‘Yenikapı’ya kepçe girsin mi?’ tartışması

Marmaray metro projesi kapsamında Yenikapı'da devam eden arkeolojik kazılarda Neolitik döneme ait buluntuların çıktığı 110 metrekarelik balçık alana iş makinesi sokulmak istenmesinin tartışması sürüyor. Kazı Başkanı Dr. İsmail Karamut'un iş makinelerini alana sokacağını açıklamasına karşılık İstanbul 4 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı, zemin kotuna ulaşıncaya kadar alanın bilimsel yöntemlerle kazılması gerektiğini belirtiyor. Karamut ise "Kazının hangi yöntemle yapılacağına kurul karar veremez" diyor.

Koruma Kurulu'nun kararı
Marmaray metro projesi kapsamında Yenikapı'da arkeolojik kazılar devam ederken, İstanbul 4 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, 22 Temmuz 2008'de toplanarak bir karar aldı. Kazı Başkanı Karamut'un katılmadığı, 11 üyeden 7'sinin imzasını taşıyan kararda şöyle denildi:
"Yenikapı istasyon alanında doğal zemin kotuna ulaşıncaya kadar arkeolojik katmanların tespitine yönelik çalışmaların İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü denetiminde bilimsel kazının gerektirdiği, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü'nün belirleyeceği, yöntemlerle sürdürülmesinin devamına, doğal zemin kotuna ulaşıldığının belgelenmesine karar verildi." 

'Bilimsel yöntem bu değil'
Kazı alanında görev yapan arkeologlar, kurulun bu kararının uygulanmadığını ileri sürerek şunları söylüyor:
"Bilimsel arkeoloji, buluntunun geldiği alanı karış karış araştırmayı gerektirir, iş makinesiyle balçığı kazımak değildir. 'Balçık kenara alınıp araştırılacak' deniyor. Kepçe darbelerinin balçığın içindeki buluntulara vereceği zarar düşünülmeden konuşuluyor. 
Bunlar günümüz malzemeleri değil. 8 bin yıllık ahşap malzeme. Kepçenin dokunmasıyla dağılabilecek kadar nazik buluntular. İş makinesinin gölgesi altında bilimsel kazı ne kadar yapılırsa biz de o kadar bilimsel şartlara uyuyoruz. İş makinesi bayramın ertesinde balçığı kazımaya başlayacak."
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü ve Kazı Başkanı Dr. İsmail Karamut ise Koruma Kurulu'nun son kararına itiraz ederek, şunları söyledi:

'Kurul bu işe karışamaz'
"Ana toprağa kadar sondaj kazılarıyla indik. Ancak koruma kurullarının yetkileri bellidir. Taşınmaz kültür varlıkları hakkında karar alabilirler. Kazının hangi yöntemle yapılacağına kurul karar veremez. Hangi arkeolojik kazıda kazı başkanına kurul 'Şöyle kaz, böyle kaz' diyebilir ki. Buna kazı başkanı karar verir."
Karamut, kurulun almış olduğu kararı idare mahkemesine götürmeleri halinde iptal edileceğini ileri sürdü. Kurul kararına uygun hareket ettiklerini de belirten Karamut, şöyle devam etti:
"Konunun uzmanı hocaları kazı alanına davet ettim. Onların görüşlerini aldım. Balçığı hafriyat toprağı gibi atmayacağım. Kenara koyacağız, arkeolog arkadaşlar yine içindeki malzemeyi araştırmaya devam edecek. Kötü niyetli olsam iş makinesini en başından sokardım. Kaç yıldır bilimsel kazıyı sürdürüyoruz.
Benim bilimsel yanlışımı çıkıp söylesinler. Herkes arkadan konuşuyor. Yüzüme karşı doğruları konuşsunlar. Bilimsel bir yanlış yaptığımı düşünmüyorum. Sonuna kadar kararımın arkasındayım."

Bu alan neden önemli?
Neolitik Çağ (Taş Devri'nin son çağı), ilk tarımcı insan topluluğunu temsil eder. Bu dönemle ilgili İstanbul'da Fikirtepe kazılarından bilgiler edinilmişti. Ancak Yenikapı, İstanbul'un Avrupa yakasındaki Neolitik döneme ait ilk buluntu. Üstelik balçık olduğundan buluntular sağlam kalmayı başarmış.  Dünyanın en eski ahşap buluntularına rastlanan Yenikapı, Anadolu'dan Avrupa'ya kültürel etkileşimin de izlerini taşıyarak arkeoloji bilim dünyasını heyecanlandırmıştı.