Sıcak çarpması bilinç kaybına yol açabilir

Didem Seymen - Vücut, aşırı sıcak havalarda ya da sıcak ortamlarda kendini soğutma yeteneğini kaybedebilir. Bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Sıcak çarpmasının ne olduğunu, belirtilerini ve korunma yollarını Medıcana Internatıonal İstanbul Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uzm. Dr. Vugar Jafar anlattı. 

Vücut sıcaklığı yükseldikçe, terleme yoluyla ısı atılamaz ve ısı birikimi sonucu organlarda kalıcı hasarlar ortaya çıkabilir. Sıcak çarpması gelişmeden önce genellikle bazı belirtiler görülür. Bunlar; baş ağrısı, bulantı, baş dönmesi, aşırı terleme veya çok sıcak ortamda terlemenin durmasıdır. Terleme durduğunda, deri sıcak, kuru ve kızarık hâle gelir. Ayrıca zihinsel karışıklık, solunum güçlüğü ve hızlı nefes alıp verme, düşük kan basıncı da görülebilir. Sıcak çarpması ilerlediğinde bilinç kaybı, kasılmalar, koma ve hatta ölüm riski ortaya çıkabilir. 

Ritim bozukluğu görülür 

Sıcak çarpması, aşırı sıcak hava koşullarında uzun süre kalmak, yoğun fiziksel aktivite yapmak veya yeterince su tüketmemek gibi durumlar sonucu ortaya çıkar. Bu durumda vücut, normalde terleyerek sağladığı ısı dengesini koruyamaz ve iç ısı anormal bir şekilde yükselir. Vücut ısısının 40°C’nin üzerine çıkması, hayati organların fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Sıcak çarpması, özellikle beyin, kalp, böbrekler ve karaciğer gibi hayati organları doğrudan etkileyebilir. Beyinde bilinç kaybı, konfüzyon, nöbet gibi ciddi belirtiler görülebilirken, kalp ritim bozuklukları ve dolaşım problemleri de yaşanabilir. Müdahale edilmediğinde organ yetmezliği, kalıcı hasarlar ve hatta ölümle sonuçlanabilir. Sıcak çarpması belirtileri fark edildiğinde, hızlı bir şekilde tıbbi müdahale almak hayati açıdan kritik bir öneme sahiptir.

Gizli tehlike: Beyin felci 

Sıcak çarpması, beyin elektriksel aktivasyonunu bozarak beyin hücrelerinde hasara yol açabilir. Bu durum, beyin fonksiyonlarının bozulmasına (örneğin bellek kaybı, dikkat dağınıklığı, öğrenme güçlükleri) neden olabilir. Çok yüksek vücut sıcaklıkları, beyin hücrelerinin ölmesine ve beyinde kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu tür zararlar, kişinin yaşam kalitesini uzun vadede ciddi şekilde düşürebilir.

Böbrekleri de etkiliyor

Sıcak çarpması sırasında, vücut ısısı hızla yükseldiği için kan damarları genişler (vazodilatasyon). Bu genişleme, kan basıncının düşmesine (hipotansiyon) neden olabilir. Ancak vücut bu durumu dengelemek için kalp hızını artırarak kan akışını hızlandırmaya çalışır. Bu durum, kan basıncında dalgalanmalara yol açabilir ve damarlar üzerindeki basınç artışı inme riskini artırabilir. Özellikle hipertansiyonu (yüksek tansiyonu) olan bireylerde bu dalgalanmalar tehlikeli olabilir. Serebrovasküler aterosklerozu veya ciddi damar darlığı olan hastalarda bu risk çok daha yüksek olarak gözlemlenmektedir. Aşırı sıcaklar, kaslarda kontrolsüz kasılmalara ve diğer nörolojik problemlere (örneğin konvülsiyonlara) yol açabilir. Vücut sıcaklığı aşırı yükseldiğinde, sinir sistemi daha fazla etkilenir ve kişi nöbet geçirme riskiyle karşılaşabilir. Vücut ısısı tehlikeli derecede yükseldiğinde sadece beyin değil karaciğer, böbrekler ve kalp gibi hayati organlar da olumsuz etkilenebilir, kalıcı sağlık sorunlarına hatta hayati tehlikeye yol açabilir. 

İlk müdahale hayat kurtarır

Sıcak çarpmasının tedavisinde acil müdahale gerekir. Yapılması gereken ilk şey, kişiyi hemen serin bir ortama almaktır. Vücut ısısını hızla düşürmek çok önemlidir. Bunun için soğuk suyla ıslatılmış bezler kullanılabilir, hafifçe buz uygulaması yapılabilir ya da bir vantilatör yardımıyla hava akımı sağlanabilir. Ancak çok soğuk uygulamalar da zararlı olabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Kişi bilincini kaybetmemişse su içirilerek sıvı takviyesi yapılabilir. Ancak baygınsa ağızdan kesinlikle su verilmemelidir.En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir. Sıcak çarpması herkes için tehlikeli olabilir ancak özellikle yaşlılar ve çocuklar, vücutlarının ısıya karşı daha hassas olması nedeniyle yüksek risk altındadır. Kalp, solunum ya da başka kronik hastalıkları olan bireylerde ise sıcak havalarda vücut daha fazla zorlanır. Sıcak çarpması doğrudan inmeye sebep olmasa da yüksek risk grubundaki kişilerde inme olasılığını artırabilir ve beyinde yaygın (diffüz) hasara yol açabilir.