OBEZiTEYLE SAVAŞ DiYABETi ÖNLÜYOR

Dünya Sağlık Örgütü, 2005 yılında dünyada 1.6 milyar erişkinde kilo fazlalığı, 400 milyon erişkinde ise obez hastalığı olduğunu açıkladı. 2015'te dünyada 2.3 milyar kilo fazlası olan erişkin ve 700 milyon obez olacağı öngörülüyor. Bu sağlık sorunu ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde toplumun yarısını tehdit ederken, Türkiye'de de büyük hızla yayılıyor. Obezite ve diyabetin ilişkisini Medicana International Ankara Hasta- nesi'nden Prof. Dr. Cem Sungur anlattı.

Obezite ile diyabet arasındaki ilişki nedir?

Obezite, özellikle de karın bölgesindeki kilo artışları, tip 2 diyabetin değiştirilebilir nitelikteki en önemli risk faktörüdür. Uluslararası Diyabet Federasyonu, obezitenin önlenmesi ile tip 2 diyabet sorununun yüzde 50 oranında azalacağını açıkladı. Karın bölgesindeki ve iç organlardaki anormal yağ birikimi, insülinin dokular üzerindeki etkisini azaltıyor, şekerin kandaki düzeylerinin artışına neden oluyor. Dokulardaki insülin direncinin yol açtığı 'bozulmuş glukoz toleransı (IGT)' zamanla diyabete yol açıyor. Bir anlamda obeziteyle savaşmak demek diyabeti önlemek anlamına geliyor.

Obeziteyi önleyici stratejiler neler olabilir? Öncelikle değişik yaş gruplarında yer alan ve toplumun bütün kesimlerini ilgilendiren bilinç-lendirme programı gerekli. Sağlıklı beslenme şekilleri erken yaşlardan itibaren cesaretlen- dirilmeli, çocuklarda ve erişkinlerde fiziksel aktivite günlük yaşantının bir parçası haline gelmelidir. Porsiyonlar küçültülmeli ve gıdaların kalori içeriği konusundaki etkiket bilgileri kolayca algılanır biçimde olmalıdır. Çocukları kalorisi yüksek gıda ve içeceklere özendirecek reklamlar yasaklanmalıdır. Gereksiz kalori almadan ve egzersizle vücut ağırlıklarının yüzde 5-7'sini (4.5-7 kg) kaybeden bireylerde diyabet gelişimi yüzde 58 oranında azalıyor.

Diyabet ne tür sağlık sorunlarını beraberinde getiriyor?Neden olduğu sağlık sorunlarının büyük bir bölümü kalp ve damar hastalıklarıyla ilgili. Diyabeti olan bir erişkinin, kalp krizi geçirme ve felç olma riski belirgin derecede artıyor.
Diyabet, damar sertliğinin yaygınlığını da olumsuz etkiliyor. Diyabeti olmayan kadınlarda kalp damar hastalıkları 60 yaş üzerinde artış gösterirken, diyabeti olanlarda daha erken yaşlarda ve daha ağır seyrediyor. Anjiyografi veya koroner bypass cerrahisi gereken hastaların en az üçte birinde diyabet vardır. Dünyada kazalara bağlı uzuv kayıplarından hemen sonra diyabete bağlı uzuv kayıpları geliyor.
Diyabetin yol açtığı diğer sağlık sorunları arasında küçük damarlarda neden olduğu tıkanıklıklara bağlı olanlar önemlidir. Bu küçük damarlar; gözün ağ tabakasında, böbreklerde ve sinirlerde bulunur.
Diyabet en fazla görme kaybına yol açan ikinci sağlık sorunudur. Birçok ülkede diyalize girmeye başlayan böbrek hastalarının yarısında böbrek yetmezliğinin nedeni diyabettir.

Bu sağlık sorunları önlenebilir mi?Hem büyük damar hem de küçük damar tıkanıklıklarına bağlı bu ölümcül sağlık sorunlarının önlenebilmesi için yeterli kan şekeri kontrolü sağlanması gerekir. Her üç aylık dönemin ortalama kan şekeri değerini gösteren 'HbA1C değeri' belirli sınırlar içinde tutulursa, yani kan şekerindeki zarar verici yükselmeler önlenirse, bu sorunlar da önlenebilir. Kan basıncı yüksekliği de mevcut durumu ağırlaştıran bir rahatsızlıktır. Diyabeti olan bireylerde hipertansiyon tedavisi en etkili yöntemlerdendir.
Diğer bir hedef ise kan yağlarındaki yüksekliklerin denetim altına alınmasıdır. Günümüzde kan kolesterol düzeyleri yüksek olan diyabetik hastalarda standart yaklaşım, ilaçlarla kolesterol düzeylerinin düşürülmesidir.
Özellikle ülkemiz açısından sigara içen diyabetlilerde sigara tüketiminin sonlandırılması için hastaya yardımcı olunması da önemlidir. Bütün bu önlemlerin merkezinde de yaşam biçimi değişiklikleri yer alıyor. Beslenme ve egzersiz alışkanlıklarının değiştirilmesi tedavinin en önemli ama en zor bölümünü oluşturuyor.

Risk hesaplama formülüObezite ve kilo fazlalığını en iyi ortaya koyan ölçüt, vücut kitle indeksi (vücut ağırlığının, boyun karesine bölünmesi) olarak adlandırılıyor. Vücut kitle indeksi 25-30 arasındaysa o erişkinde kilo fazlalığı olduğu, 30'un üzerindeyse diyabetik olduğu kabul ediliyor.