EVLİYALAR ŞEHRİ İSTANBUL

Alfa Yayınları’ndan çıkan, Aysel Okan’ın derlediği ‘İstanbul Evliyaları’ isimli kitapta yer alan bazı rivayetleri derledik

Eyüp Sultan’daki şifa kuyusu
Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılan Eyüp Sultan Türbesi’nin ortasında, Hz. Muhammed’in arkadaşı ve sancaktarı Halid bin Zeyd Eba Eyyübu’l Ensari’nin sandukası bulunur. Sandukanın ayakucunda da bir kuyu vardır. Rivayete göre, bu bir ‘şifa kuyusu’dur. Osmanlı sultanlarının Eyüp Sultan Türbesi’nde kılıç kuşanmaları, padişahların ona ne kadar önem verdiklerinin en önemli delili.

Sultan Süleyman ona “Ağabey” derdi
Çırağan Sarayı’nın karşısında, Çırağan Caddesi’yle Yahya Efendi Sokağı’nın kesiştiği noktada bulunan Şeyh Yahya Efendi Türbesi, Yavuz Sultan Selim tarafından Mimar Sinan’a yaptırıldı. Kanuni Sultan Süleyman, sütkardeşi Yahya Efendi’ye “Ağabey” diye hitap eder, her kuşatma öncesi onu ziyaret eder ve kendisine sefer boyunca yardım etmesini isterdi. Şeyh Yahya Efendi’nin nefesinin kuvveti o kadar meşhurdu ki, sadece İstanbullular değil, dünyanın her yerinden ona okunmaya gelen hastalar vardı.

Hasta çocukların evliyası
Yavuz Sultan Selim’in kızı Şah Sultan’la Sadrazam Lütfi Paşa İstanbul’a gelirken, eşkıyaların baskınına uğrar. Baskın sırasında ortaya aniden Merkez Efendi çıkınca, eşkıyalar arkalarına bile bakmadan kaçarlar. Merkez Efendi’ye, “Hasta çocukların evliyası” da denir. Zeytinburnu’ndaki Merkez Efendi Camii’nin içinde bulunan ‘niyet kuyusu’ suyunun bu yüzden şifalı olduğu söylenir.

Yavuz Sultan Selim, ona kürkünü verdi
Sümbül Efendi, rüyasını yorumlatmak için bir gün Koca Mustafa Paşa Dergahı’nın şeyhi Çelebi Halife’ye gider. İkisi uzun uzun konuşurlar. Sümbül Efendi, o konuşmadan sonra kapıdan ‘derviş hırkası’ giyerek çıkar. Çelebi’nin vasiyeti üzerine, öldükten sonra yerine Sümbül Efendi getirilir. O devrin padişahı Yavuz Sultan Selim’dir. Selim, Cem Sultan’ın ölümüne adı karışan Koca Mustafa Paşa’nın adını taşıyan bir cami istemediğini söyleyerek, camiyi yıkması için bir adam gönderir. Fakat adamın elleri birdenbire tutmaz olur. Bu durumu bizzat halletmek için camiye giden Yavuz Sultan Selim ise Sümbül Efendi’yi görünce, “Sizi ziyarete gelmiştik” der ve sırtındaki samur kürkü onun omuzlarına koyarak camiyi yıkmadan ayrılır. Fatih’teki Koca Mustafa Camii’nin avlusunda bulunan Sümbül Efendi Türbesi, 1529 yılında yaptırılmıştır.

Askerlere yardım etti
Fındıklı Yokuşu üzerindeki Sofu Baba için, Fatih’in askerlerinden olduğu söylenir. Fetih sırasında şehitlik mertebesine ulaşan Sofu Baba’nın, daha ziyade askerlere yardım ettiğine inanılır.

III. Murad’ın rüyasına girdi
Nalıncı Baba, sabahtan akşama kadar nalın (takunya) yapar, kazandığı parayı ihtiyacı olana dağıtırdı. Rivayete göre 1592 yılında vefat ettiği gece devrin padişahı III. Murad’ın rüyasına girdi; padişaha cenazesine katılmasını fısıldadı. Rüyadan etkilenen padişah cenazeye gitmekle kalmadı; Nalıncı’nın adını taşıyan bir çeşme ve türbe de yaptırdı. Unkapanı’yla Cibali arasında yer alan Küçükmustafapaşa’daki türbe, hâlâ ziyarete açık.

Toprağı tuza dönüştürdü
İstanbul’un kuşatılması sırasında şehirde tuz sıkıntısı yaşanır. Bu meselenin konuşulduğu çadırın kapısını aralayan Tuz Baba, “Ben ordunun tuzunu bulacağım” der. Çadırın zemininden aldığı toprakları bir havanının içine doldurur, toprağı döver ve toprak tuza dönüşür. Fatih, orduyu sıkıntıdan kurtaran Halid Efendi’yi sarayın ‘tuzcu başı’ yapar. Halid Efendi bir süre sonra saraydan kendi isteğiyle ayrılır, Beşiktaş’a yerleşir ve “Tuz Baba” diye anılmaya başlar. Türbesi, Beşiktaş’taki Türkali Mahallesi’nde, Uzunova Caddesi’ndedir.