KÖPÜKLE GELEN iMDAT ÇIĞLIĞI

Telefonum çaldığında birkaç gün sonra hayatımın sonuna kadar unutamayacağım bir deneyimi yaşayacağımı tahmin edemezdim. Telefonun ucundaki ses "Göcek'te kötü şeyler oluyor, gelip kendi gözlerinle görmek ister misin?" diye sorduğunda hemen kabul ettim. Hafta sonu İstanbul trafiğinden sıyrılıp Dalaman uçağına adım attığımda aklımda sadece cennete dair fotoğraflar vardı.
Öyle olmadığını ertesi sabah Deniz Temiz Derneği TURMEPA Genel Müdürü Levent Ballar ile tanışınca anladım. Anlattıkları doğa harikası, birinci derece SİT alanı Göcek'in büyük tehlike içinde olduğunu gösteriyordu. Kirlilik yüzünden deniz tükenme noktasına gelmişti. Buraya gelen binlerce tekne, pis sularını denize boşalttığı için deniz yıllardır hızla kirleniyordu. Kendi gözlerimle görmek istedim. Tekneyle hemen koyları gezmeye karar verdik.

Manzara her yerde aynıydı
Görünürde her şey muhteşem. Mavi ile yeşilin buluştuğu bu benzersiz koyda doğa ne kadar güzel olabileceğini ispatlamaya çalışıyor sanki. Bu güzelliğin içinde insan kötü olan hiçbir şeyi görmek istemiyor. Tam bunları düşünürken teknenin sağ tarafındaki köpükleri fark ettim. “Bunlar nedir?” diye sorduğumda tüyler ürpertici bir yanıt aldım: "Yanımızdan biraz önce geçen teknenin atığı..." Yani birkaç dakika önce karşıdan görüp çok beğendiğim o milyon dolarlık muhteşem tekne fosseptiğini denize bırakıvermişti. Biraz sonra bu köpüklerin her tarafı kapladığına şahit olduk. Neredeyse her yer kirlilikten nasibini almıştı.
Temmuz sıcağında girebildiğimiz her koyu dolaştık. Manzara her yerde aynıydı. Binlerce tekne hiç çekinmeden atıklarını denize boşaltıyordu. Denizin üzerinde yüzen ve bizlerin masum zannettiği o beyaz köpükler aslında doğaya yapılan ihanetin en somut kanıtıydı.

20 metre altında inceleme
Bize anlatılanlara göre, o lüks teknelerde duş alıp şampuanları denize akıtanlar artık sıradan görüntü olmuş. Düşünsenize dünyanın her tarafından gelen binlerce tekne nasıl olsa karışan yok diye tüm pisliğini sulara bırakıyor ve hiçbir yaptırımla karşılaşmıyor. Göcek, Bodrum'dan sonra Türkiye’nin en büyük yat merkezi. Doğal olarak kirlilik ölçümleri de düzenli olarak yapılıyor. Bu sene ortaya çıkan rakamlar tehlikenin boyutlarını tüm çıplaklığıyla ortaya koyuyor. Deniz üzerinde ve 20 metre altında Deniz Temiz Derneği'nin yaptırdığı ölçümlere göre kirlilik geçen yıla göre üç kat arttı. Son ölçümler mavi bayrak değerlerinin 200 yerine 600 olduğunu gösteriyor. Üstelik her yıl gelen teknelerin çoğu henüz gelmedi. Ağustos ayında bu rakamların çok daha yükseleceği söyleniyor. Felaketin büyüklüğünü fark eden TURMEPA'nın 2006 yılında bölgede bir merkez açması buranın en büyük şansı. Derneğin girişimiyle Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 1 Ağustos 2009'dan itibaren geçerli olmak üzere bir yönetmelik çıkardı. Ancak bir yetki karmaşası var. Koylarda tüm yetki, Çevre Bakanlığı'na bağlı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı’nda.
Atıkların kontrolü ve takibi ise Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı Denizcilik Müsteşarlığı’nda. Sahil Güvenlik de, tespit ettiği kirliliği tutanakla Liman Başkanlığına bildiriyor. Yani sorumluluk tek merkezde olmayınca kimse tam olarak ne yapacağını bilemiyor. Denetimsizliğin temel sebeplerinden biri de bu.

25 TL ödememek için döktüler
Sivil toplum örgütü olarak üzerine düşeni fazlasıyla yerine getiren TURMEPA Göcek'te bir atık merkezi kurdu. Teknelerin yapması gereken tek şey sadece 25 TL karşılığında bu merkeze gelip atıklarını teslim etmek. Ama çoğu tekne ya sıra beklemek ya da bu parayı ödemek istemediğinden merkeze uğramayı aklından bile geçirmiyor. Üşenip kıyıya yanaşmak istemeyenler için açık denizde dolaşan atık tekneleri de var.
Göcek esnafı haberlerden rahatsız
Göcek'te deniz kirliliğinin dayanılamayacak boyutlara ulaşması ve Deniz Temiz Derneği TURMEPA'nın istediği sonucu bir türlü alamaması sonunda dernek yöneticilerini de isyana sürükledi. Dernek kirlilikle başa çıkamayacağını anlayınca bölgeden çekilme kararı aldı. Bu kararı duyan Göcek esnafı ise kızgın çünkü olumsuz haberlerin Göcek'in turizm hareketine darbe vuracağını söylüyorlar.
Bir tekne sahibi "20 yıl önce 25 metre denizin dibini görürdüm, şimdi kirlilikten beş metreyi bile göremiyorum" deyince itirazlar yükseliyor. "Böyle söylemeyin, bunlara duyanlar buraya gelmez sonra" diyenler üç yıl sonra kirlilik sürerse turizmin tamamen biteceğini aklına getirmiyor. Göcek'te denizin kirlendiği haberleri hiç şüphe yok ki buraya her yıl düzenli olarak gelen doğa tutkunlarını düşündürecek hatta bazıları gelmekten vazgeçecek ama haberler sayesinde Göbek’in tekrar eski haline dönme şansı da küçümsenenemeyecek derecede artacak.

DENETİM SIKLAŞTI
Göcek Liman Başkanlığı'na Denizcilik Müsteşarlığı’nın tarafından tahsis edilen ‘Denetim teknesi’ iki gün önce göreve başladı. Evrakları eksik iki tekneye ceza yazıldı. Göcek Liman Başkanı Raşit Velioğlu, denetimlerin 24 saat süreceğini söyledi.

Peki ne yapmalı?
Deniz Temiz Derneği bölgeden çekilme kararını açıklayınca olumlu gelişmeler oldu. Muğla Valiliği hem günübirlik tur yapan tekne sahiplerini hem de dernek temsilcilerini topladı. Uzlaşma yolu arıyor. Şimdi Göcek koylarında deniz araçlarından kaynaklanan kirliliğin 'dijital mavi kart' uygulamasıyla önlenmesi planlanıyor. Anlaşmayla 4 Mayıs’ta yürürlüğe konan 'Göcek-Dalaman Koyları Kullanma Usul ve Esasları' devreye girdi. Yürürlüğe giren esaslarda, teknelerde atık tekne formu veya dijital kart bulundurulması zorunlu kılındı. Formla tekne denetiminin yapılması mümkün değil çünkü kimin ne yaptığını kağıt üzerinde takip etmek zor. Valilik de bu itirazı haklı buldu ve dijital takip dönemi başladı. TURMEPA şimdi mavi kartları tekne sahiplerine bedelsiz verecek ve tüm sezon boyunca bedelsiz olarak koylardan atık toplayacak. Denetimi ise Sahil Güvenlik Komutanlığı, Liman Başkanlığı ve Özel Çevre Kurumu botları yapacak. Bizler yardım çığlığını duyurmaya çalıştık. Göcek şimdilik kurtulacak gibi görünüyor. Hastalık yavaş yavaş iyileşecek. Tabii bu sürecin sıkı takipçisi olacağız. Çünkü doğaya ihanet etmeden bir yaşam hepimizin sosyal sorumluluğu.