“İleride hava tahmini yapar gibi deprem tahmini yapılabilecek”

Oksal Erev 23 Mayıs’ta oksal.blogspot.com.tr’ye şöyle yazdı: “... işaretli gördüğünüz alanlar içinde bir aktivite olasılığı yüksektir.” Yazı yayımlandıktan yaklaşık 20 saat sonra Gökçeada yakınlarında 6.5 büyüklüğünde bir deprem oldu. Ve evet, işaretli gördüğümüz alanda Gökçeada da yer alıyordu. Aynı zamanda İstanbul 911 Arama Kurtarma Araştırma Derneği’nin kurucusu olan Erev’le deprem tahmini ve enkazda kalınırsa yapılması gerekenler üzerine konuştuk.

Siz nasıl tahmin yapıyorsunuz?

İstanbul Teknik Üniversitesi’nin (İTÜ) bir projesi var. Bu projenin sonuçlarını yorumluyorum.

Nasıl bir proje bu?

Lütfi Canyaran isminde bir araştırmacı 17 Ağustos’tan sonra bir cihaz icat ediyor. Sonra bu cihazdan İTÜ’deki arkadaşlarına bahsediyor. Cihazlar 2001’de belli yerlere yerleştirildi. Bu cihazlara yeraltından gelen veriler deprem.cs.itu.edu.tr’de yayımlanıyor. Ben cihazların kurulumuda görev almıştım. Projeden ayrılalı 10 seneyi geçti ama hâlâ verileri yorumluyorum.

“Yalnızca 13-14 istasyon”

Nasıl çalışıyor bu cihaz?

Fay kırıklarının arasında kuvars kristalleri vardır. Depremden önce faylarda baskı olur. Bu baskı kuvarsa da baskı bindirir. Baskı gören kuvars, elektromanyetik dalga yayar. Cihazlar bu sinyali yakalıyor.

Nasıl bir cihaz bu?

Bir reçel kavanozu düşünün... Üstünden bir çubuk çıkıyor, onun ucunda da bir ping pong topu var. Kavanozun içinde bir elektronik devre var, bu devre bir cihaza, o cihaz da bilgisayara bağlı. Bu sistem bir istasyon demek. Başlarda 20’den fazla istasyon vardı, şimdi yalnızca 13-14 tane var.

Dünyada deprem tahmin teknolojisi ne durumda?

Araştırma yapan çok kişi var. Ama Strasbourg Kararları’na göre deprem tahmini yasak. Deprem olacak derseniz, altıncı kattan biri atlayabilir. Yağma olabilir. Bunun sorumluluğunu almak çok zor. Ama bizimki tam deprem tahmini olarak kabul edilmiyor. “Yarın şu saatte, şurada, şu büyüklüklükte deprem olacak” dediğinizde bu deprem tahminidir. “Marmara’nın kuzeybatısında, orta vadede, büyüklüğü 4’ün üzerinde bir deprem bekliyoruz” derseniz bunu deprem tahmini saymıyorlar. Tam yerini, saatini, büyüklüğünü tahmin etmeye daha çok var. Ama o da olacak. İleride hava tahmini gibi deprem tahmini yapılacak.

“Bağıramıyorsanız tırnağınızı sürtün”

Enkazda hayatta kalmak için neler yapmamız lazım?

AFAD’ın temel afet bilinci eğitimleri var, herkesin onlara katılması gerekiyor bir kere. Enkazda kaldıysanız bir şekilde orada olduğunuzu duyurmanız gerek. Seslenemiyorsanız bir yere vurun, vuramıyorsanız belirli aralıklarla tırnağınızı bir yere sürtün. Arama kurtarma ekiplerinin ekipmanları tırnağınızla çıkaracağınız minicik sesi gümbür gümbür duyar. Üstünüzden dozerle falan geçilir diye korkmayın, oradaysanız ekipler sizi mutlaka bulur. Ama çıkarmak ne kadar sürer o değişir işte. Arama kurtama ekiplerinin talimatlarına uyun.
Panik yapmayın. Dışarıda makineler olacak. Onların sesinden korkmayın. Yanınızda su varsa çok yavaş için.

“Hiç yanılmadım”

Deprem olacağını görünce ne yapıyorsunuz ilk iş olarak?

Kayda girsin diye resmi kurumlara haber veriyorum. Ama bazen başımıza gelmeyen kalmıyor haber verince de...

Halka duyurmuyor musunuz?

Sayfamı takip eden herkes depremin ne zaman olacağını bilir. Dikkat demişsem ve ünlem koymuşsam deprem geliyordur.

Neden sosyal medya hesaplarınızda duyurmuyorsunuz?

Çok saldırı oluyor. İsteyen girsin, siteden baksın.

Yanılma payınız nedir?

13 yıldır hiç yanılmadım. Ama mesela Doğu Anadolu Fayı üstünde bir depremi bilemem çünkü orada cihaz yok.

“İstesem de bırakamam bu işi”

Siz günde kaç kez kontrol ediyorsunuz bu sistemi?

Evde de bu ekranlar hep önümde açıktır, yatarken bile. Bir kere yapıştı
bu iş üstüme. İstesem de bırakamam.

Asıl mesleğiniz ne?

İşletme mezunuyum. Emlak danışmanlığı yapıyorum. Yıllarca
devlet büyüklerinin gayrimenkul danışmanlığını yaptım.

Nasıl bulaştınız bu işe?

Yer bilimlerine merakım vardı ama
17 Ağustos’tan sonra işi gücü bıraktım, bunu önceden nasıl belirleyebilirdik üzerine bir araştırmaya başladım. Bulduklarımı Prof. Dr. Ahmet Ercan’la konuştum. O da bana Jeofizik Mühendisleri Odası’nın halkla ilişkiler ve basın danışmanlığı görevini verdi. Altı yıl bu görevdeydim.

Arama-kurtarmacılık nasıl girdi hayatınıza?

2001’de AFAD’da (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı) eğitimlere başladım. İki yıl önce de İstanbul 911 Arama Kurtarma Araştırma Derneği’ni kurdum.