Dost mu düşman mı?

Şu sıralar çevremde ne kadar çocuk varsa, hepsi Minecraft oynuyor. Çocukların evler inşa edip madenler bularak yaratıcılıklarını geliştirdiklerini ve sosyalleştiklerini iddia ettikleri bilgisayar oyunu geçtiğimiz günlerde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından incelemeye alındı. Minecraft kullanıcılara evler, binalar, yollar gibi yapılar tasarlama imkanı sunan, etraftaki hayvanlardan elde edilen ürünleri tüketebildikleri ve yapılarını canavarlardan korumaya çalıştıkları bir bilgisayar oyunu. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü oyunu inceledi ve raporunu tamamladı. Hukuki sürecin başlatılmasını talep eden Bakanlık raporunda; “Oyunun çocukları şiddete yönlendirmesi nedeniyle çocukların psikososyal gelişimleri üzerinde olumsuz etkileri olduğunu” ileri sürdü. Gel sen bu durumu bir de çocuklara anlat, zira Minecraft şu anda çocukların oynadığı bilgisayar oyunları arasında en popüler olanlarından biri. Çevremdeki çocuklara bu oyunu neden oynamak istediklerini sorduğumda aldığım yanıtlar oldukça farklıydı. Arkadaşımın 8 yaşındaki kızı; “Ev yapıyorum, hayal gücüm gelişiyor, diğer oyunlar gibi tüfekle adam öldürmek gerekmiyor, üstelik arkadaşlarımla birlikte oynayabiliyoruz” derken, 11 yaşındaki bir erkek çocuğu “Oyundaki yaratıklar o kadar korkunç değil, zaten ben ev yapmakla, bina inşa etmekle ilgileniyorum. Arkadaşlarımla aynı anda oyunu oynamak için sözleşiyoruz” diyor.

“Yaratıcı olmamı sağlıyor”

Bir tanıdığımın 9 yaşındaki kızının oyunda hayvan öldürmeyle ilgili görüşü ise şöyle: “Bu oyunu seviyorum, hem yaratıcı olmamı sağlıyor hem de gerçek hayatı anlatıyor. İnsanlar da inek, koyun öldürüp etlerini yiyor. Bunun oyunda olmasının nesi kötü? O zaman hayvanları yemek için öldürmek yasaklanmalı.”

Anne arkadaşlarıma durumu sorduğumda ise “Etrafındaki her arkadaşı oynuyor, yasaklamamız çok zor ancak belirli saatlerde oynuyor. Yabancılarla konuşmaması için chat kısmını kapatıyoruz. Evdeki bilgisayarda oynuyor sadece, böylelikle oynadığı zaman biz de etrafta olup neler olduğunu kontrol edebiliyoruz. Oynamasına izin vermezsek dışlanmış hissedecek, çocuğumuza bunu yaşatmak istemiyoruz” diyorlar.

Uzmanlara oyunla ilgili düşüncelerini ve çocuklarımıza bilgisayar oyunları seçerken nelere dikkat etmemiz gerektiğini sordum.

“Çocuğunuza daha iyi seçenekler yaratmalısınız”

Prof. Dr. Bengi Semerci

Bence tek bir oyun üzerinden tartışmak ve bu oyun zararlı, bu oyun değil demek çok doğru değil. Tüm oyunların olumsuz yanları var. Önemli olan hangi yaş, ne kadar oynayacak ve aile denetliyor mu? Minecraft yasaklanırsa diğer oyunlar ve yeni gelecekler ne olacak?

Doğru yöntem çok bariz bir etki olmadığı zaman oyun yasaklamak yerine, oyunlar konusunda aileleri uyarmak, ailelerin bu konularda eğitilmesi ve çocuklarını kontrol edip denetlemesini sağlayacak donanıma kavuşmasını sağlamaktır. Her yasağa ulaşım yolu ya da her yasaklananın yerine yenisi bulunabilir.

Unutulmamalı ki çocuklar yalnız başlarına oyun satın alamaz ve online oynayamazlar. Minecraft’ta belli oranda şiddet var ama daha çok şiddet içeren oyunlar da var. Hangisinin yasaklanacağına kim ve nasıl karar verecek? Bilgisayarı çocuğun odasına değil, ortak bir mekana koymak, kullanım süresini kısıtlamak, bilgisayar kullanımına eşlik etmek ve şifre kullanmak ailelerin yapabilecekleri şeylerin başında geliyor.

Ayrıca oyunları seçmek anne-babaların işidir. Çocuğunuzun yaşı, gelişim durumu ve oyun üzerinde yaptığınız inceleme sonrası seçmelisiniz. En önemlisi çocuğunuza daha iyi seçenekler yaratmanız gerekiyor; “Bilgisayarı bırak, daha iyi bir şey yap” demek yetmez. Onunla zaman geçirmeli, oyun oynamalı ve paylaşmalısınız.

“Göründüğü gibi bir oyun değil, çok fazla şiddet içeriyor”

Tansu Oskay (Paps Parenting’in kurucusu)

Minecraft’in yaratıcılığı geliştiren, hayal gücünü tetikleyen masum
bir oyun görünümünde olması burada asıl sorunu yaratıyor. Çocuklar oyunu ilk indirdiklerinde aile hemen durumu fark etmeyebiliyor. Çocuk uzun süreler oynayınca, etkileri davranışlarına yansıyınca aileler rahatsız olmaya başladı.

“Masum bir inşa oyunu gibi başlıyor”

Minecraft göründüğü gibi bir oyun değil; çok fazla şiddet içeriyor. Diğer savaş oyunlarından farkı grafik tasarımı. Hedef kitlesi küçük çocuklar. Oyun sevimli grafiklerle masum bir inşa oyunu gibi başlayıp ses efektleriyle, renkleriyle de küçük çocuklar için cazipken, ilerledikçe kanlar içinde kahramanın diğer figürleri şiddet dolu sesli ve görsel efektlerle öldürdüğünü görüyoruz.

7 yaş altında dahi oynayan ciddi bir çocuk popülasyonu var maalesef. Çocukların hayal gücünü geliştirmediği gibi duygusal olarak öldür-kazan mantığı vererek olumsuz duygusal bilişsel yerleştirmeler yapıyor. Ama yetişkinler de savaş oyunu oynarken, bu oyuna talep varken kaldırılsın, yasaklansın demek çok zor. Onun yerine, çocukların hangi oyunu ne kadar oynadığını takip etmek, oyunla ilgili sohbet etmek, oyunların yaş sınırlarını çocuklarımızla paylaşarak ve neden oynayamayacağını anlatarak uzlaşmak gerekiyor.

“Yasaklamak yerine sınırlamak daha yararlı olur”

Doç. Dr. Arzu Yükselen (Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Başkanı)

Minecraft oyununu ya da başka oyunları yasaklamadan önce çocukları kendileri için en uygun oyunlara ailelerin ve eğitimcilerin yönlendirmesi daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Minecraft gibi içeriğinde şiddet bulunan oyunların çocuklar tarafından oynanması, onların sosyal-duygusal gelişimleri açısından sakıncalı olabilir. Yasaklamak da çocukların yasaklanan şeye karşı ilgi ve merak duygusunu harekete geçirebilir. Bunun yerine sınırlar koymak çok daha yararlı olacaktır. Çocuk, sınır koyulduğunda kendisini güvende hisseder ve bu da onun gelişimini olumlu yönde etkiler.

Hangi oyunları ne zaman, ne kadar süreyle oynayacağı gibi durumlar anne-babalar tarafından belirlenip bu konuda çocukla fikir birliğine varılabilir. Bilinçli olarak seçilen, çocuğun yaşı ve gelişimsel düzeyine uygun oyunların çocuğun gelişimini, hayal gücünü olumlu yönde etkileyebileceği de göz ardı edilmemelidir.

“Çocuk teknolojik araçla yalnız kalmamalı”

Çocukların yaş ve gelişim özelliklerine uygun oyun seçmek anne-babaların sorumluluğundadır. Aileler, oyunların belirtilen yaş grubuna ve kendi çocuklarına uygun olup olmadığını test etmek için onları önce kendileri oynayabilirler.

Bir başka önemli konu çocukların teknolojik araçlarla yalnız başlarına, yetişkin denetiminden uzak bırakılmamasıdır. Çocuklar bu araçlarla ilgilenirken anne-babaların görüş alanı içinde olmalarının sağlanması, örneğin evde herkesin bir arada olduğu yaşam alanında oynanması sağlanabilir. Çocuğun daha çok arkadaşlarıyla sosyal ortamlarda, açık alanda oyunla geçireceği zamanın teknolojik ürünlerle geçireceği zamandan daha fazla olması gerektiği de unutulmamalı.