TARiHiN DEHLiZLERiNDE

İstanbul’un 100 Önemli Olayı isimli kitabında binlerce yıldır yerleşime sahne olan, 16 yüzyıl Roma, Bizans ve Osmanlı gibi üç büyük imparatorluğa başkentlik yapan İstanbul’un bu uzun tarihindeki unutulmaz günleri derleyen Mesut Ayar, bu konuda hiçbir kaynak sıkıntısı çekmediğini söylüyor. İşte İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş Yayınları’ndan çıkan kitaptan seçtiğimiz İstanbul’un tarihinin şekillenmesinde etkisi olan ve kentin harcında yer alan dönüm noktaları

1-iLK YERLEŞiM (MÖ 8500)
Efsaneye göre MÖ 658’de Trak kökenli komutanları Bizans önderliğinde yola çıkan Megaralılar, bugünkü Sarayburnu’nun olduğu yerde bir kent kurmuş ve komutanın adından hareketle ‘Bizantion’ adını vermiştir. Halihazırda Marmaray Projesi çerçevesinde Yenikapı’da yapılan kazılarla ortaya çıkarılan kalıntılarsa şehrin geçmişinin 8 bin 500 yıl önceye, Cilalı Taş Devri’ne kadar uzandığı biliniyor.

2- KONSTANTiNOPOLiS’iN KURULUŞU (11 Mayıs 330)

Roma İmparatoru I. Konstantinos, kendisine ikametgah olarak Bizantion’u seçtikten sonra hızla imar hareketlerine girişir. 324 yılında başlayan inşaat, 11 Mayıs 330’da biter ve şehir muazzam bir törenle açılır. Nova Roma (Yeni Roma) adı verilen kent, ilk zamanlardan itibaren kurucusunun adından dolayı ‘Konstantinopolis’ olarak anılır. Süratle ve devamlı büyürken, daha 500’lü yıllarda yarım milyon insanın yaşadığı eşsiz bir şehir olur.

3- AYASOFYA’NIN AÇILIŞI (27 Aralık 537)

Ayasofya’nın tarihi IV. yüzyılda başlıyor. İmparator Konstantinos Hıristiyan üçlemesindeki Kutsal Hikmet’e (Sofia) adanan ilk bazilika 404 yılında, ikinci kilise 532 yılında Nika İsyanı sırasında yıkılmış. Bunun üzerine İmparator İustinianos ‘Adem’den beri hiçbir devirde görülmemiş ve görülmeyecek’ bir ibadethane inşa ettirmek için harekete geçer. Önceki kilisenin kalıntıları üzerine 532 yılında yapımına başlanan mabed, 27 Aralık 537’de açılır. 1453’te İstanbul’un alınmasıyla camii olan Ayasofya’ya en fazla ilgiyi gösteren II. Selim yivli minareyi ilave ettirir ve mabedin onarımı için Mimar Sinan’ı görevlendirir. İstediği ek iki minare ölümünden sonra tamamlanır. Mimar Sinan’ın binanın güneydoğusunda II. Selim için yaptığı türbeyi, III. Murad ve III. Mehmed türbeleri izler.

4- AVAR KUŞATMASI ( 13 Temmuz- 13 Ağustos 626)
Bizans’ın düşmanları Sasaniler ve Avarlar anlaşarak Konstantinopolis’i almak üzere harekete geçer. Bu olay, ilk kez Türk kökenli bir devletin İstanbul’u ele geçirme teşebbüsü olması açısından önemlidir.

5- LATiN iSTiLASI (13 Nisan 1204)

Birçok tarihçi, İstanbul’un uzun tarihinde yaşadığı en kötü günlerin, en büyük zulmün IV. Haçlı Seferi sırasında Latinlerin şehri ele geçirmesiyle meydana geldiğinde hemfikir. Haçlı Ordusu 1203 yılında, sefer için mali yardım bekledikleri II. İsaakios Angelos ve IV. Aleksios Angelos’u Bizans imparatorları olarak ilan ettikten sonra Galata civarında çekilip beklemeye başlar. Ama yeni imparator bu parayı tedarik edemez. Latinlerin idareye karışmasıyla halk ayaklanır ve imparator öldürülür. 13 Nisan 1204’te kenti işgal eden Haçlı birlikleri, İstanbul’u barbarca yağmalar ve halkı katleder. Üç gün süren bu katliamda, birçok değerli eser Avrupa’ya götürmek üzere kaçırılmış, İstanbul’da 57 yıl boyunca Latinler hüküm sürmüştür.

6- YILDIRIM BAYEZiD’iN ŞEHRi KUŞATMASI (1391)
Bizans İmparatoru babası İoannes Paleoloos’un 1391’deki ölümünden sonra Edirne’de Yıldırım Bayezid’in yanından kaçan Emanuel Paleoloos tahta oturur. Bu duruma hiddetlenen Yıldırım, şehri kuşatır, böylece Osmanlılar İstanbul’u almak üzere ilk kez hareket eder. Ne var ki Macar Kralı’nın Niğbolu Kalesi’ni kuşatması ve Balkanlar’daki karışıklıklar nedeniyle kuşatma kaldırılır.


7- iSTANBUL’UN FETHi (29 Mayıs 1453)

Fetihten önce Rumeli Hisarı’nı inşa ettiren II. Mehmed, bütün hazırlıkları tamamladıktan sonra 23 Mart 1453’te Edirne’den harekete geçer. “Ya ben İstanbul’u alırım ya da İstanbul beni” diyecek kadar kararlı olan II. Mehmed, 54 gün süren kuşatmanın ardından 1125 senelik Bizans başkentini fetheder.

8- ENDÜLÜS’TEN YAHUDi GÖÇÜ (1492 ve sonrası)
1492 yılında İspanya Krallığı ülkedeki Yahudileri sürgün etme kararı alınca, Sultan II.Bayezid onlara kucak açar. Bu dönemi izleyen göçlerle beraber İstanbul, 30 bin nüfus ve 44 sinagogla Avrupa’nın en büyük Yahudi yerleşimi olur.

9- KUTSAL EMANETLER’iN GETiRiLMESi (1517)

Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi sonunda İstanbul’a getirdiği ve sonrasında önemli bir kısmı Topkapı Sarayı’nda koruma altına alınan Hz. Muhammed ve diğer peygamberlere ait eşyalara Kutsal Emanetler (Emanat-ı Mukaddes) adı verilmekte.

10- SÜLEYMANiYE CAMii’NiN AÇILMASI (7 Haziran 1557)
İstanbul siluetinin en güzel unsurlarından Süleymaniye Camii, Mimar Sinan’ın eseridir ve Kanuni Sultan Süleyman adına yapılmıştır. Dört minare Kanuni’nin İstanbul’un fethinden sonraki dördüncü padişah oluşunu, minarelerdeki toplam 10 şerefe, Osmanlı’nın 10’ncu hükümdarı oluşunu temsil eder.

11- iSTANBUL’UN iŞGALi (13 Kasım 1918)

Osmanlı’nın başkenti, İtilaf devletlerinin beş yıl süren işgaliyle karşılaşır.
6 Kasım’da Boğaz’ın silahsızlandırılmasının ardından İstanbul’a gelen İngiliz, Fransız ve İtalyan birlikleri halkın tepkisini çekmemek için işgalin geçici olduğunu, saltanat ve halifeliği korumak ve güçlendirmek amacında olduklarını söylemiştir.

12- CUMHURiYET’iN iLANI (29 Ekim 1929)
Roma, Bizans ve Osmanlı’ya başkentlik yapan bu kent, 1593 yıl sonra 13 Ekim 1923’te, Ankara’nın yeni merkez olarak seçilmesiyle bu sıfatını yitirir. 29 Ekim 1923’te Türk Devleti’nin adı ‘Türkiye Cumhuriyeti’ olarak değiştirilirken, devrin gazetelerinde yer alan haberlere bakıldığında İstanbulluların bu önemli olayı önceleri pek de anlamadığı görülmektedir.

13- ATATÜRK’E VEDA

10 Kasım 1938’de hayata veda eden ulu önder Atatürk’ün naaşı 19 Kasım’da İstanbul’dan ayrılır. Dolmabahçe’den Sarayburnu’na kadar korteji izleyen kalabalıklar, hıçkırık sesleri arasında Ata’larını Ankara’ya uğurlar.