10 romanla İstanbul’u okumak

İstanbul sonu yazılmamış, henüz tamamlanmamış bir roman gibidir. Her köşesinden, her penceresinden, her tepesinden başka görünür. Her romanda farklı bir İstanbul çıkar karşımıza. Her roman ayrı bir sokağa, ayrı bir döneme, ayrı bir İstanbul’a kapı açar. Bu şehir hakkında yazılıp çizilenlerin üzerine yeni bir şey söylemek gerçekten güç. Çünkü İstanbul binlerce yıllık bir tarihtir; hem pembe gözlüklü rüyadır, hem de kabus. Hem aşktır, hem sürgün. Hem yaşamdır, hem de ölüm. Onu konu alan cilt cilt ansiklopediler, anılar, incelemeler, şiirler, içinde geçen yüzlerce roman varken, her İstanbullunun hayatı ayrı bir romanken aşağıdaki liste elbette yetersiz kalır. Bu haliyle bizimki sadece bir deneme, ilk akla gelenleri listeleme olabilir ancak. Sadece seçtiğimiz bu 10 romanla edebiyatta kısa bir İstanbul turuna çıkmak istedik.

1- ‘İstanbul’un Bir Yüzü’, Refik Halit Karay: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı’nda geçen roman, o dönemin değişim rüzgarına kapılan farklı bir İstanbul anlatıyor okuyucuya. Değişime ayak uydurmaya çalışan İstanbullularla tanıştırıyor. İstanbul’da yitip giden, sönen ve aynı zamanda parlayan insanlarla...
İnkilap Kitabevi, 14 TL.

2- ‘Üç İstanbul’, Mithat Cevdet Kuntay: Aynı kent, aynı insanlar, aynı siluet ama üç farklı İstanbul. İstibdat, meşrutiyet ve mütareke dönemlerinin şehre yansımasının anlatıldığı kitapta, dönemin sosyal hayatını ve İstanbul’u okuyoruz.
Oğlak Yayıncılık,
22 TL.

3- ‘Esir Şehir Üçlemesi’, Kemal Tahir: ‘Esir Şehrin İnsanları’, ‘Esir Şehrin Mahpusu’ ve ‘Yol Ayrımı’ kitaplarından oluşan üçleme, işgal yıllarında geçiyor. Kemal Tahir’in kaleminden çıkan bu görkemli eserde okuyucu, esareti de hürriyeti de, fetihleri de savaşları da görmüş geçirmiş olan İstanbul’un sokaklarında dolaşır, buhranın göbeğindeki esir şehrin esir kahramanlarıyla tanışır.
İthaki Yayınları, 20’şer TL.

4- ‘Huzur’, Ahmet Hamdi Tanpınar: Tanpınar’ın Huzur’unda Mümtaz ve Nuran’dan sonraki başkahraman İstanbul’dur. Kent onların aşklarının içine işlemiş, aşklarının müsebbibi olmuştur. Üstelik, “Mümtaz için kadın güzelliğinin iki büyük şartı vardı. Biri İstanbullu olmak, öbürü de Boğaz’da yetişmek. Üçüncü ve belki en
büyük şartı, tıpkının tıpkısına Nuran’a benzemek, Türkçeyi onun gibi teganni edercesine konuşmak...”tır. Dergah Yayınları, 22 TL.

5- ‘Ağır Roman’, Metin Kaçan: Metin Kaçan’ın ünlü romanı, İstanbul’un görmezden gelinen, baş çevrilen taraflarına ayna tutuyor ve okuyucuyu İstanbul’un arka sokaklarına götürüyor. İstanbul’un bambaşka bir diliyle, rengiyle, altkültürüyle yüz yüze getiriyor, belki de gerçekleri çarpıyor. Ve Berber Ali şöyle diyor: “Bak oğlum burası şehir. Düşene bir tekme de sen atacaksın. Yemek buldun mu yiyeceksin, dayak buldun mu kaçacaksın. Herkesin içinde karı gibi gülmeyeceksin.” Can Yayınları, baskısı yok.

6- ‘Masumiyet Müzesi’, Orhan Pamuk: Diğer bütün özelliklerinin yanında Orhan Pamuk’la ilgili söylenebilecek bir şey varsa o da bir İstanbul romancısı olduğudur. Hemen hemen tüm kitaplarının yanı sıra, ‘İstanbul-Hatıralar ve ™ehir’le de Pamuk’un kitaplarına İstanbul’un sindiğini çok net görürürüz. ‘Masumiyet Müzesi’ de İstanbul kokan romanlarından biri, zira Kemal’in aşkı sadece eşyada değil, sokaklarda da hayat bulur, İstanbul’u da aşkının bir müzesine dönüştürür. İletişim Yayınevi, 30 TL.

7- ‘Leyla’nın Evi’, Zülfü Livaneli: Leyla ve Roxy, iki farklı dünyada, iki farklı İstanbul’da yaşarlar aslında. Onların tek ortak noktası yalnızlıkları ve farklılıklarıdır. Yakınlaşmalarına sebep olan belki de budur. Eski İstanbul kültürüne ve insanlarına dair pek çok unsurun yer aldığı ‘Leyla’nın Evi’, okuyucuya İstanbul’u yaşatıyor. Doğan Kitap, 16 TL.

8- ‘Boğazkesen Fatih’in Romanı’, Nedim Gürsel: İstanbul’u okumak elbette uzun mesai ister. Fethi okumadan geçmek, Fatih’in İstanbul’una bakmadan da olmaz. Son dönemde tarihi romana duyulan ilginin artmasıyla yazılan romanlar çoğalsa da, Nedim Gürsel’in bu romanını ayrı yere koymak, farklı değerlendirmek gerekiyor.
Doğan Kitap, 15 TL.

9- ‘İstanbul Bir Masaldı’, Mario Levi: Mario Levi’nin İstanbul gibi kalabalık bir kadroya sahip romanında, Yahudi bir ailenin gözünden İstanbul’u okuyoruz. Her zaman karşılaşabileceğimiz bizden hikayeleri ve içe işleyen samimi anlatımıyla İstanbul’un masalı. “Benim İstanbul’um bir masaldı... Bu masal benim hikayemdi... Bu masal ‘onların’ hikayesiydi... Bu masal bizim hikayemizdi... Bu masal sizin hikayenizdi...”
Doğan Kitap, 32 TL.

10- ‘İstanbul Hatırası’, Ahmet Ümit: Adından da anlaşılabileceği gibi, romanın başkahramanı İstanbul... Kitap, yedi yönetici ve yedi farklı olay üzerinden okurları farklı zamanlarda ve mekanlardaki İstanbul’da dolaştırıyor. Hikaye örgüsünün yanı sıra, kitabın en önemli özelliklerinden biri de İstanbul hakkında çok detaylı bilgi içermesi. Everest Yayınları, 20 TL.