60 bin hastaya 3 bin nakil!

Türkiye organ nakli konusunda dünyanın önde gelen ülkelerinden biri. Ancak tecrübemizin önemli kısmı, canlı vericili organ nakillerinden geliyor. Kadavradan bağışlanan organ sayısı çok az.

60 bin böbrek yetmezliği hastası var ama bunun 25 bini ‘ulusal organ bekleme listesi’ne kayıtlı. Yılda 3 bin böbrek nakli yapılıyor ve böbreklerin 500’ü kadavradan elde ediliyor. Bu yüzden hastaların büyük kısmı bir akrabasının bağışıyla hayata tutunuyor. Geriye kalan 35 bin kişi listeye kayıt bile yaptırmıyor çünkü sıranın kendisine geleceğine ihtimal vermiyor.
Her yıl tedavi edilen kişi sayısı kadar da yeni hasta ekleniyor listeye. Bunların çoğu organ beklerken ölüyor.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Gürkan Tellioğlu, böbrek yetmezliği ve organ nakli konularında sorularımızı yanıtladı.

Kişiye özel diyet

Böbrek yetmezliği nedir?

Böbreklerin başlıca işlevleri; vücudun su, tuz ve kalsiyum dengesini sağlamak, idrar aracılığıyla zararlı maddeleri vücuttan atmak, hormon ve şeker metabolizmasını dengelemek. Böbrek yetmezliğinde böbreğin bu işlevlerinde bozulma olur ve hastanın diyaliz desteği alması gerekir.

Diyaliz sürecini biraz anlatır mısınız?

Böbrekler yukarıda anlatılan görevleri yapamadıklarında böbrek nakli önerilir. Nakile uygun olmayan hastalar diyalize yönlendirilir. Diyaliz bu elzem görevlerin bir kısmını dışarıdan destekle yerine getirir. Diyaliz yöntemi hemodiyaliz ve periton diyaliz olarak iki şekilde uygulanır. Her iki uygulamada da vücuttaki atıklar filtre edilir. Hemodiyalizde bu işlem makinaya bağlı olarak gerçekleştirilirken, periton diyalizinde özel bir membran yardımıyla kan filtrelenir. Bu yöntemler esnasında kişiye özel diyet planı uygulanır.

Böbrek nakli hakkında bilgi verebilir misiniz?

Böbrek yetmezliği olan hastaların tek tedavi yöntemi böbrek naklidir, diyaliz yöntemlerine göre birçok avantajı bulunur. Nakledilen böbrek; diyalizin haftada üç gün yaptığı atık madde temizleme işini her dakika, her saniye yapar. Böylece diyaliz esnasındaki olumsuz etkiler ortadan kalkarak, kişiler hastalık öncesindeki sağlıklı durumuna benzer bir hayat tarzı sürer. Bütün bunların sonucu olarak yaşam konforu artar ve ömür diyalize göre 2-2.5 kat uzar.

Kan uyumu faktörü

Bir de çapraz nakil var...

Bazı böbrek hastaları vericileri olmasına rağmen kan uyumsuzluğu nedeniyle böbrek alamaz. Aynı durumdaki iki çift arasında birinin vericisinden diğerinin alıcısına böbrek nakli yapılabilir. Bu uygulamanın yaygınlaştırılabilmesi için canlı vericisi olan ancak kan grupları uyuşmayan hastaların nakil merkezine başvurmaları gerekir. Böylece hasta havuzu genişler ve nakil için organ bulunabilir. Çapraz nakilde her iki verici ameliyatı aynı anda başlar ve böbrekler aynı anda çıkartılarak nakil yapılır.

Nakilin diyalize göre avantajları neler?

Böbrek nakli olan hastalar kronik hemodiyaliz hastalarına göre daha özgürdür. Diledikleri kadar su içebilirler. Beslenme konusunda kısıtlamaya gidilmez. Yine böbrek nakli olabilen hastalarda beklenen ömür süresi kronik hemodiyaliz hastalarına oranla belirgin artış gösterir. Özgürleştiren, beslenme kısıtlamalarını ortadan kaldıran, çalışma hayatına geri dönme imkanı tanıyarak üretkenliği artıran ve çocuk yaşlarda eğitime devamı mümkün kılan böbrek naklinin maliyeti de diyalize göre düşüktür.

Kan ve doku uyumu olmadan da nakil yapılabiliyor mu?

Organ naklinde kan grubu uyumu esastır. Kan grubundaki Rh faktörünün negatif ya da pozitif olması böbrek nakli için önem taşımaz. Kan grubu uyumu varsa Rh negatif kişiden pozitif kişiye veya tersi gerçekleştirilebilir. Günümüzde kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaç tedavileri, doku uyumu olmadan da böbrek nakli yapılabilmesine imkan tanıyor. Aralarında akrabalık olmayan karı kocaya yapılan nakillerde genelde hiçbir doku uyumu olmaz. Buna rağmen başarıyla nakil gerçekleştirilir. Alıcı ve verici arasında kan grubu uyumsuzluğu mevcutsa çapraz nakille böbrek nakli yapılır.

Neden böbrek bağışı yapmalısınız?

Çünkü;
Her yıl 7 bin insan ölüyor.
Doyasıya su içmek ve yemek yemek herkesin hakkı.
Çaresiz ve umutsuz gözleri izlemek acı veriyor.
Çocuk sahibi olmak isteniyor.
Ülke bütçesinden yüz milyonlarca dolar yurt dışına akıyor.

Kan grubuna göre nakiller

Kan grubu Alabileceği grup
0 0
A A, 0, B (çapraz)
B B, 0, A (çapraz)
AB AB, A, B, 0

Kronik böbrek hastalığı belirtileri

Sürekli yorgun hissediyorsanız,
Geceleri uyuyamıyorsanız,
Cildiniz kuruyorsa ve kaşınıyorsa,
Daha sık idrara çıkma ihtiyacı hissediyorsanız,
İdrarınızda kan görüyorsanız,
İdrarınızda köpük varsa,
Gözlerinizin etrafında inatçı şişlikler varsa,
Ayak bilekleriniz ve ayaklarınız şişiyorsa,
İştahınız azalmışsa,
Kaslarınıza kramp giriyorsa kronik böbrek hastası olabilirsiniz.