Sakallar tutuşmasaydı ne olacaktı?

Şah Alaaddin Muhammed döneminde doğudan yeni bir güç belirdi: Çadırlarda yaşayan, Moğollardan oluşan göçmen bir krallık.Bu gücün başındaki Cengiz Han kısa sürede Çin Seddinin ötesine geçmeyi başardı, kuzeydeki Çin kentlerini ele geçirdi. Harzem Şahı, Cengiz Hanı önemsemedi önce. Öyle ya, binlerce kilometre ötedeki bu barbarlar dağları, bozkırları geçip nereden geleceklerdi Harzeme? Gelseler bile, beş yüz bin donanımlı asker karşısında ne yapabilirlerdi?Derken Moğol kervanları belirdi ülkede. Çinden gelen sözde tüccarlar, alım-satımla uğraşmak yerine kentlerin savunmasıyla ilgili bilgiler topluyor, halk arasında Cengiz Hanın ne kadar güçlü olduğu söylentisini yayıyorlardı. Şah o tüccarları, mallarına el koyduktan sonra sınırdışı etti.Bir süre sonra Cengiz Hanın elçileri geldi Harzeme. Şahın karşısına çıkıp bu yakışıksız davranış için Cengiz Handan özür dilenmesini, zararların karşılanmasını istediler.Şah ne mi yaptı? Cengiz Hanın elçilerinin sakallarını yaktı! Sonra da onları kapı dışarı etti.Moğolların öcü korkunç oldu. Harzem İmparatorluğu yerle bir edildi, nüfusun yüzde 75i kılıçtan geçirildi.Bu, Asya ve Avrupada büyük bir istilanın sadece başlangıcıydı. Harzem İmparatorluğu, 13. yüzyılda dünyanın en güçlü, en zengin devletiydi belki. Bugünkü İran, Pakistan, Afganistan ve Orta Asyanın büyük bir bölümünü kaplıyordu. En önemli gelir kaynağı İpek Yoluydu. Merv, Buhara, Semerkand kentleri birer ticaret, bilim ve sanat merkeziydi. Harzem Şahı, Cengiz Hanın elçilerinin sakallarını yakmasa bunlar olur muydu? Belki olurdu. Belki de Moğalların iki kıtaya yayılması gecikirdi.Büyük İskenderin babası yanlış bir yola sapmasa yaşamını yitirir miydi? Kızıl Ericin kız kardeşinin cinayetleri olmasa Vikingler, Amerika kıtasını keşfedecekler miydi? Bizans Kralı, Macar Urbanın önerisini geri çevirmese İstanbulun fethi gecikir miydi? Amerikalılar, Vietnamda başlarına neler geleceğini kestirseler Ho Şi Minhi destekler miydi? İkinci Dünya Savaşı sırasında Japonların önce Singapura saldıracaklarına inanılmasa, Pearl Harbor bombalanabilir miydi?Tarihten 50ye yakın olay.***Okullarımızda en tatsız, en sıkıcı ders belki de tarihtir. Benim dönemimde öyleydi. Savaş tarihleri, antlaşma maddeleri ezberlemekten başka bir şey yapmazdık. Pasarofça Antlaşmasının koşullarını eksiksiz sıralarsan, Dandanakan Savaşının tarihini de bilirsen, tamam. Başka bir şey istenmezdi bizden. Öğretmenler de "işin içyüzü"nü anlatmazlardı; belki bilmezlerdi bile.Sunay Akının bir kitabından söz ederken, "Keşke tarih kitaplarını da edebiyatçılar yazsaydı" demiştim.Tarihte Büyük Fiyaskolar (Derleyenler: William R. Forstehen, Bill Fawcett; çeviren: Uğur Alkapar; Aykırı Yayıncılık) kitabının yazarları edebiyatçılar değil gerçi; ama dünya tarihinden ilginç olayları tatlı tatlı anlatıyorlar. Arka kapak yazısında belirtildiği gibi, "bilgilendirirken neşelendiriyor, güldürüyor ve elbette düşündürüyor"lar. ***