KAN KANSERLERİ VAKALARINDA KORKUTAN ARTIŞ

ABD Kanser Kurumu’nun verilerine göre, son 10 yılda lenf bezi kanserleri her yıl istikrarlı bir şekilde artıyor. ABD’de 2015 yılında yaklaşık 160 bin kişinin ilk kez herhangi bir kan kanseri türüyle tanışacağı tahmin ediliyor. Türkiye için öngörülen rakamsa, bunun dörtte biri...
Lösemi Lenfoma Miyelom Hastaları ve Araştırma Eğitim Birliği Derneği Başkanı Prof. Dr. Muhit Özcan’a kan kanserlerini, tanı ve tedavi yöntemlerini sorduk.

Kan kanserinin nasıl bir hastalık olduğunu anlatabilir misiniz?
Kan ve lenf kanserleri, birbirine yakın iki hastalık türü. Lösemi, lenfoma ve multiple miyelom başta olmak üzere farklı çeşitleri var. Kan üreten fabrika kemik iliğinde veya lenf bezlerindeki kök hücrede bilinmeyen bir nedenle başlayan genetik ya da moleküler bozuklukla ortaya çıkar. Hücre kontrolsüzce çoğalır ve ölümsüzlük kazanır.
Yüksek düzeyde kontrolsüz çoğalma yeteneği kazanan hücreler, bulundukları bölgeyi; kemik iliğini ve / veya lenf bezlerini işgal eder. Müdahale yapılmazsa, buralardan taşar ve kan dolaşımıyla vücudun tüm bölgelerine gidebilir. Gittikleri yerlerde birikip tümör oluşturabilir.
İşgal altındaki ilikte, normalde üretilen ana hücreler yeterince üretilemez; alyuvar eksikliğine bağlı kansızlık, akyuvar eksikliğine bağlı enfeksiyon riskinde artış ve kan pulcuklarının eksikliğine bağlı kanamalar izlenir.

Görülme sıklığı hakkında ne diyebilirsiniz?
ABD’de 2015 yılında yaklaşık 160 bin kişinin ilk kez herhangi bir kan kanseri türüyle tanışacağı tahmin ediliyor. Bunların 80 bin lenfoma, 55 bin lösemi ve 26 bin multiple miyelom vakası olacağı hesaplanıyor. Çok kaba bir yaklaşımla ülkemizdeki rakamların, bunun dörtte biri oranında olacağını söyleyebiliriz.

Sebepleri neler peki?
Sanılanın aksine kan kanserleri, ‘yaşlılık’ hastalığı. Öyle ki, 40 yaş altındaki insanlarla karşılaştırıldığında bazı kan kanserlerinin riski 70 yaş üzerindekilerde 30 - 40 kat artar.
İnsan ömrünün uzuyor olması gerçeğine dayanılarak, ülkemizdeki 65 yaş üzeri nüfusta da artış olacağı öngörülüyor. Daha yaşlı nüfus, daha çok kan kanseri anlamına gelir. Yani vakalarda artış olacak. ABD Kanser Kurumu’nun verileri de son 10 yılda lenf bezi kanserlerinin her yıl istikrarlı şekilde arttığını ortaya koydu.
Kan kanseri sebepleri listesinin ikinci sırasında radyasyon var. İnsanlık bunu, Hiroşima ve Nagazaki facialarıyla öğrendi. Listede ayrıca mikroplar da mevcut. Grip gibi geçirdiğimiz bir virüs enfeksiyonu, mide hastalıklarında rolü olan Helicobacter pylori mikrobu ve aslında hepatite neden olan HCV lenfoma oluşumunda çok önemli etkenler.
Karaciğer ve böbrek gibi organ nakli yapılan hastalar, bağışıklık sistemi hastalığı olanlar veya bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç kullananlarda risk yüksek.
Tarım ve haşere ilaçları başta olmak üzere kimyasal maddeler de kanser yapıcı etkiye sahip.
Sigaranın lenfoma riskini artırdığı kanıtlandı. Ailesinde bazı lenfoma tipleri bulunan kişilerde de genetik yatkınlık bulunur.

Tanı ve sonrasında yaşanan süreçten bahsedebilir misiniz?
Lenfoma hastalarının hekime başvurmalarından sonra hematolojiye ulaşmaları yaklaşık iki haftayı bulur. Miyelom hastalarındaysa bu süre, 6 ayı geçebilir. Lenfoma hastalarında biyopsi yapılması, doku örneğinin patolojide incelenmesi ve evreleme işlemlerinin ardından tedaviye
10 - 12 haftada geçilebilir. Multiple miyelom tanısındaki gecikmeyse kemiklerde erime ve kırıklara yol açarak yaşam kalitesini bozarken, böbreklerde yetmezliğe neden olup hastayı diyalize bağımlı hale getirebilir. Bu yüzden ‘zamanında tanı’ çok önemli.
Lösemi ve multiple miyelom tanısını koymak, uzmanlar için nispeten kolay olmakla birlikte, lenfomada tanı önemli bir sorun. Ortalama bir merkezde biyopsinin ardından konulan tanı, bu konuda deneyim sahibi üst referans merkezlerinde yeniden gözden geçirildiğinde, vakaların yarısında tanıda değişiklik olur. Bu nedenle tüm kan kanserlerinde ama özellikle lenfomalarda ikinci görüş tavsiye edilir.

Kan kanserinden korunmak mümkün mü?
Kanseri önleyen mucizevi bir bitki veya diyet kesinlikle yok! Kanser riskini azaltmanın en garantili iki yolu, tütün kullanmamak ve egzersiz yapmak. Ayrıca dengeli beslenmek, alkolden ve kimyasal maddelerden uzak durmakta fayda var.

‘Kulaktan dolma öneriler hasta ediyor’

En büyük tehlike; alternatif adı altında pazarlanan, bilime rağmen ısrarla insanları suistimal eden ‘çer çöp’, yani bitkiler. Bu ‘şeyler’ bazen saçma sapan hayvansal ürünler olarak karşımıza çıkıyor. Bırakın yararını, verilen ilaçların etkisini azaltma ve hatta yok etme, karaciğer, böbrek, kalp gibi organları ağır bozukluğa uğratarak hastanın tedavi şansını ortadan kaldırma gibi korkunç zararları var.
Önümüzdeki yıllarda tüm dünyayı bekleyen tehlikeyse, tedavinin ekonomik boyutu olacak. Sözünü ettiğimiz yeni ilaçlar ciddi bir
AR - GE süreci gerektiriyor ve doğal olarak daha yüksek fiyatlarla karşımıza çıkıyor. Ekonomik araştırmalar, önümüzdeki yıllarda bazı ülkelerin sağlık finansı sağlamakta ciddi zorluklara düşeceğini gösteriyor.