"Köpeğime verdiğiniz bu ilacı ben de kullanıyorum"

axpaz021.jpg 1906'da Rus bilim adamı Pavlov insan psikolosinin temellerini köpekler üzerinde yaptığı deneylerle atmasaydı, belki de hayvanların duygusal ve psikolojik varlıklar olduklarını kabul etmeyecektik. Çünkü modern felsefenin kurucusu Descartes'ın hayvanların "acı çekmeyen makineler" olduğunu savunması onların ne kadar kötü koşullara maruz kaldığının bir göstergesiydi. Pavlov'un açtığı bu kapı 1974'te hayvan psikiyatrisinin doğmasına yol açtı ve onların da duyguları olduğunu kabul etmemizi sağladı. 1998'den beri İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Bölümü'nde hayvan psikiyatrisi üzerinde çalışan ve "Köpeklerde Davranış Sorunları" adlı bir kitap yazan Prof. Dr. Tamer Dodurka köpek, kedi ve papağanların psikolojik rahatsızlıklarını çözmeye çalışıyor. Biz onu klinik ortamda hayvanlarla bulmayı beklerken o bizi odasına yönlendiriyor. Çünkü Dodurka hayvanları tıpkı insanlar gibi odasında tedavi ediyor. Stres, depresyon, saldırganlık ve fobiler... Bunların sadece insana özgü psikolojik rahatsızlıklar olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Çünkü hayvanlar da aynı sorunlardan mustarip. Evcilleşme, iletişim kopukluğu ve eğitimsizlik onlarda bu durumun oluşmasına en büyük etken. Hayvanların psikolojisini bozan en önemli faktör evcilleşme ve hayvan sahipleri. Örneğin köpek bir evde yaşayabilmek için bazı davranışları öğrenmek durumunda kalıyor. Ama bir taraftan da köpeğin içinden atamadığı içgüdüsel dürtüler var. Bu yüzden yaşadığı ortamdan gelen baskılar ve emirler içsel çatışmaya neden oluyor. Bu durum stres, depresyon, saldırganlık ve bunalıma yol açıyor. Hayvanların psikolojisinin bozulmasının nedeni nedir? "İğneyi çağrıştırdığı için beyaz gömlek giymiyorum" Uzmanları katmazsak hayır. Oysa bize birçok mesaj veriyorlar. Örneğin, köpeklerin atası olan kurt sadece yüzüyle 63 mesaj verebiliyor. Haskilerde 43, diğer köpeklerde genel olarak 15 ifade var. En basitinden köpeğimiz bir "suç" işlemişse kuyruğunu kıstırma, başını yana çevirme, vücudunu ufaltma gibi hareketler yapıyor. Biz de ona kızıyoruz. Oysa köpeğin o ifadesi bizi sakinleştirmek için. Köpekler bizim dilimizi anlıyor. Peki biz onların dilini anlıyor muyuz? Bir kere ben hastalarımı klinikte değil, odamda karşılıyorum. Tıpkı insanlar gibi. Bir doktor ya da veteriner gibi beyaz giymiyorum. Çünkü köpek beyazı iğne ve acıyla ilişkilendiriyor. Hasta gelince ilk önce sadece onu odaya alıyorum ve davranışlarını gözlemliyorum. Oyunlar oynuyorum. Tabii sorunu anlatacak olan hayvan sahibi. Zorluk tam da burada başlıyor. 100'e yakın sorudan sonra ipuçları arıyorum. Onları anlayamadığımız noktada devreye siz giriyorsunuz. Tedavi süreci nasıl gelişiyor? Hayvanlar dertlerini size nasıl anlatıyor? "Anahtar sesine karşı kediyi duyarsızlaştırdık" Köpeklerde en çok rastlanılan sorun saldırganlık. Bu insanlardaki depresyonla eşdeğer. İnsanlarda kullandığımız antidepresan ilaçların hepsi köpeklere de iyi geliyor. Ayrıca korku problemleri var. Genel ve özel fobiler çok fazla. Mesela araba gürültüsünden, şapkalı insanlardan korkmak gibi. Hayvanların psikolojik rahatsızlıkları insanınkiyle aynı mı? Bir gün sahibini hastanelik etmiş bir kedi geldi. Normalde bir şeyi yok. Sahibine, saldırı anını soruyordum. "Dışarı çıkacaktım, elimdeki anahtarlığı sallıyordum" dedi. Ben de elime bir anahtarlık aldım ve ses çıkarmaya başladım. Kedi bir anda boş bakmaya başladı ve saldırı pozisyonunu alıp bana döndü. Sahibi odadan kaçtı. Kediyle göz teması kurmamam onun saldırmasını önledi ama sakinleşmesi saatler aldı. Anahtar sesine karşı onu duyarsızlaştırmak için ses kayıtlarıyla tedavi ettik. Fobileri nasıl tedavi ediyorsunuz? "İlaçlı tedavilerde iyileşme oranı çok yüksek" Davranışı değiştirmeye yönelik yöntemler var, mesela zıt koşullandırma ve sistemik duyarsızlaştırma gibi. Bir de ilaç tedavisi var. İlaç kullanabildiğimiz vakalarda iyileşme oranı çok yüksek. Ama hayvan sahibinin davranışlarını değiştirmeye yönelik durumlarda oran çok düşük. Çünkü çocuğunu döven bir insandan köpeğini dövmemesini beklemiyoruz. Bir gün çok asabi bir köpek geldi. Şeker uzattığımda bile bana hırlıyordu. Sahibine köpeği bu derecede saldırganlığa itecek durumları soruyordum. En sonunda sahibi kendisinin çok agresif bir insan olduğunu itiraf etti. Reçeteye antidepresan yazdım. Sahibi reçeteye bakınca güldü ve "Tamer Bey, ben de aynı ilaçtan kullanıyorum" dedi. Saldırganlığa karşı hangi yöntemleri kullanıyorsunuz?