Denizin derinliklerinde olanlar hep ilgimi çekmiştir. Mesela balıkların soyları tükenmesin diye yaptıkları... Eğer ortamda karşı cins yoksa, balıklar cinsiyet değiştiriyor
Çocukluğumda Çanakkale Boğazı’nın en dar yeri olan Çimenlik Kalesi’nin en akıntılı yerinde, dizime kadar suya girer ve üşüyüp, titreyinceye kadar sudan çıkmazdım.
Tahta parçasına sarılı misina ile izmarit, karagöz, zargana, gelin balığı, kefal, kupes, çipura, ispari, melanur ve lapin gibi balıkların peşinde sabahtan akşama kadar koşup; ensemin kapkara olduğu günlerin üzerinden çok seneler geçti...
Ancak şeytan oltasının ucundaki midye parçasını kaya balıkları tırtıklamaya başladığında, nasıl heyecanlandıysam; şimdi onları bilimin derinliklerinde araştırmak da aynı heyecanı veriyor.
Denizlerin derinliklerinde Tanrı öyle güzellikler sunuyor ki, donup kalıyorsunuz...
Sizlerle paylaştığım konuların çoğu denediğim, tattığım ve yaşadıklarımdan ibaret. İşte onlardan birkaçı...
TEK CİNS KALINCA...
Balıklar; ortamlarında farklı cinsiyetten balık yoksa, soylarının devamını sağlamak için mücadeleye girer. Bu mücadelede baskın olan dişi olur.
Bir balık türünün neslini sürdürebilmesi, farklı ortam koşullarına karşın başarıyla üreyebilmesine ve böylece kesintisiz popülasyonlar oluşturmasına bağlı. Dolayısıyla her bir tür, belirli ekolojik koşullar altında ortaya çıktığından, o koşullara uygun uyarlanmalar gösteren bir üreme stratejisine sahipler.
ÜREME STRATEJİLERİ
Balıklar; yumurtlayanlar ve yavrulayanlar olarak iki kategoride incelenir. Yumurtlayan balıkların yumurtaları, geliştikleri yere göre; pelajik (su kütlesinde) veya demersal (dipte) tipte olabilir.
Pelajik yumurtaların özgül ağırlığı, çevredeki sudan daha az olduğu için bu yumurtalar, su içinde serbestçe yüzer. Dünyadaki balık türlerinin büyük bölümü pelajiktir. Birçok balık türünde dişi ve erkek bireyler dış görünüşleriyle birbirlerine benzer. Ancak özel üreme davranışı gösteren türlerde eşeysel iki biçimlilik durumuna rastlanır. Bu türlerin erkek bireyleri, genellikle daha parlak ve göz alıcı renklere sahiptir.
HERMAFRODİT TÜRLER
Balıklar arasındaki çift eşeylilik bazı ailelere özgü bir özellik. Normal olarak çift eşeyli türlerde, her iki cinsel organ da aynı zamanda olgunlaşır; buna eş zamanlı eşeysel iki biçimlilik denir.
Hermafrodit türlerin kimilerindeyse, ardışık eşeysel iki biçimlilik örneğine rastlanır. Önce erkek, sonra dişi olurlar ya da tam tersi...
Önce erkek olanına protandri (çipura balığı), önce dişi olanına protogini (orfoz balığı) denir.
18 yaşına kadar dişi olan orfoz balığının, bu yaşta erkeklik üreme organı gelişir. Hayatlarının geri kalanını erkek olarak geçirirler.
Lagos balıklarının dişileri 5 kg. ağırlıkta cinsiyet değiştirir.
Kupes balığı, bazı sinaritler, ispari, mırmır gibi balıklar da cinsiyet değiştirerek üreme yapar.
Kırma mercan, fangri, sarpa, izmarit, gelin balığı gibi tanıdığımız deniz balıkları hermafrodittir.
Soyları tükenmesin diye dünyada yaşanan ilginç üreme olayları insanı şaşırtıyor. Çevrenin denizlere verdiği zararlar bir yana, usulsüz avlanmanın gelecek nesilleri balıktan mahrum bırakacağı kesin.
18 yıl bekleyip bir defa çiftleşme fırsatı bulan orfozu, küçük yaşta zıpkınla vurup hava atmak yakında sadece fotoğraflarına bakarak “Ah vah” edeceğimizin göstergesi. Üreme oluşmadan balıkları yakalamayın! Bindiğimiz dalı kesiyoruz.
ZENCEFiLLi ÇiPURA BALIĞI
Malzemeler:
n 800 gramlık çipura balığı
n 2 yemek kaşığı zeytinyağı
n 2 diş doğranmış sarımsak
n 1 adet rendelenmiş zencefil
n 1/2 limonun suyu
n 2 dal doğranmış fesleğen
n 4 adet haşlanmış kuşkonmaz
n Yeterince karabiber ve tuz
Yapılışı:
Temizleyip filetosunu çıkardığınız çipura balığını bambu sepette, 8 dakika boyunca kaynayan suyun buharıyla pişirin. Tavada zeytinyağını ısıtın ve sarımsak ile zencefili ekleyip, pembeleşinceye kadar kavurun. Ateşi kapatıp limon suyu, taze doğranmış fesleğen, tuz ve karabiberi ekleyip, iyice karıştırın ve balığın üzerine sosu döküp kuşkonmazla süsleyin. Afiyet olsun.
