RiSKTEN NE KADAR UZAKSINIZ?

Genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir arada olduğu sorunlara, ‘multifaktöriyel hastalıklar’ deniyor. Günümüzde, insan ömrünün giderek uzamasıyla bu hastalıklara rastlanma sıklığı da artıyor. Multifaktöriyel sorunların ortaya çıkmasında rol oynayan genetik faktörler, testler sayesinde her gün daha yakından tanınıyor.
Acıbadem Genetik Tanı Merkezi Müdürü Doç. Dr. M. Cengiz Yakıcıer, “ABD’de kalp hastalıklarından ölüm yüzde 26, kanserden ölüm yüzde 23.1 oranında görülüyor. Sadece bir ilacın kullanımı öncesi genetik test yapılması halinde her yıl 17 bin inme ve 85 bin beyin kanaması vakasının önlenebileceği, 43 bin hastane ziyaretine gerek kalmayacağı düşünülüyor. Bu ilacın risklerinin önceden belirlenmesinin ekonomiye katkısının da 1.1 milyar dolar olacağı hesaplanıyor” diyor.

Tehlikeliler bir aradaYakıcıer, multifaktöryel hastalıkları tanıma konusunda bilgi verdi: “Obezite, miyokard enfarktüsü, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, tip 1-tip 2 diyabet, alzheimer, sarı nokta, prostat, meme ve kolon kanserleri bu hastalıklar grubunda yer alıyor.
Bunlardan korunmak için aile öyküsü, özel bazı tarama testleri, sağlıklı kalmak isteyen kişiler için önem taşıyor. Hemen her hastalık için ileri teknolojik analizler mümkün ama testler, bazıları için ekonomik açıdan oldukça maliyetli. Pek çok kişi doktora gitmemekle övünüyor, sağlıklı olmanın güzel bir şey olduğunu söylüyor. Ancak sağlıklıyken risklere ve hastalıklara karşı önlem almanın, koruyucu hekimlik açısından önemi büyük.

Testler, yönlendiriyorGenetik test bize hangi doktora, ne zaman ve ne kadar sıklıkla gitmemiz gerektiğini, doktorumuza da bize hangi tarama testlerinin ne zaman ve hangi sıklıkla yapılması gerektiğini söylüyor. Hastalıklara karşı erken önlem almak önemli. Bu önlemler, hastalığın ortaya çıkmasını, ilerlemesini ve kalp krizi, felç gibi geri dönülemeyecek organ hasarlarının oluşmasını engelliyor. Genetik testlerden sonra kişiyi riskler konusunda detaylı olarak bilgilendiriyoruz. Risklerine göre ilgili branşların hekimlerine yönlendiriyoruz.

Renk analiziyle öneriler
Genetik testin sonucunda hastaların riskleri belirleniyor ve bu riskler raporda farklı renklerde tanımlanıyor. Kişinin buna göre neler yapacağını, hangi önlemleri alacağını anlatan, yol gösteren önerileri içeren rapor genetik danışman eşliğinde hastalara veriliyor. Renk çizelgesine göre kişiye şu önerilerde bulunuluyor:
Kırmızı: Acil! Dikkat edin. Genetik testiniz, bu hastalığa yakalanma riskinizin anlamlı düzeyde yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Genetik risk faktörlerinin yanı sıra genel riskinizi etkileyen birçok çevresel etken de var. Bu hastalıkla ilgili doktorunuzla bir an önce görüşerek, atabileceğiniz önleyici adımları ve riskli durum için en uygun tarama, takip yöntemlerini belirlemeniz gerekiyor.
Turuncu: Harekete geçin. Bu hastalıkla yüksek korelasyon sergileyen genetik işaretlere sahipsiniz. Yaşam tarzı seçimleriniz ve risklerinizle ilgili çevresel faktörlerden korunmak sağlığınız açısından iyi olacaktır. Bu hastalıkla ilgili doktorunuzla görüşerek, alabileceğiniz önlemleri belirlemenizde fayda var.
Sarı: Tedbirli olun. Genetik profiliniz bu hastalıklar açısından topluma göre biraz daha yüksek yatkınlık sergiliyor. Bu hastalıklarla ilgili daha fazla bilgi edinmenizi ve doktorunuzla yaşınız çok ilerlemeden görüşerek, alabileceğiniz önlemleri gerekirse tıbbi takip yöntemlerini belirlemenizi tavsiye ediyoruz.
Açık yeşil: Daha fazla bilgi edinin. Genetik profiliniz, bu hastalıklara yakalanmak açısından topluma göre anlamlı ölçüde düşük. Çoğu kişi bu kategoriye dahil. Bütün hastalıklara karşı korunmada önemli olduğu üzere, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmaya özen göstermenizi ve çevresel faktörlerden korunmanızı öneriyoruz.
Koyu yeşil: Sağlıklı yaşayın. Genetik özellikleriniz, bu hastalıklara yatkınlık göstermiyor. Bu hastalığa yakalanma riskiniz, toplumda sizin yaş ve cinsiyetinizdeki bireylerden farklı değil. Sağlığınızı korumaya özen göstermenizi tavsiye ediyoruz.”

YARIN: ÇEKiNiK GENLER