"Zarar verilmemesi için nöbet tutuyoruz"

eberkoz@milliyet.com.tr Anadoluhisarı'ndaki Amcazade Yalısı, geçtiğimiz hafta Milliyet'te Tebernüş Kireçci imzasıyla yayımlanan Türkiye'nin en pahalı 10 gayrimenkulu listesine 9'uncu sıradan girdi. Emlak uzmanlarının en az 150 milyon dolar değer biçtiği, alıcısına göre fiyatının 500 milyon dolara kadar çıkabileceği söylenen yalı listedeki tek konut. Yalının da bulunduğu 53 dönümlük arazi Mülhak Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa Vakfı'na ait. Bu araziyle ilgili tüm kararları vakfın mütevellisi, Amcazade Hüseyin Paşa'nın torunu Ahmedi Cengiz Köprülü veriyor. Bu yalı 300 yıllık tarihi boyunca geçirdiği yangınlar, depremler ve ihmal nedeniyle harabeye dönmüş. Köprülü bu yapıdan kalan son parçaların üzerine titriyor. Ve göreve geldiği eylül ayından beri gündüzleri yalının bahçesinde, abisi Ali Volkan Köprülü ile birlikte herhangi bir sabotaja karşı nöbet tutuyor. İki kardeş yalının, arsasının büyüklüğü ve tarihi nedeniyle 1,5 milyar dolardan fazla edeceği görüşünde. Burayı satmak istemiyorlar. Yap-işlet-devret yöntemiyle restore ettirmek niyetindeler. Asya kıyısının hayatta kalan ve Türk mimarisine göre yapılan en eski ahşap binası burası. Ayrıca seçilmiş bir alan. Sadrazam, kaptanı deryalık da yapmış olduğu için Boğaz'da en güzel konumdaki yerin sahibi olmak istemiş. Boğaz'ın iki yakasının birbirine en yakın olduğu yer burası. Yalının Anadoluhisarı'na doğru olan tarafı tabii bir limandır. Yalının kıyı tarafında 9, yolun yukarısında kalan bölümde 44 dönümlük bir arazisi ve yaklaşık 300 metrelik kıyı şeridi var. Listede Esma Sultan, Sait Halim Paşa Yalısı gibi bilinen yalılar yoktu. Bu yalının fiyatını onlardan pahalı kılan ne? "Karlofça ve Pasarofça Anlaşmaları'nın şartları bu yalıda konuşulmuş" III. Selim, III. Ahmet ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa buraya sık sık gelen isimlermiş. Hatta hem Karlofça Anlaşması'nın hem de Pasarofça Anlaşması'nın ön anlaşmalarının şartları bu yalıda konuşulmuş. Bunların dışında ayrı bir önemi daha var. "Başbakanın Bush'u buraya kahve içmeye getirmesini istiyorum" 130 kadar. Ancak mirasla ilgili söz hakları sadece mütevelliye aittir. 1695 yılında kurulan vakıf tarafından görev sadece mütevelliye verilmiştir. Bu yalının kaç varisi var? Hayır. Satmayı düşünmüyoruz çünkü. Kiralama amacındayız. Bana göre buranın değeri 150 milyon veya 500 milyon dolar gibi rakamlarla da ölçülemez. 1,5 milyar doları bulabilir değeri. Yaşanmışlığının maddi değeri yok, manevi değeri var. Değerini ölçmek için ekspertiz çalışması yapıldı mı? Enteresan ama olmadı. Çünkü eski mütevelli zamanında yalının sahip olduğu arazide kuzenlerim tarafından 11-12 tane villa inşa edilmiş. Bunların yıkılması lazım. Bu işlemler tamamlanmadığı için talip çıkmıyor olabilir. Ancak burayı kiralayanların bu villadakileri çıkarma hakkı var. Eğer talip çıkmazsa kendi imkanlarımla restore etmek istiyorum. Bu yalıyı vakfiyedeki eski günlerine kavuşturabilirsek şeref duyacağız. Türk mimari tarihine katılacak manevi bir zenginlik olacak. Mimarımız Özcan Gürsel'le selamlık için projeler oluşturuyoruz. Tabii, diğer mimarlar ve üniversite öğretim görevlileriyle birlikte başka planlar da yapılabilir. Listeye girdikten sonra ortaya talipler çıkmadı mı? Ancak turizm amaçlı bir yapıya müsaade edebiliriz. Bir butik otel haline dönüştürülebilir. Sait Halim Paşa Yalısı'nda olduğu gibi davetlere açılabilir. Eskisi gibi dört ana binanın tekrar canlandırılmasını istiyoruz. Vakfımızın birçok akarı yok olmuş. Toprak var ama bina yapacak paramız yok. Bu yüzden kiralayacağız. Restore ettirecek nakit paramız olmadığı için yap-işlet-devret modelini uygulama niyetindeyiz. Restorasyon ücretini kiralamaya saymayı düşünüyoruz. Fizibilite raporuna göre bu binaları yaptırmak 10 milyon dolar kadar bir paraya mal olur. Hangi amaçla kullanılırsa kiralarsınız bu yalıyı? Bu yalı selamlığın divanhanesiymiş. Burayı rezidans olarak tutmak istiyoruz. Vakıf burayı devlet misafirlerini ağırlamak için yapmış. Ben de başbakanın Bush'u buraya Türk kahvesi içmeye getirmesini istiyorum. Burada önemli kişiler ağırlanmış, bu anane 130 yıl boyunca sürmüş. Umarız devam eder. Buranın eskiden olduğu gibi selamlık olarak kullanılmasını mı istiyorsunuz? "Amcazade Hüseyin Paşa devlet büyüklerini bu yalıda ağırlamış" Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'nın amcasının oğlu olan Amcazade Hüseyin Paşa, beş yıl boyunca Sultan II. Mustafa'nın sadrazamlığını yapmış. Sadrazamken yaptırdığı bu yalının inşaatı 1699'da bitmiş. Paşa burada yaşamamış, rezidans olarak kullanmış. Devlet büyüklerini bu yalıda ağırlamış. Bahçe içinde bir de haremi bulunuyormuş. Yalıda bazen kendisi de kalıyormuş. Yolun arkasında iki hamamı ve bir bağı varmış. Sahip olduğu bu parselin içinde toplam dört yalı yer alıyormuş. Daha sonra yalıyı ve arsasını vakfetmiş. Diğer binalar depremlerde, yangınlarda yok olmuş. 93 harbi sırasında buraya getirilen göçmenler binalara zarar vermiş, yakmış. Eskiden divanhane olarak kullanılan bu bina T biçimindedir ve Türk sivil mimarisinin bir örneğidir. Bizans etkisinde kalmamıştır. Mimarını bilmesek de bir Türk mimarın elinden çıkma olduğunu düşünüyoruz. Yalının tarihini anlatır mısınız? "Bu yalı ayakta duramayacak bir bebek gibi" Sahil, denizden gelen her türlü tehlikeye açık. Bir kendini bilmez sabotajcı yalıyı yakabilir. Bu nedenle abimle burada beklemek zorundayız. İkimiz de işimizi bitirip hemen buraya koşuyoruz. Hırsız ve yangın alarm sistemlerini izin alamadığım için henüz kuramıyorum. Bu yalının bir örneği daha dünyada yok. Yarısı denizin üzerinde çünkü. Mülkiyeti vakfa ait olsa da Türk ulusunun mimari tarihini korumak görevimiz. Mütevelli olduğum sırada bu binanın denize düşmesine dakikalar kalmıştı. Onu kurtardım. Altını güçlendirdim. Yağmurlardan etkilenmesin diye çatı yaptırdım. Bina ayakta duramayacak bir bebek gibi. Yaptıklarımızla onu koltuk değnekleriyle ayakta tutuyoruz. Neden burada nöbet tutuyorsunuz? Korktuğunuz ne?