Doğum kontrol yöntemleri hakkında bilmeniz gerekenler
Doğum kontrol yöntemi olarak en yaygın kullanılan yöntem geri çekilerek dışa boşalmadır. Kadınlarda en yaygın kullanılan yöntemler gebeliği önleyici haplar ve rahim içi spiraldir. Bunun dışında iğne, diyafram, erkek döl hücrelerini öldüren tablet, fitiller ve tüp ligasyonu denilen kadının tüplerinin bağlanması yöntemleridir.
Doğum kontrol hapı
Doğum kontrol hapları, kadınlık hormonları içerir. Her gün alındığında, yumurtanın oluşumunu engeller. Ayrıca, rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önler. Çok etkili bir yöntemdir ancak, cinsel ilişki olsa da olmasa da her gün aynı zamanda unutulmadan alınmalıdır. Kadın hapı almayı unutursa, gebe kalma tehlikesi vardır.
Doğum kontrollerinin birçok olumlu yanı da vardır
Adet dönemlerini düzenler. Adet ağrıları, sancılar ile adet öncesi gerginliği azaltır. Adet kanaması miktarını azaltarak kansızlığı önler. Yumurtalık ve rahim kanserine karşı koruma sağlar. Yumurtalık veya meme kistleri bulunması durumunda kistlerin büyümesini engeller. Dış gebeliği önler. Rahim ve tüplerde iltihap oluşmasını engeller. Akne ve sivilcelerin düzelmesini sağlar. Bırakıldığında hemen gebelik oluşabilir. Hiç doğum yapmamış kadınların kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur.
Olumsuz yönleri ise her gün hap almanın hatırlanması gerekmesidir. Mide bulantısı yapabilir. İlk kullanımda 1-2 kilo artışı yapabilir. Bu daha ziyade su tutulumu şeklindedir. Daha az tuzlu yenmesi, hareketin artırılmasıyla düzelir. Kadınların bazılarında kan basıncı (tansiyon) yükselebilir.
Her gün hap almayı hatırlayamayacak olanların kullanmaması gerekir. Bunun yanı sıra adetleri düzensiz olanlar, şeker hastaları, karaciğer bozukluğu olanlar, tansiyonu yüksek olanlar, damar tıkanıklığı, bacaklarında kızarıklık, şişme ve ağrı ile belirti veren damar hastalığı olanlar kullanmamalıdır.
Rahim içi araç (RİA, Spiral)
Esnek materyalden yapılan rahim içi araç, rahmin içine sağlık personeli tarafından yerleştirilir. RİA, spermlerin kadının tüplerine ulaşmasını engeller. Çıkarıldıktan hemen sonra gebelik oluşabilir. Daha önce hiç gebe kalmamış kadınlar, eğer birden fazla kişi ile cinsel ilişki kurmuyorsa kullanabilir, yine de ilk seçenek olmamalıdır. RİA, sağlık kuruluşlarında yerleştirilir.
Gebeliği önlemede etkili bir yöntemdir. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Özellikle, ilk 3 ayda adet günü sayısını ve kanama miktarını 2 katına kadar artırabilir. Bu durum, daha sonra normale döner. Adet döneminde ağrı olabilir. Bunun için ağrı kesici kullanılabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalık riski olanlar için uygun değildir. Rahimden hazneye doğru kayabilir. Özellikle haznesinin içini yıkayanlarda sıklıkla görülen bir durumdur. Eğer yerinden oynarsa koruyuculuğu azalır.
İğneler (Aşı, enjekte edilen hormonlar)
İğneler, hormon içerir. Her ay ve 3 ayda bir yapılan iki türü vardır. Yapıldıktan sonra kana yavaş yavaş hormon salınır. Hapa benzer şekilde yumurtanın oluşumunu engeller. Ayrıca rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önler.
Diyafram
İnce plastikten yapılmış, rahmin vajene açılan kısmına yani rahim ağzına yerleştirilen bir kapaktır. Spermlerin rahme geçişini engelleyerek gebelikten korur. Kadın, her cinsel ilişki öncesinde diyaframı kendi yerleştirir, cinsel ilişki sonrasında ise çıkarır.
Kadının tüplerinin bağlanması (Tüp ligasyonu)
Kadının gebelikten korunmak için kullanabileceği kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir yöntemdir. En etkili gebeliği önleyici yöntemlerden biridir. Tüpler, sadece yumurtalık ve rahim arasında köprü görevi yaptığı için tüplerin bağlanmasının gebeliğin engellenmesinden başka hiçbir etkisi yoktur.
Erkek doğum kontrol yöntemleri
Erkek doğum kontrol yöntemlerinin başlıcaları ise kondom ve vazektomi denilen erkeğin sperm kanallarının bağlanmasıdır.
Kondom (Prezervatif, kılıf, kaput)
Kondom, erkeklerin kullandığı gebeliği önleyici yöntemlerden biridir. Penis ile vajen arasında bir engel oluşturarak spermlerin geçişini önler. Kondomu eczanelerden, marketlerden ve sağlık kuruluşlarından alınabilir. Korunmanın yanında erken boşalmayı önler. AIDS, bel soğukluğu, frengi gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı her iki cinsel eşi de korur.
Erkeğin kanallarının bağlanması (Vazektomi)
Çiftlerin gebelikten korunmak için kullanabileceği kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir yöntemdir. Eşin rızası gereklidir. Kanallarının bağlanması, erkeğin hastanede yatmasını gerektirmeyen basit bir operasyondur. Ameliyattan sonra, yeri iyileşene kadar dikkat etmekten başka yapılması gereken hiçbir şey yoktur. Erkeğin sertleşmesini, boşalmasını, meninin miktarını, rengini, cinsel istekleri ve cinsel tatmini etkilemez.
Op. Dr. Seval Taşdemir
Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı