5 soruda maske

Hijyen ve sosyal mesafelenme kurallarıyla yürüyen koronavirüs sonrası hayatlarımıza, geçen hafta itibarıyla maske takma zorunluluğu da eklendi. Yakın zamana dek yalnızca hasta kişilerin uyması beklenen maske takma kuralı, özellikle asemptomatik (belirti göstermeyen) taşıyıcıların hastalığı yayma kapasitesi dikkate alınarak getirilen önlemler kapsamında artık herkes için geçerli. ABD Hastalık ve Kontrol Merkezi’nin (CDC) bu yöndeki kararıyla eş zamanlı olarak Türkiye de market, toplu ulaşım, pazar gibi kalabalık ortamlarda yüz maskesi takılmasını zorunlu kılan ülkelerden oldu. Peki, hangi maske ne kadar koruyucu? Maskelere en hızlı ve kolay şekilde nasıl ulaşabiliriz? Evde pratik maske yapmanın yolları neler? Ev yapımı maskelerde hangi malzemeler kullanılmalı? Maskeyi takıp çıkarırken nelere dikkat edilmeli? İşte maske hakkında mutlaka bilmemiz gerekenler:

1 - Hangi maske ne kadar koruyucu?

Cerrahi maske: İyi bir maskenin temel özelliği, solunum yoluyla alınan ve verilen havayı rahatlıkla geçirirken, maske içinde ve dışında bulunan partikül ve mikroorganizmaları geçirmeyen bir filtreleme özelliğine sahip olmasıdır. Cambridge Üniversitesi’nin 2013 tarihli bir araştırması, tek kullanımlık medikal maskelerin, Covid-19 virüsünden 5 kat daha küçük parçacıkların dahi geçişine yüzde 89 oranında engel olduğunu gösteriyor.

N95/N99 maske: Respiratör olarak da anılan, özel bir filtre sistemine sahip bu maskeler, hem hastalarla yoğun temasları hem de uyguladıkları tıbbi işlemler nedeniyle öncelikle ve özellikle sağlık çalışanlarının ihtiyaç duyduğu profesyonel nitelikte. Bugüne dek Dünya Sağlık Örgütü de dahil hiçbir ulusal ya da uluslararası sağlık kurumunun, gündelik hayatımızda koronavirüsten korunma amacıyla bu tip maskeleri takmamız yönünde bir tavsiyesi olmadı.

Ev yapımı maske: Koronavirüsün pandemi ilan edilmesinden bu yana maskelere olan yoğun ilgi nedeniyle stoklar hızla tükendi, maske fiyatları tavan yaptı. Bunun üzerine sağlık çalışanları için gönüllü dikilen maskelerin yanı sıra kendi maskeni kendin yapmak karantina günlerinin trendlerinden birine dönüştü. Öyle ki, ABD Hastalık ve Kontrol Merkezi dahi evde maske yapmanın farklı yollarını önerdi. Ancak tüm uzmanlar ve önde gelen sağlık kurumları uyarıyor: İster ev yapımı ister medikal olsun, maske takmak tek başına koronavirüsten korunmak için yetersiz. El temizliği ve sosyal mesafelenmeyle birlikte tamamlayıcı bir önlem olarak düşünülmeli. 

2 - Evde maske yapmanın yolları (ABD Hastalık ve Kontrol Merkezi)

Dikişli maske: Kenar uzunlukları 15 cm ve 25 cm olacak şekilde iki kumaş parçası kesin. Üst üste koyup uzun kenarlarından yarımşar cm içe katlayıp birbirine dikerek iki katlı tek parça haline getirin. İki kısa kenarı ise üzerine yerleştirdiğiniz çamaşır lastiği, saç lastiği ya da paket lastiği üzerinden yaklaşık 1 cm kıvırarak dikin. Son olarak lastikleri kumaş içinde sabitlemek için, maskenin dört köşe noktasından kumaş ve lastiği birbirine tutturacak şekilde dikin. İşte maskeniz hazır.

Tişörtten maske: Bir tişörtün alt kısmını, ön ve arka yüzeyleri kapsayacak şekilde yaklaşık 20 cm yüksekliğinde kesin. Elde ettiğiniz kumaşın bir kısa kenarından alt ve üstte ikişer cm bırakacak şekilde içe doğru 16 cm uzunluğunda bir dikdörtgen parçası kesip çıkarın. Alt ve üstte kalan ikişer cm parçaları uçlarından keserek birbirinden ayırın. Kumaşı yüzünüze yerleştirip üst parçaları başınızın üzerinden, alt parçaları boynunuzun etrafından geçirerek birbirine bağlayın.




Şipşak maske: Filtre kahve kağıdını ortadan yatay bir şekilde kesip üst parçasını alın. Kare şeklinde bir kumaş ya da şalın ortasına bu filtreyi yerleştirin. Kumaşı üstten ve alltan katlayarak filtrenin üzerini örtün. Elde ettiğiniz dikdörtgen şeklindeki kumaşın iki yanından saç lastiği ya da paket lastiği geçirin. Kenarlarda kalan kısımları ortaya doğru katlayarak sıkıştırın. İki kenardaki lastiklerden tutarak yüzünüze yerleştirin. 




3 - Hangi materyaller kullanılmalı?

Medikal tekstil ürünleri üzerine çalışma yürüten Yüksek Tekstil Mühendisi Doç. Dr. Muhammet Akaydın, evde maske yaparken kullanacağımız kumaş türünün önemli olduğunu söylüyor: “Maskeden iki temel beklentimiz var. Birincisi; rahatlıkla nefes alıp vermemizi sağlayacak bir dokuda olması, bunu sağlarken de hem içeriden dışarıya hem de dışarıdan içeriye, her iki ortamdaki virüs ve bakterileri filtrelemesidir. İkincisi ise, kumaşın yüzeyinde filtrelenip tutulan virüs yada bakterilerin çoğalmalarını önlemek hatta mümkünse onları imha etmek olmalıdır. Yüzde yüz pamuklu kumaşlar hem nemlenmeye müsait olması hem de doğal yapısı nedeniyle bazı virüs ve bakterilerin yüzeyde tutunmasını elverişli hale getirirler. Buna karşın yaptığımız bilimsel çalışmalarda; içerisinde karbon lifinin olduğu pamuklu dokuma kumaşların, belli oranda lycra (elastan) içeren pamuklu örgü kumaşların, nano yüzeylerin ya da belirlenen standartları sağlayan nonwoven (dokunmamış) kumaşların iyi derecede koruma sağlayabileceğini gördük. Polyester ve benzeri sentetik yapıdaki kumaşların da yüzde yüz pamuk içeren kumaşlara göre daha az bakteri ve virüs barındırdığını söyleyebiliriz. Yine de bu materyallerin tamamen koruma sağlayacak güvenilir materyaller olmadığını aklımızdan çıkarmamalıyız.”

4 - Maske takmanın 5 kuralı (Dünya Sağlık Örgütü)

1- Maskeyi takmadan önce ellerinizi sabunla yıkayın ya da alkol bazlı bir dezenfektanla temizleyin. 

2- Maskeyi yanlarındaki lastiklerden tutarak ağız ve burnunuzu kapatacak şekilde takın. Yüzünüzle maske arasında boşluk kalmamasına dikkat edin. 

3- Yüzünüzde olduğu sürece maskeye asla dokunmayın, dokunursanız mutlaka ellerinizi yıkayın. 

4- Maskenin nemlenmesi halinde hemen yenisiyle değiştirin ve aynı maskeyi ikinci defa takmayın. 

5- Maskeye dokunmaksızın yine lastiklerinden tutarak çıkarın ve hemen çöpe atıp kapağını kapatın. Ardından tekrar ellerinizi yıkayın ya da dezenfekte edin. 

5 - Nereden temin edebiliriz?

Koronavirüs önlemleri kapsamında satışı yasaklanan medikal maskelerin ücretsiz olarak temin etmek için e-devlet ya da ePTTAVM üzerinden başvuru yapmak gerekiyor. Evde yaşayan 20-65 yaş arasındaki her kişi için haftalık olarak beşer maske talep edilebiliyor. Başvuru üzerine maskeler PTT tarafından ücretsiz olarak teslim ediliyor. İstanbul’da ise Sağlık Bakanlığı ve Türk Eczacılar Birliği’nin işbirliğiyle ücretsiz maskeler, kişilerin cep telefonlarına gelen kodlar aracılığıyla eczanelerden alınıyor. Bu uygulama kapsamında ise 20-65 yaş arası her kişiye 10 gün için 5 maske sağlanıyor.