Çevresel faktörler genlerden daha etkili
Günümüzde hızla yayılan obeziteyi genler tek başına açıklayamıyor. Çünkü genler kadar sağlıksız beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşam tarzı da bir jenerasyondan diğerine geçiyor
Çocuklarda artan şişmanlığı gördükçe, aslında çevresel faktör-lerin genetik faktörlerden daha etkili olduğunu düşün-meye başladım ve bu konuda araştırma ve gözlemler yaptım. Çocuklarının fazla kilolarından endişe duyup kliniğimize yardım almaya gelen anne- babaları izlediğim zaman, birçok aile bireyinin normal vücut ağırlığında olmasına rağmen, çocuklarının fazla kilolu olması dikkatimi çekiyor.
Günümüzde ne yazık ki birçok çocuk zamanının büyük bir kısmını televizyon ve bilgisayar ekranının karşısında geçiriyor. Üstelik ufak yaşlarda estetik kaygıları da olmayan bu çocuklar, daha sonraları ergenlik dönemine gelip normal vücut ağırlığın-daki arkadaşları ile kendilerini kıyasladıklarında, hızlı kilo verme amacıyla bazı yanlış yöntemleri uygulayıp farklı duygu durum bozukluklarının ortasında kalabiliyorlar.
Sadece şişman ailelerdeki çocuklar obez olmuyor
Bildiğiniz gibi genler, vücut tipinin nasıl olacağını, vücudun yağını, nasıl kalori yaktığını ve depoladığını belirler. Ancak, mevcut “obezite krizi”ni genler tek başına açıklayamıyor. Çünkü genler gibi alışkanlıklar da bir jenerasyondan diğerine geçebiliyor, alışkanlıklar çevresel faktörlerden önemli derecede etkileniyor.
Aynı ailedeki kişilerin yeme alışkanlıkları benzerlik gösterebilir, aynı seviyede fiziksel aktivitede bulunabilirler. Bu konuda yapılan çalışmalar, eğer ebeveynlerden biri veya her ikisi de fazla kilolu veya obez ise çocuğun obez olma riskinin arttığını gösteriyor. Yine aynı araştırmaya göre, ebeveynlerden biri obez ise bu durumun çocukta da görülme riski yüzde 40’a, her iki ebeveyn de obez ise çocuğun riski yüzde 80’e çıkıyor. Ebeveynler normal olduğunda bu risk yüzde 10’a kadar düşebiliyor. Ancak, çevresel faktörlerin çocukları gün geçtikçe hareketsizliğe itmesi, aynı anda da aşırı kalori alımını destekleyen bir yaşam düzeni içine doğru çekmesi üzüntü verici olduğu kadar düşündürücüdür. Bu konuda ailelere büyük sorum-luluk düşüyor.
Şişmanlığı önlemek daha kolay
Günümüzün değişen yaşam tarzı ve doğa şartları gibi nedenlerle çocukların anne ve babalarından daha önce ölme riskinin yüksek olması, çok üzücüdür. Ama, bu endişeden dolayı, çocukluk döneminde gittikçe artan obeziteyi engellemek için toplumun her kesimindeki bireylerin bu konuda dikkatli olması son derecede önemli. Sorumluluğu gıda firmalarından okul yönetimine, reklam kurulundan medyaya çok geniş bir yelpaze üstlenirse fayda yaratabileceğimize inanıyorum.
Tedbirli davranılmalı
Şişmanlık oluşmadan önce tedbirli davranmak ve şişmanlığı önlemek daha kolay. Çünkü, çocukta şişmanlık başladıktan sonra zayıflatmak o kadar kolay olmuyor. Çocukluk ve ergenlik döneminde, çocuğun bilinç düzeyi bazı kısıtlamaları kabul etmiyor. Çocuğun, aile içi düzende yeme alışkanlıklarını ve egzersizin de içinde olduğu yoğun bir yaşam biçimini normal kabul etmesi, anne-baba yaşam tarzını buna göre düzenlemesine bağlıdır.
Tabii ki çocuğun eline diyet listesi veremeyiz. Ama, dengeli beslenme ve hareketli olma konusunda özellikle bir anne babanın çocuğa örnek olacağı bir model oluşturabiliriz.
Ne üzücüdür ki, bir kaç yıl önce yapılan bir araştırma, şu anki genç obezlerin ebeveynlerinden uzun yaşayamayacak ilk jenerasyon olduğunu öne sürüyor. Ancak, bir şeyler yapmakta geç kaldığımız bir jenerasyon var gibi görünse de, “... yapmak, hiç yapmamaktan iyidir” ya da “zararın neresinden dönsek kârdır” gibi düşüncelerle, en azından şu andan itibaren bazı tedbirler almanın çok yararlı olacağına tüm yüreğimle inanıyorum.
Bugün sizinle çok keyifli konular paylaşmadım ama size bu noktada iyi bir haber verebilirim:
Kalıtsal özelliklere rağmen, çevresel faktörlerle ilgili yapabileceğimiz bir şeyler var. Bu bizim seçimlerimizle ilgili ve bu sonuçların olumluya çevrilmesi bize bağlı. O nedenle, ebeveynlerin bu konuya önem vermeleri ve bilinçlenmek için harekete geçmelerinin faydalı ve gerekli olduğuna inanıyorum.
ÇARŞAMBA: Obezitenin çocuğa etkileri nelerdir?
Bu sene bazı okulların açılış günleri biraz farklı oldu, ama bu hafta tüm minikler ve gençler okula başlıyor. O nedenle, bu haftayı çocuk beslenmesi ve obezite konularına ayırmak istedim. Bugün başladığım “Çocuk Beslenmesi ve Obezite” yazı dizisi çarşamba ve cuma günleri de devam edecek. D.K.