istanbul’un 7 tepesi neresi?

Ayasofya Müzesi Başkanı Haluk Dursun, ”İstanbul’un tepelerinin nerede olduğu tam olarak bilinmez. Birine ’7 tepeyi say’ dendiğinde, ’Bir, Çamlıca Tepesi’ diye başlar” diyor

Necip Fazıl Kısakürek’in ‘Canım İstanbul’ şiirinde, “Yedi tepe üstünde zaman bir gergef işler/Yedi renk, yedi sesten sayısız belirişler” dizeleriyle yer verdiği, Nazım Hikmet’in hasretini ”Yedi tepeli şehrimde bıraktım gonca gülümü” diyerek dile getirdiği İstanbul’un üzerine kurulduğu 7 tepe, Tarihi Yarımada’da bulunuyor. Günümüzde birinci tepede Topkapı Sarayı, ikinci tepede Nuruosmaniye Camisi, üçüncü tepede Süleymaniye Camisi, dördüncüde Fatih Camisi, beşincide Yavuz Sultan Selim Camisi, altıncıda Mihrimah Sultan Camisi ve yedinci tepede de Haseki Külliyesi yer alıyor. Roma İmparatoru Konstantin, o dönemde gökyüzünde güneş, ay ve beş gezegenin olduğu düşüncesinden hareketle kenti, yedi tepe üzerine kurmuştu. Roma gibi Bizans İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu da yedi tepeli kentin sınırlarını korudu ve üzerine görkemli yapılarını dikti. Ayasofya Müzesi Başkanı Haluk Dursun, şehrin sur içindeki bölüm olduğunu belirterek, o dönemlerde sur dışındaki yerlere İstanbul denmediğini söyledi. Bunun, günümüzde en çok yapılan hata olduğunu ifade eden Dursun, ‘yedi tepeli şehir’ olarak anılan İstanbul’un, tepelerinin nerede olduğunun da tam olarak bilinmediğini söyledi. Dursun, ”Birine ’İstanbul’un yedi tepesini say’ dendiğinde, ’Bir, Çamlıca Tepesi’ diye başlar. Oysa Çamlıca, o dönemde İstanbul sayılmıyor. Çamlıca Tepesi’nin, Üsküdar hatta Kocaeli Yarımadası tepelerinden biri olduğu gerçeği var. İstanbul’un tepeleri, Akrapolis’ten başlayan, Edirnekapı’ya kadar giden ve surun içinde olan bölgedeki tepelerdir” dedi.

Yedi tepede nereler var? İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin logosunda yer alan yedi küçük üçgenin de simgelediği yedi tepenin üzerinde bulunan yapılar şöyle:

Birinci tepe:
Tüm zamanlar boyunca kentin kamusal merkezi ve kalbi oldu. Tarihi Yarımada burnundan başlayan tepe, denizden yaklaşık 30-40 metre yüksekliğe ulaşır. Fatih Sultan Mehmet tarafından 1478 yılında yaptırılan Topkapı Sarayı, en hakim noktasında yer alır. Bizans ve Osmanlı tarafından saray alanı olarak seçilmiştir. Topkapı Sarayı, Aya İrini, Ayasofya Müzesi, Sultanahmet Camisi, İbrahim Paşa Sarayı, Milion Taşı, Alman Çeşmesi, Küçük Ayasofya Camisi, İstanbul Arkeoloji Müzesi, Yerebatan Sarnıcı, Cağaloğlu Hamamı, Yeni Cami, Sirkeci Garı ve Bukoleon Sarayı burada bulunur.

İkinci tepe:
Deniz seviyesinden yaklaşık 50 metre kotunda üçüncü tepenin uzantısı olan platformun, doğuya doğru uzanan kolunun oluşturduğu tepedir. Birinci tepeye göre yaklaşık 10 metre daha yüksektedir. Üzerindeki eserler, Firuzağa Camisi, Kapalıçarşı, Binbirdirek Sarnıcı, Çemberlitaş Hamamı, Çorlulu Ali Paşa Camisi ve medresesi, Nuruosmaniye Camisi, Çinili Han ve Mısır Çarşısı’dır.

Üçüncü tepe:
İstanbul coğrafyasında en belirgin üç tepeden biridir. İkinci tepenin batısında, deniz seviyesinden 50-60 metre yüksekliğe ulaşan bu tepe, altıncı ve yedinci tepelerle birlikte kentin en yüksek sırtını oluşturur. Üzerinde yer alan anıt eserlerin başında, Mimar Sinan yapımı olan 1557 tarihli Süleymaniye Camisi gelir. Ondan başka Beyazıt Camisi, İstanbul
Üniversitesi, Laleli Camisi, Çukurçeşme Hamamı, Süleymaniye Külliyesi, Mimar Sinan Türbesi ve Zeyrek Camisi de buradadır.

Dördüncü tepe:
Kentin en yüksek noktalarından biridir. Üzerindeki anıt eserler Fatih Camisi ve Bozdoğan Kemeri’dir. İstanbul’un en yüksek noktası olması, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde buraya en prestijli anıtların yapılmasına neden olmuştur. Dördüncü tepede tek bir odak noktası bulunur. Bu nokta, Bizans döneminde 12 havariye adanan Havariyyun Kilisesi, Osmanlı döneminde de bu kilisenin yerine yapılan Fatih Camisi ve külliyesidir.

Beşinci tepe:
Denizden 50 metre yükseklikteki beşinci tepede, Yavuz Sultan Selim Camisi, Fethiye Camisi, Kariye Camisi ve Fener Rum Patrikhanesi yer alır.

Altıncı tepe:
Dördüncü tepenin uzantısı olan sırt üzerinde yer alır. Bu platformun kara surlarıyla birleştiği noktada, kentin en yüksek kotuna, 70’inci metreye ulaşılır. Altıncı tepede Mihrimah Sultan Camisi bulunur. Tekfur Sarayı, tepenin Bizans dönemine ait odak noktasıdır.

Yedinci tepe:
Diğer altı tepeden coğrafi sınırlarla ayrılarak Marmara Denizi’ne yönlenir. Denizden 60’ıncı metreye kadar yükselen bu tepe, dördüncü ve altıncı tepelerden derin bir vadiyle ayrılır. Kara surlarına dayandığı noktada en yüksek seviyeye ulaşan tepe, doğuya doğru alçalan bir burun yapar.
Bizans döneminde yedinci tepe, 403 yılında yapılan Arkadius forumu ve bu forumun ortasında yer alan Arkadius Sütunu’yla işaretlenmiştir. Osmanlı döneminde, buraya Haseki Külliyesi ve imareti, Haseki Sultan Camisi ve Bayrampaşa mescidi yapılmıştır.