerimizin bizim ve hatta daha doğmamış bir çocuğun sağlığını nasıl etkileyebileceği konusunda önemli bilgiler verecek Prof. Dr. Mehmet Öz.