Türkiye’nin ilk kadın devrimcileri

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Türkiye’de kadınlara pek çok hak tanındı. Ne var ki, Osmanlı Devleti’nin son döneminde kadınlar cemiyet hayatı içinde kendilerini göstermeye başlamıştı. Pek çok meslekte kadın kimliği, ilk kez temsil ediliyordu. Siyasetten edebiyata, spordan tiyatroya ve akademisyenliğe kadar pek çok alanda kadınlar da boy gösteriyor, başarılara imza atıyorlardı.
Erkeklerin dünyasında sivrilmeyi başaran Fatma Aliye Hanım, güçlü kalemiyle roman yazan ilk kadın oldu. Onu, cumhuriyetin estirdiği güçlü özgürlük rüzgârından esinlenen birbirinden yetenekli diğer kadın yazarlar izledi. Afife Jale, Bedia Muvahhit ve Cahide Sonku, sahne sanatları tarihine isimlerini altın harflerle yazdırdılar. Bugün de erkeklerin egemenlik alanı olarak görülen trafiğe ilk çıkan kadınlardan Samiye Morkaya, bununla da kalmamış, rakiplerine parkurda fark atmıştı. Yüksek eğitim alma fırsatı bulan Süreyya Ağaoğlu başarılı bir hukukçu; Aysima Altınok hastalarına şifa dağıtan bir beyin cerrahı; Sabiha Bengütaş ise heykeltıraş olmuştu.
Birçok ilke imza atan cumhuriyetin öncü kadınları, hemcinslerine toplumsal hiyerarşide yükselmenin yolunu açtı. Günümüz Türkiyesi’nde kadınların başarıyla kariyer yapması ve toplumsal hayata ağırlıklarını koyması artık kimseyi şaşırtmıyorsa, bu büyük ölçüde onların sayesindedir.

Sabiha Bengütaş, 1920’de girdiği Akademi’den dört yıl sonra ‘ilk kadın heykeltıraş’ unvanıyla birincilikle mezun oldu. Eserleriyle ölümsüzleşti.

Bedia Muvahhit, 1923’te rol aldığı ‘Ateşten Gömlek’ filmiyle sinemaya adım attı, kamera karşısına geçen ilk kadın oldu.

Rejisör koltuğuna oturan ilk kadın, 1933’te beyazperde de boy gösteren Cahide Sonku oldu. Türkiye’nin ilk kadın yönetmeni unvanını aldı, yapım şirketi Sonku Film’i kurdu.

İlk otomobil yarışçısı Samiye Hanım, erkekleri geçmişti. 1922’de ehliyet almış, 1930’dan itibaren tek kadın sürücü olarak otomobil yarışlarına katılmış ve birinci olmuştu.

Kürsüden halka seslenen ilk kadın belediye başkanı Müfide İlhan, Mersin Belediye Başkanı olduğunda takvimler 1950 senesini gösteriyordu. İlhan, aynı zamanda cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk kadın öğretmenlerindendi.

Perihan Ongan, 1930’da öğretmenliğe başladı. Yarım asra yakın öğrenci yetiştirdi. Ongan, Türk Kadınlar Birliği Üsküdar Şubesi’nin de kurucusu.

Gazeteci Hikmet Feridun’un eşi Semiha Es, 1950’de Kore Savaşı’nı görüntülemek üzere cepheye gitti, yüzlerce fotoğraf çekti, röportaj yaptı ve ilk Türk kadın savaş muhabiri oldu.

Türkiye’nin ilk kadın beyin cerrahı Aysima Altınok, hastalarını 40 yıl boyunca tedavi etti.

Azmiyle hukuk fakültesine giren ilk kadın Süreyya Ağaoğlu, 1921’de başvurduğu okuldan önce geri çevrildi, ardından kabul edilerek 1925’te dereceyle mezun oldu.

Komiser muavini Feriha Sanerk, terfisi durdurulunca dava açtı ve davayı kazanarak Türkiye’nin ilk kadın emniyet müdürü oldu.

Satı Kadın, 1935 seçiminde Türkiye’nin ilk kadın milletvekilleri arasında yer aldı.