‘Sen Harikasın’da kim haklı, kim haksız?

Günlerdir bu konu gündemde... TürkMax için 140 bölüm çekilen ve yayınlandıktan sonra kanalın 40

bölümünü atv’ye kiraladığı “Sen Harikasın” dizisinin oyuncuları önce Seray Sever’i suçladı. Çünkü Sever, dizinin hem yapım ortağı, hem de format sahibiydi.
Demet Akbağ, Ragıp Savaş ve Güven Kıraç, Sever’i kendilerinden izin almadan sadece abonelerinin izlediği bir kanal için çektikleri diziyi, açık bir kanala satmakla suç işlediğini iddia etti.
Sever, “Sen Harikasın” dizisini atv’ye satanın TürkMax olduğunu, oyuncuların kendisiyle değil, kanalla sözleşme yaptıklarını söyleyince bu kez hedef tahtası değişti.
Dizinin oyuncularından Güven Kıraç, “Ocak ayında sona eren işi yeni başlamış gibi başka bir kanala sattılar. İnsanlar bizi arayıp tebrik ediyorlar ama cebimize hiç para girmiyor. Üstelik maddi ve manevi çok zararı da oldu. Yapımcılar bizim hâlâ bu dizide oynadığımızı düşünüp iş teklifinde bulunmuyorlar. Haklarımızı gasp ediyorlar. Buna karşılık en az 100 bin TL’lik tazminat davası açacağım. Birleşmiş Oyuncular Derneği de dava açacak ve iki taraftan savaşacağız” dedi.
Bakalım yargı, taraflardan hangisini haklı bulacak?

Gözü kapalı imza atıyorlar
Telif Hakları’nın bu ülkede tam anlamıyla yerleşmesi, insanların bilinçlenmesi ve ortaya çıkan eserlerden uyanıkların değil, eser sahiplerinin para kazanması için şimdiye onlarca kez yazı yazmış, görüş açıklamış biri olarak bu konuda dikkat çekmek istediğim bazı noktalar var.
Oyuncular ne yazık ki, televizyon kanalları ve yapımcılardan iş teklifi aldıkları zaman sözleşmelere neredeyse gözü kapalı imza atıyor.
Çünkü biliyorlar ki sözleşmeye, “Oynadığım yapımın ilk tekrarından bölüm başına şu kadar, başka bir mecraya kiralanıp yayınlanması halinde yayın başına şu kadar isterim” gibi özel şartlar yazdırmak istediklerinde iş başkasına gidecek.
O yüzden seslerini çıkarmadan basıyorlar imzayı.
Ne zaman ki yaptıkları iş kıymete biniyor, bu sefer de basıyorlar yaygarayı...
Önce sözleşmeyi imzala, sonra hak ara...
Olacak iş mi bu?

Onlara tepki gösteren yok
Yerli dizilerin ekrana gelen bölümlerini yayınlayan bir sürü site var...
Hiçbiri yasal değil, hepsi korsan...
Şimdiye kadar bir oyuncunun bu sitelerden biri hakkında “Görüntümü izinsiz kullanıp kazanç sağlıyor” diye dava açtığını duydunuz mu?
Çünkü dizilerinin ‘tık’lanma sayısı gururlarını okşuyor.
O yüzden de bu korsanlara göz yumuyorlar. Peki bugüne kadar dizisi yurt dışına satılan oyunculardan birinin, “Hani benim telifim” diye olay çıkardığını veya dava açtığını duydunuz mu?
Dizilerin yurtdışı gösterimlerinden bir kuruş telif almadıkları halde oyuncuların bu konuda sus pus olmasına ne demeli?
Çünkü parayı peşin alıp günü kurtarma adına o hakları ta işin başından yapımcıya ya da kanala devrediyor hepsi...
Oysa oyuncular, oynadıkları dizi ya da film için sözleşme yaparken ileri görüşlü davranıp tekrar yayınlardan veya eserin para karşılığı başka bir mecraya devrinden bölüm başı ne kadar telif talep ettiklerini yazsa, yaşanmayacak bunlar.

Bu işi 25 yıl önce başaran Perran Kutman’ı örnek alın
Perran Kutman’ın başrolünü oynadığı “Perihan Abla” dizisi hangi yıllarda yayınlandı TRT’de?
1986 - 1988 arası... Yani neredeyse çeyrek asır önce...
Ta o yıllarda Perran Kutman’ın müzik prodüktörü olan ve o nedenle Telif Yasası’nı iyi bilen eşi Koral Sarıtaş, şöyle bir madde koydurdu sözleşmeye:
“Yayıncı, dizinin her tekrarından Perran Kutman’a bölüm başı 1.5 milyar (Bugünün 1.500 lirası) telif ödemekle yükümlüdür.”
“Perihan Abla” ekibinden Perran Kutman’dan başka hiçbir oyuncu sözleşmesine böyle bir şart madde koydurmadı.
Hal böyle olunca TRT, yayınladığı her tekrar bölüm için Kutman’a 1.500 TL telif ödedi.
Perran Kutman’ın dışında “Perihan Abla” ekibinden hiçbiri tekrar yayınlarından para alamadı.
Çünkü Kutman, işini baştan sağlama aldı.
Hatta bir ara TRT yöneticileri Koral Sarıtaş’tan indirim yapmasını istedi. Sarıtaş, “Nuh” dedi, “Peygamber” demedi. TRT de mecburen sözleşmede yazan parayı ödedi.

Her türlü haklarını Digitürk’e devrettiler
“Sen Harikasın” dizisinin 40 bölümünü kendilerinden izin almadan atv’ye sattığı için Digitürk’ten davacı olacaklarını söyleyen oyuncuların yayıncı kuruluşla sözleşmelerine baktım, bölüm başı anlaştıkları parayı alıp tüm haklarını yayıncı kuruluşa devretmişler.
İşte oyuncuların Digitürk’le imzaladıkları sözleşmenin 3. ve 4. maddesi:
“Bu sözleşme ile ‘Oyuncu’, sözleşmede yazılı bedeli tahsil etmekle üretilecek sit - com’daki her türlü iş, oyunculuk, icracı - yorumcu sanatçı haklar, komşu hakları ve yasalardan kaynaklanan tüm hakların bedelini tahsil etmiş olacağı gibi, bu bedelin uygun olduğunu kabul eder. ‘Oyuncu’, ‘Yapım’ın bölümlerin tamamının en geniş anlamda ve süre, sayı, alan, coğrafi bölge, teknik format, Pay TV, IP TV, Kablo, Mobil TV (Film şeridi, manyetik bant, DVD, VCD, CD, lazer disk, bilgisayar ortamı, her türlü mekanik çoğaltma vb.) yayın ve umuma arz sistem ve teknolojileri ve sair hiçbir sınır ve kısıtlama olmaksızın yasalardan doğan her türlü hakların, her türlü işletme, çoğaltma, yayma temsil, radyo ve televizyon ile yayını, kiralama, ödün verme, bilgisayar ve internet ortamlarından umuma arz haklarının, komşu haklarının ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda ve özellikle aynı kanunun 80. maddesinde belirtilen hakları, bu hakların başkalarına da kısmen veya tamamen devri haklarının Digitürk’e ait olacağını, bu haklardan kendisine ait olanları Digitürk’e sınırsız ve süresiz olarak ve başkaca bir bedel talebi olmaksızın devretmeyi taahhüt ettiğini, kabul, beyan ve teyit eder.
Yapımcıların sit - com bütün halinde veya kısa bölümler halinde veya özetler çıkararak veya birkaç bölümün birleştirilmesi veya başka şekillerde yeniden kurgulayarak, icabında yeniden dublaj yaptırarak, tercümelerini yaptırarak yayınlama ve pazarlama münhasır hak ve yetkisi olduğunu kabul ve beyan eder. Oyuncu hakları iş bu sözleşme ile Digitürk’e devretmiştir ve aynı zamanda ‘Yapım’ın tamamlanmasından sonra da ayrıca bu sözleşmede yazılan bedellerin dışında bir bedel almaksızın devretmeyi kabul ve taahhüt etmiştir.
‘Oyuncu’nun bu maddeye aykırı davranması halinde oyuncu, bu maddedeki edimini aynen yerine getirmenin yanında sözleşme toplamının beş katı kadar bedeli cezai şart olarak Digitürk’e ödeyecek ve ayrıca Digitürk’ün tüm zararlarını ve kâr kayıplarını karşılayacaktır.”