Hayvanlar hangi testlerden geçiyor?

Deneye Hayır Derneği verilerine göre, her yıl dünyada 500 bin civarında hayvan, kozmetik ürün ve içeriklerini test etmek üzere kullanıldıkları deneylerde öldürülüyor. Başta fare, tavşan, sıçan, kobay ve köpek olmak üzere birçok tür, ürünün insan üzerindeki reaksiyonlarını öngörmek amacıyla çeşitli testlerden geçiyor. Deri alerji testleri, cilt tahriş testleri ve benzeri birçok test, bu amaçla deney hayvanları üzerinde uygulanıyor ve hayvanlar bir veya birden çok kez denek olarak kullanılabiliyor. Deneyin sonunda hayvanın şiddetli acı yaşaması ya da kalıcı hasar alması gibi durumlarda ise belli yöntemlerle öldürülüyor.

Bugün dünya çapında 40’ı aşkın ülke, kozmetik ürünlerin hayvanlar üzerinde test edilmesini yasaklayan ya da sınırlandıran yasalara sahip. Bununla birlikte kozmetik ürünlerin hayvanlar üzerinde test edilmesini yasal bir zorunluluk olarak sürdüren ülkeler de mevcut. Bunlardan biri de Çin. Ancak kısa süre önce yapılan bir değişiklikle, Çin’in ithal ettiği genel sınıflandırmasına giren kozmetik ürünlerinde hayvanlar üzerinde test edilmiş olma zorunluluğu kaldırıldı. Yani hayvanlar üzerinde test yapmayan ürünler çok yakında Çin pazarına giriş yapabilecek.

Avrupa ve Türkiye’deki durum

Avrupa Birliği, 2003 yılında öngördüğü ve 10 yıllık geçiş dönemi tanıyarak hayata geçirdiği kararla hayvanlar üzerinde denenmiş kozmetik ürünlerinin satılmasını 2013 itibariyle yasakladı. Bununla birlikte ürün geliştirmede alternatif yöntemler bulunması için kozmetik sektörünü desteklemeyi taahüt ederek bu yasağı dünya geneline yaygınlaştırmaya çalışacaklarını açıkladılar. Bu amaçla da ECVAM (European Centre for the Validation of Alternative Methods) gibi resmi kurumları hayata geçirmenin yanı +sıra kozmetik ürünler için alternatif yöntemlerin geliştirilmesine 2007-2011 yılları arasında 238 milyon euro fon sağladılar. 

Türkiye’de ise 15 Temmuz 2015 tarihinde yürürlüğe giren Kozmetik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in yanı sıra Avrupa Birliği Kozmetik Tüzüğü’ne paralel olarak hayata geçirilen bazı değişikliklerle birlikte ülke pazarına giren kozmetik ürünlerin ve içerdiği bileşenlerin hayvanlar üzerinde test edilmemiş olması şartı hayata geçti. Yani Türkiye’de kozmetik ürün ve bileşenlerinin hayvanlar üzerinde test edilmesi yaklaşık altı yıldır yasak. Ancak hayvanlar biyomedikal araştırmalar amaçlı olarak deneylerde kullanılmaya devam ediyor.

İlgili yönetmelik ne diyor?

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından yayımlanan 15 Temmuz 2015 tarihli Kozmetik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in

Ek 2. Maddesi’ne göre:

Bir kozmetik ürünün güvenliliğine ilişkin genel yükümlülükler saklı kalmak üzere, bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile Avrupa Birliği mevzuatındaki güncellemeler göz önünde bulundurularak alternatif bir yöntemin validasyonunun yapılması ve kabul edilmesinin ardından söz konusu alternatif yöntem haricindeki bir yöntemin kullanıldığı hayvan testlerine tabi tutulmuş olan;

Nihai bir formülasyon içeren kozmetik ürünlerin piyasaya arzı,

Ürün bileşenleri veya ürün bileşenleri kombinasyonlarını içeren kozmetik ürünlerin piyasaya arzı,

Ürün bileşenleri veya ürün bileşenleri kombinasyonlarına yönelik testlerin yapılması yasaktır.

Ayrıca, bir kozmetik ürünün güvenliliğine ilişkin genel yükümlülükler saklı kalmak üzere, bitmiş kozmetik ürünler için hayvan testlerinin yapılması yasaktır.”