Alman Meclisi'nden "Ermeni soykırımı" iddialarına onay

Alman Federal Meclisi, dün gerçekleşen oturumda, 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak niteleyen karar tasarısını büyük bir çoğunlukla kabul etti. Hırıstiyan Demokrat Partisi’nden (CDU) bir milletvekilinin “hayır” oyu kullandığı belirtilirken, bir çekimser oy kullanıldı. Partilerin temsilcileri, “soykırımdan Jön Türkler hükümetinin sorumlu olduğunu, bunun şimdiki Türk hükümeti ya da Türklerin suçu olmadığını” belirtirken geçmişle yüzleşme çağrısı yaptı.

‘Tehditler kabul edilemez’

Alman Meclis Başkanı Norbert Lammert, oturumun açılış konuşmasında Nazi dönemine atıfta bulunarak, “Almanya’nın kendi tarihi acılarla dolu. Tarihimizden şu sonucu çıkardık: Gerçekçi ve özeleştirel bir şekilde geçmişimizle hesaplaşmak gerekiyor” dedi. ‘Soykırım’ tanımının, Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşı’nda işlenen suçlardan sorumlu olduğu anlamına gelmediğini söyleyen Lammert, “Ancak Türkiye bundan sonraki kuşaklara nasıl ulaştırılacağının sorumluluğunu taşıyor” dedi. Lammert, Türkiye kökenli Alman vekillere ölüm tehditleri gönderilmesinin kabul edilemez olduğunu belirterek, “Bizi korkutmanıza izin vermeyeceğiz” dedi. Oylama sırasında parlamentonun büyük bölümünün dolu olduğu görüldü.

‘Merkel cesur değil’

Almanya Şansölyesi Angela Merkel ile Sosyal Demokrat Parti (SPD) lideri ve Şansölye Yardımcısı Sigmar Gabriel, programlarındaki yoğunluk nedeniyle oylamaya katılmadı. Sol Parti’den Gregor Gysi, Merkel’in mecliste bulunmamasının ‘cesur bir karar olmadığını’ söyledi.

Oturumda söz alan Yeşiller Partisi Eşbaşkanı Cem Özdemir, Alman Meclisi’nin Türklere ahlak hocalığı yapmak ya da başkalarının işlerine karışmak istemediğini söylerken, “Geçmişte (Almanya’nın) bu suça ortak olması, şimdi de inkarcıların suçuna ortak olacağımız anlamına gelmez” dedi. Özdemir, bu tasarı sayesinde Türk kökenli Almanların da kendi tarihlerine başka bir bakış açısı getirebileceğini söyledi. Türkiye’de hâlâ “Ermeni” ifadesinin bir hakaret olarak kullanıldığını belirten Özdemir, atılan tehdit e-postalarında da kendisine hakaret amacıyla “Ermeni” denildiğini aktardı. Özdemir, Alman İmparatorluğu’nun 1905 yılında Güneybatı Afrika’da binlerce kişiyi öldürdüğü ve ‘Heroro Soykırımı’ olarak bilinen olayın da bir soykırım olduğunu ve bu olayın üzerine de çalışmak gerektiğini söyledi.

Karar metninde, ‘Ermeni soykırımının’ 24 Nisan 1915’te Jön Türk iktidarı tarafından başlatıldığı belirtilirken, Ermenilerin kaderinin ‘soykırım’ örneği olduğu vurgulanıyor, ‘Alman İmparatorluğu’nun, bu suçu durdurmak için harekete geçmediği’ ifade ediliyor.

Merkel: İlişkilerimizin yelpazesi çok geniş

Almanya Şansölyesi Angela Merkel, Federal Meclis’in ‘soykırım’ kararının ardından herhangi bir konuda farklı görüşlerde olunsa da Türkiye ile dostane ve stratejik ilişkilerin yelpazesinin çok geniş olduğunu söyledi. Merkel, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile Berlin’de yaptığı görüşmeden sonra düzenlenen ortak basın toplantısında, kararın ikili ilişkilere zarar verip vermeyeceği şeklindeki soruya karşılık, “Almanya ile Türkiye’yi birbirine bağlayan birçok şey var. Herhangi bir konuda farklı görüşlerde de olsak, dostane ve stratejik ilişkilerimizin yelpazesi çok geniş. Savunma konularından diğer birçok konuya kadar” dedi. Almanya’da yaşayan 3 milyon Türk asıllı insanın da önemli ortak konulardan biri olduğunu dile getiren Merkel, “Ben ve tüm Alman hükümeti de 101 yıl önce yaşanan olaylar sebebi ile Türkiye ile Ermenistan arasındaki diyaloğu teşvik etmek için her türlü çabayı harcamak istiyoruz. Diğer yandan Alman-Türk ilişkilerini tüm yelpazesi ile korumak ve Almanya’da yaşayan Türk asıllı insanlara da ülkemizin bir parçası olduklarını ve böyle de kalacaklarını söylemek istiyoruz. Ayrıca, bazı tartışmalı konular hakkında konuşulmasının da demokratik kültürün bir parçası olduğunu da söylemek istiyoruz” ifadelerini kullandı.

Stoltenberg de, “Umarım en kısa zamanda Türkiye ile Ermenistan ilişkilerinde normalleşme sağlanır. Bizlerin de ülkeler arasındaki gerginliği azaltmak için her türlü çabayı harcamamız lazım” diye konuştu.

Erivan ‘memnun’
Ermenistan Dışişleri Bakanı Edward Nalbandyan ise, Alman Meclisi’nin ‘soykırım’ kararını memnuniyetle karşıladıklarını açıkladı. Nalbandyan, “Osmanlı İmparatorluğu’nun iki eski müttefiki olarak Avusturya ve Almanya bugün ‘Ermeni Soykırımı’ndaki sorumluluklarını tasdik ederken, Türkiye’deki yetkililer inatla soykırımın Osmanlı Devleti tarafından işlendiği yönündeki inkar edilemez gerçeği reddetmeye devam ediyor” dedi.

Kararını Dink cinayeti değiştirdi

Yeşiller Eşbaşkanı Cem Özdemir, ‘soykırım’ tasarısının Alman Meclisi’ne getirilmesine öncülük etti. Özdemir, 2001 yılında ise Alman Meclisi’nin ‘soykırım’ kararı almasının Türkiye ve Ermenistan arasındaki ilişkileri kötüleştireceğini söylemişti. Özdemir, 2007’de Hrant Dink’in öldürülmesinin ve 2009’dan sonra Türkiye-Ermenistan ilişkilerindeki gerileme nedeniyle kararını değiştiğini açıkladı. Özdemir, “Yüzleşme talebi Türkiye sivil toplumunun kimi zaman olağanüstü cesaret örneği göstererek dillendirdiği bir talep olarak kalıp, resmi makamlarca kabul edilmedi. Bu cesaretin bedelini kardeşim Hrant Dink kendi gazetesinin önünde vurularak ödedi. 2008’de başlayan normalleşme ve sınırların açılmasına yönelik girişimlerin sonuçsuz kalması da geriye kalan tüm umutlarımızı söndürdü” dedi.

‘Alman Meclisi’nin işi değil’

Alman Meclisi’ndeki ‘soykırım’ oylamasında ‘hayır’ oyu kullanan tek vekilin, Alman Şansölyesi Angela Merkel’in partisi Hıristiyan Demokrat Birliği (CDU) milletvekili Bettina Kudla olduğu ortaya çıktı. CDU milletveili Oliver Wittke’nin ise çekimser oy kullandığı açıklandı. Hayır oyu kullandığını açıklayan Kudla, “Başka ülkelerde meydana gelen olayların tarihi değerlendirmesini yapmak Alman Meclisi’nin işi değil. Tarihi bir olay üzerine çalışma yürütmek söz konusu devletin, bu durumda Türkiye, sorumluluğu altındadır” dedi. Alman vekil, karar tasarısının Türkiye ile Almanya arasındaki ilişkileri bozma riski taşımasının yanı sıra, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki mülteci anlaşmasına da zarar verebileceğini savundu. Kudla, “Bunun (tasarının kabul edilmesi) sonucu da hem sığınmacı hem de mülteci sorununun çözümünü zorlaştırır. Türkiye ile AB arasında yapılan anlaşmanın bozulması çok önemli insani sonuçlara yol açar. Bu Almanya için büyük mali yük getirebilir” dedi.

Hukuki açıdan yaptırımı yok

Alman Federal Meclisi’nin aldığı ‘soykırım’ kararının hukuki açıdan bir yaptırımı bulunmuyor. Öncelikle bunun bir yasa değil karar olduğunu belirtmek gerekiyor. Karar, Alman hükümetine soykırımı tanıması ve Türkiye -Ermenistan ilişkilerinin geliştirilmesi için çalışma çağrısı yapıyor. Karar, ülkedeki eyaletlere tavsiye niteliği taşırken, kararın uygulanması Alman eyaletlerinin kendi meclislerinde alacağı karara bağlı. Kararda, 1915 olaylarının ‘soykırım’ başlığıyla orta öğretim ve yüksek öğretimde ders programına yerleştirilmesi tavsiye ediliyor. 1915 olayları, ‘soykırım’ adı altında, Türk nüfusun az olduğu Saksonya ve Brandenburg eyaletlerinde halihazırda ders olarak öğretildiği biliniyor. Kabul edilen 5 sayfalık karar metninde, ‘Türkiye ve Ermenistan arasındaki tarihsel hesaplaşmayı konu edinen projeleri maddi olarak desteklemek üzere bütçe ayırmak’ ve ‘Türk ve Ermeni hükümetlerini, durma noktasına gelen normalleşme sürecini yeniden canlandırmaları için cesaret vermek’ gibi ifadeler yer alıyor.