Borat'a kızacak mıyız gülecek miyiz?

"Kazak gazeteci"nin mizah anlayışı tartışılıyor axpaz021.jpg Britanyalı komedyen Sacha Baron Cohen, ilk kez "Da Ali G Show" adlı TV şovunda izleyicilere tanıtmıştı muzip Kazak gazeteci Borat Sagdiyev'i. Filmde de kendisini gerçekten Kazakistan'dan gelen bir gazeteci sanan Amerikalılarla çeşitli röportajlar yapıyor. Hepsinde Amerikalıları, Yahudileri, eşcinselleri ve Çingeneleri aşağılıyor. Sürekli seksten bahsediyor. Ayrıca yaşlarına ve fiziklerine aldırmadan kadınları küçümsüyor ve onlarla "bir an önce" yatmak istediğini söylüyor.Film daha vizyona girmeden internet üzerinden izlenme rekorları kırdı. Mesela Google'da Borat'la ilgili 48 milyon arama sonucu çıkarken, YouTube'de de 95 bine yakın video var. 17 milyon dolar gibi düşük sayılabilecek bir bütçe ile çekilen belgesel tadındaki film, ABD'de vizyona girdiği hafta 23,9 milyon dolar gişe hasılatı yaptı. İkinci hafta ise neredeyse film bütçesinin iki katına yakın bir hasılata erişti.Tüm dünyada Borat saf gazeteci tiplemesi, komik aksanı, tuhaf hareketleri ve en önemlisi "taşkın" esprileriyle ilgi çekmeyi başardı. Espri anlayışı bazı kesimlerde büyük rahatsızlık yaratıp anti-Borat kampanyaları düzenlemesine bile neden oldu. Diğer taraftan, esprilerin altında yatan mesajların, eleştirilen durumu ortaya koyması ve komik olması Borat'ı büyük bir kesim için bir idole dönüştürdü!Borat'ı takip eden ya da filmi izlemiş olanlara Borat tiplemesini ve onun mizah anlayışını konuştuk. Ve sonunda Borat'ın maceralarını anlatan film Türkiye'de gösterime girdi! Tüm dünyada büyük bir hayran kitlesi yaratan yapım, "ahlak dışı" görüntüler içerdiği ve Müslümanları aşağılayan espriler yaptığı gerekçesiyle ülkemizde hafta başında sansüre takılmıştı. Ama Türkçe adıyla "Borat: Muhteşem Kazak Ulusunun Yararı İçin Amerika'dan Kültürel Öğrenimler", bu engeli aşıp sezonun en iddialı ve en komik filmlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. "Ajdar'ın medyaya bulaşmış hali" Borat, Ajdar'ın medyaya bulaşmış hali. Amerikalılar azınlıklar ya da sonradan ülkeye katılan topluluklar üzerine birçok film yapmış, fıkralar yazmışlar. İrlanda ve Polonya fıkraları gibi. Şimdi ise sıra Kazakistan hikayelerine geldi. Borat yaratıcı bir komedi karakteri. Borat tiplemesi popülaritesinden çok, bir sinema karakteri olarak önemli. Borat'ı komik buluyorum. Çevresiyle çatışan herkes teorik olarak komiktir zaten. Teknik olarak mizahta etik aranmaz. Mizah biraz saldırgandır. Bizde ahlaki önyargılar, hassaslıklar, kompleksler o kadar yoğun ki, mizahı "cici çocuk" algılamasının dışında düşünemiyoruz. Oysa dünyada her konuda mizah yapılabilir. Din, cinsellik, ırklar...Mizahın konu hassasiyeti olmamalı. Mesela Yahudiliğe yönelik en ağır esprileri, kendisi de bir Yahudi olan Woody Allen'dan dinledim ben. Borat'ın da bu tip espriler yapması etik açıdan değerlendirilmemeli. "İtalyan filmlerindeki tipler gibi" Borat İtalyan komedi filmlerinden çıkmış bir tiplemeye benziyor. Hatta Lando Buzzanca'ya çok benzetiyorum. Borat'ın değişik bir tip olduğunu düşünüyorum. Filmde Yahudileri, İngilizleri, eşcinselleri eleştiriyor Borat ama bu şimdiye kadar yapılmamış bir şey değil. Daha önce de bu öğeler parça parça ele alınmıştır. Mesela "South Park" dizisinde de çok ağır espriler yapılıyor. İsa'yı da ne şekillerde filme çektiklerini düşünürsek... Ama Borat güncel bir film olduğu için insanları daha çok çekiyor olabilir. "Saklı ve yalın bir mizah yapıyor" Borat konulara safça yaklaşıyor ve onları yorumlayıp saçma durumlarda kalarak esprilerini oluşturuyor. Absürd komik yani. Sevdiğim bir karakter. Karikatür bir karakter olduğu için insanlar seviyor.İnsanlar artık daha saf ve yalın mizahtan hoşlanıyor. Üzerinde düşünüp sosyolojik temellere oturtulan esprileri ya da mesaj içerikli olanları sevmiyorlar. Zaten herkesin kendi videosunu çektiği ve kendi esprilerini üretmeye başladığı bir dönemdeyiz. Basitlik de buradan geliyor. Borat'ın benim karakterlerimle ya da Peter Sellers'ın "Pembe Panter"deki karakteriyle ortak özellikleri var. Bu mizah saklı bir mizah ve yeni yeni başladığı için herkesin ilgisini çekiyor. Espriler yapıldıkları toplumlarda kabul gördüğü sürece kendi mecralarını belirler. Bazı ülkelerde yapılacak ve yapılmayacak espriler var. Ama Borat'ın şu anda yaptığı şey insanlara dokunmuyor. Komedi ve mizah bir şeyleri eleştirmenin en kolay yolu. Mizah yoluyla eleştiri yöneltildiğinde insanlar daha yumuşak kalabiliyor. O yüzden önemli bir silah mizah. "Borat bir devrimci" Borat bence bir devrimci, ezber bozucu bir insan. Dünyada hakim olan bir mizah anlayışı var ve bu çok tekrar ediliyor. Ama yaratıcı insanlar çıkar ve bu ezberi bozarlar. Borat da böyle biri. Gerçekle kurguyu karıştırarak, karşısındakinin kafasını karıştırarak ezberi bozuyor. İnsanlar her türlü mizaha hazırlıklı zannediyor kendini. Ama Borat hiç beklenmeyen bir yerden beklenmeyen bir şekilde çıkıyor. Bu bakımdan onu çok komik buluyorum. Borat esasında bu ününü komikliğiyle değil, farklılığıyla yakalıyor. Yani ünlü olmayı ve sevilmeyi hak ediyor. Borat tiplemesinde Amerikalılara, İngilizlere, Yahudilere karşı espriler yapıyor. Bunu yapmasının nedeni absürd mizahı seçmesi. Yani mevcut saçmalığa ya da hayatta bu tarz bir ayrımcılık varsa, işte bu saçmalığa daha büyük bir saçmalıkla cevap veriyor. Dolayısıyla Borat'ın yaptığı esprilerde ayrımcılığa yapılan eleştiriyi doğru okumak gerekiyor. "Türkleri eğlendirecek biri değil" Borat karakterine Türkiye'de rastlamak mümkün. Mesela Zeytinburnu sahiline çıksanız ya da Bakırköy sahilden Yenikapı'ya doğru gitseniz birçok Borat'la karşılaşırsınız. Borat'ı çok komik bulmuyorum. İtici ve ırkçı espriler yapıyor. Rahatsız edici bir espri anlayışı var ve bana hitap etmiyor.Bence Kazakları, Avusturyalıları, Çingeneleri, eşcinselleri ya da hedef aldığı kitleleri ciddi boyutlarda aşağılıyor. Bu da pek etik değil. Kazakistan'ın buna tepki göstermesi, "Kazakistan böyle bir ülke değildir" diye tanıtım kampanyalarına milyonlarca dolar ayırması Borat'ı daha da gündeme taşıdı. Onu bu kadar ünü elde edecek komikliğe sahip olduğunu da düşünmüyorum. Çok saldırgan ve hakarete dayalı espriler yaptığı için bence ününü tamamen buna borçlu. Dolayısıyla Borat'ı bize yakın ya da bizi eğlendirecek bir karakter olmadığını düşünüyorum. "Zeki Kazaklar bu filme gülerler" Yer yer esprilerin kalitesi ve konusu düşse de, genel olarak Borat'ı çok komik buldum. Her milletten, her ülkeden insanı güldürebilecek esprileri var. Sadece Kazaklar gülmüyordur ama zeki Kazaklar kesin gülüyordur. Türkiye'de bazı mizah dergileri kakalı bir iki şey yapınca komik olduklarını zannediyorlar. Ama bu filmde hem kaka var hem de olağanüstü bir zeka. Mükemmel uyum sağlamışlar. Kazakistan'ın milliyetçileri bu filme çok delirebilirler. Bunun yanı sıra "takoz" kafalı feministler, eşcinseller ve Yahudiler de bozulur. Ama espri böyle kurulur. Mesela bir adam Borat'a Amerika'da espri nasıl yapılır diye bir ders veriyor. "Biz şu şu esprileri yapmayız" diyor. Sonuç olarak hazımsız eleştirilere filmin kendi içinde cevap var. Takoz zihniyet dünyanın her yerinde var. Bizde de film sansürlenebilirdi. Bunu da zaten Türk örf ve adetlerine dayandırdılar. Ama televizyonlardaki sabah programlarını izlemek Türk örf ve adetlerinin hiç de çevrenin ya da sansürcü zihniyetin bahsettiği gibi olmadığını açık bir şekilde ortaya koyuyor. Zaten bu bakış açısıyla piyasadaki 10 filmden üçünü sansürlemek mümkün. Ama dediğim gibi sabah programlarında ve Türk mizah dergilerinde Borat'ın yaptığından çok da farklı bir şey yok. Sadece, Borat'ın yaptığı çok zekice.