kne (sivilce), lezyonlar ve tıkanan gözenekler sonucunda derinin yağlı bezlerinin düzensiz hale gelmesidir. Genelde yüzde, sırtta, göğüste ve omuzlarda ortaya çıkar.
Kıl, deri içindeki kıl folikülleri tarafından keratin denen kimyasal bir bileşikten oluşur. Kıl foliküllerinin etrafında yer alan küçük bezler, sebum adında yağlı bir madde üretir. Bu bezler, yağ bezi olarak bilinir. Sebum, kıl folikülünün içinden geçemediği zaman akne gelişir.
Folikülün astar hücreleri, tıkanan foliküllerle birlikte dökülür ve kümelenir. Sebum ve hücrelerin karışımı, tıkalı hücreler içinde bakterilerin büyümesine yol açar. Bu bakteriler, iltihaba neden olabilen enzimleri ve kimyasalları üretir.
Tıkanmış bir folikül, içeriğini uzun süre tutamadığında patlar ve sebum, deri hücreleri ve bakteriler cildinize dökülür.
İnsanlar her yaşta akne sorunu yaşayabilir ancak en çok ergenlik dönemindeki gençlerde görülür. Birçok insan 30’larına ulaştığında artık sivilce çıkarmaz; bazıları da 40 - 50 yaşlarına kadar bu sorunla baş eder.
Oluşumunda etkili faktörler
Aknenin kesin sebebi bilinmiyor. Ancak doktorlar birkaç faktörün etkili olduğuna inanıyor. Temel faktör, yüksek hormon seviyeleridir.
Androjen olarak bilinen erkek cinsiyet hormonları, her iki cinste de ergenlik döneminde artış gösterir. Fazla androjen, yağ bezlerinin büyümesine öncülük eder.
Bir başka etken, genlerdir. Sivilce gelişimine eğilim, aileden miras olabilir. Birkaç faktör akneyi daha kötü hale getirebilir.
Kadınlardaki hormon seviyesi (âdet döngüsünün başlangıcından 2 - 7 gün öncesi), gebeliğe bağlı hormonal değişiklikler ve doğum kontrol hapları aknenin alevlenmesine yol açabilir.
Stres, özellikle ağır ya da uzamış duygusal gerginlik de sayılabilir.
Yağlı makyaj yapmak folikül hücrelerinin yapısını değiştirebilir. Yüzü sıkıştırmak ve ovalamak, baskı uygulayan bisiklet kaskları, sırt çantaları veya sıkı yakalar, çevresel irritanlar (yüksek nem ve çevre kirliliği) akneyi daha da kötü hale getirebilir.
Aknenin çikolata yemek, yağlı yiyecek tüketmek ve kirli ciltle ilgisi yoktur.
Bazıları deri altında olabilir
Komedonlar, bakteri ve yağla tıkanmış kıl foliküllerinin genişlemesiyle ortaya çıkar. Mikrokomedon olarak da bilinir çünkü çıplak gözle görülemez. Eğer deri altında kalırsa, kapalı komedon ya da beyaz nokta denir.
Beyaz nokta, derinin yüzeyinde küçük beyazımsı yumrular olarak görülür. Deri yüzeyine ulaşan ve açılan bir komedon, siyah nokta adını alır.
Akne lezyonlarının diğer türleri;
1-Papüller: Dokunmaya karşı hassas olabilen küçük, pembe yumrular halinde olan iltihaplı lezyonlar.
2-Püstüller: İltihaplı, tabanı kırmızı olabilen, irin dolu lezyonlar.
3-Nodüller: Deri içinde derine yerleşmiş katı, ağrılı ve büyük lezyonlar.
4-Kistler: Kalıcı iz ve ağrıya sebep olabilen derin, iltihaplı ve irin dolu lezyonlar.
Tedavi seçenekleri neler?
Akne hastası, cilt hastalıkları uzmanları tarafından takip ve tedavi edilir. Burada amaç, cildi iz oluşumundan korumaktır. Ayrıca aknenin yol açtığı sıkıntıların ortadan kaldırılması ve lezyon sayısını azaltmak gerekir. Dermatologlar, akne tedavisi için genelde ilaç kullanır. Akne ilaçları foliküldeki hücre yığınlarını, yağ üretimini, bakterileri ve iltihabı azaltır.
Aknenin ağırlık derecesine bağlı olarak doktor deriye sürülecek veya ağızdan alınacak ilaçlar reçete edebilir.
Reçeteli ilaçlar, reçetesiz ilaçlardan farklıdır. Çünkü reçeteli ilaçlar bakterilerin büyümesini engelleyen antibiyotikleri ve diğer kimyasalları içerir. Bazı hastalarda akne ilaçları deri tahrişi, yanık ya da kızarıklık gibi yan etkilere neden olur. Yan etkiler, ilaç bir süre kullanıldıktan sonra geçer. Ağır yan etkiler doktora rapor edilmelidir.
Deride fark edilen düzelme, ilaca başladıktan 4 - 8 hafta sonra görülür. Düzeltilemeyen ağır akneler için ise başka bir ilaç önerilir. Genellikle 16 - 20 hafta boyunca, günde 1 - 2 kez oral olarak kullanılan bir ilaç, pahalıdır ve ağır yan etkileri olabilir. Yan etkiler ilaç bırakıldığında geçer. Ağır yan etkilerden korunmak için hastanın tedavi öncesi ve sonrası kan değerleri takip edilmeli. Anne olmayı planlayan kadınların dikkatli olması gerekir.
Cilt bakımı nasıl yapılmalı?
- Cilt, sabah ve akşam bir kez yumuşak bir arındırıcı maddeyle nazikçe yıkanmalı.
- Akneli alanlar ovalanmamalı çünkü durum kötüleşebilir.
- Ağır egzersizlerden sonra cilt temizlenmeli.
- Yüz, çene altından saç çizgisine kadar yıkanmalı.
- Sert ovalama yapılmamalı.
- Cilt yıkandıktan sonra iyice durulanmalı.
- Saçlar yağlıysa her gün yıkanabilir.
- Cilde çok sık dokunulmamalı. Lekeleri sıkan insanlarda kalıcı iz gelişme riski var.
