NEFES DARLIĞI DİSPNE

Herkesin arada bir nefesi kesilebilir. Dik bir yokuşu tırmandıktan, hızla bisiklet sürdükten ya da ağır bir fiziksel aktiviteden sonra, nefessiz kalmak zaten beklenen ve kontrol edilebilecek durumlardan biridir.

Nefes almanın beklenmedik şekilde zor ve rahatsız edici olduğu, durumun kontrolden çıktığı hissi yaşatan, nefes kesilmeleridir. Nefesin yetmemesi, derin alamama ve alıp-verirken zorlanma şeklinde tarif edilebilir. Tıp dilinde, ‘dispne‘ denir.

İster durup dururken yaşansın, ister her gün meydana gelsin, korkutucu bir deneyimdir. Sebebini anlayamadığı bir şekilde nefesi kesilen bir kişinin, bu durumdan dolayı kaygılanması da normaldir. Bazı kişilerin aynı sorunu yaşamamak için kimi aktivitelerden kaçınmaya başladıkları olur. Bu rahatsızlık, günlük işler sırasında yaşanıyor ve hatta buna engel olmak için çeşitli işlerden kaçınılıyor veya daha yavaş hareket etmek gibi önlemler düşünülüyorsa, atılacak en doğru adım doktora başvurmaktır. Efor sarf edilmediği ya da aşırı sıcaktan rahatsız olunmadığı halde yaşandığında, bu genellikle altta yatan bir sağlık sorununa işaret eder. Bir aydan daha uzun süren rahatsızlık, kronik sınıfına girer ve hayat kalitesini büyük oranda düşürür. Pek çok kişinin keyif alarak katıldığı aktivitelerden
mahrum eden bir şikayettir. Uzun süren
ve bir türlü geçmezse, büyük olasılıkla tıbbi bir sorunla ilgilidir. Aniden ve yoğun bir şekilde ortaya çıkan nefes darlığı da, kısa bile sürse, bir sağlık sorununun belirtisi olabilir.

Şikayetler:

- Dinlenme halindeyken nefes darlığı.

- Aktivite ve egzersiz sonrası nefesin kesilmesi.

- Uzanırken görülen nefes darlığı.

- Alerjen gibi çeşitli tetikleyicilerle ortaya çıkan nefes kesilmesi.

- Göğüs ağrısının eşlik ettiği nefes darlığı.

- Kol, çene ya da boyun ağrısıyla birlikte nefes alamama.

- Ayak ve el bileklerinde şişme.

- İştah kaybı, istem dışı kilo kaybı veya kilo alımı.

- Alışılmadık halsizlik hissiyle nefesin kesilmesi.

- Terleme.

- Ateş.

- Nefes alırken ıslık veya hırıltı benzeri seslerin olması.

- İnatçı öksürük.

- Sersemlik ve bayılma hissi.

Nedenleri:

Ani görülen nefes darlığıyla ilgili olabilecek çeşitli rahatsızlıkları ve sağlık sorunlarını şöyle sıralayabiliriz:

Akciğer veya solunum yolları rahatsızlıkları

- Astım: Aniden nefesin kesilmesi, bir astım krizi yüzünden kaynaklanabilir. Bunun anlamı, hava yollarının daralması, hırıltıya ve öksürüğe neden olacak şekilde balgamın artmasıdır.

- Zatürre: Akciğer iltihabı, öksürük ve nefes darlığına neden olabilir. Genellikle antibiyotik kullanılmasını gerektiren bir enfeksiyondan dolayı kaynaklanır.

- KOAH: Eğer kronik obstrüktif akciğer hastalığınız varsa, nefes darlığı, hastalığın
kötüleştiği anlamına gelebilir.

Kalp rahatsızlıkları

- Kalp krizi: Göğüs ağrısı gibi en bilinen belirtilerin görülmediği sessiz kalp krizinde, nefes darlığı şüphe çekebilecek
tek belirti olabilir.

- Kalp yetmezliği: Kalp, vücuda yeterince kan pompalayamıyor demektir. Genellikle zayıf kalp kası bu soruna neden olur. Ciğerlerde su birikmesiyle nefes almak zorlaşır. Yaşam biçiminde bazı değişiklikler ve ameliyat gibi tedavi biçimleri gerektirebilir.

- Kalp ritmi: Taşikardi ya da atriyalfibrilasyon gibi düzenli veya düzensiz ama hızlı kalp atışı, nefesin kesilmesine yol açabilir.

Panik atak ya da kaygı

Panik atak ya da kaygı, hızlı ve derin nefes almanıza neden olabilir. Yavaşlatmaya yoğunlaşmak ya da bir kese kağıdının içine nefes alıp vermek, normale döndürebilir.

- Anemi

- Akciğer embolisi

- Akciğer ödemi

- Akciğer kanseri

- Akciğer sönmesi

- Aritmiler (kalp ritm düzensizlikleri)

- Astım

- Boğulma

- Düşük kan basıncı (hipotansiyon)

- Epiglotit (gırtlak kapağı enfeksiyonu iltihabı)

- İnterstisyel akciğer hastalığı

- Kalp zarı iltihabı

- Karbonmonoksit zehirlenmesi

- Kardiyomiyopati (kalp kası bozukluğu)

- Kırık kaburga

- Kronik bronşit

- Krup hastalığı (gırtlağı tutan ve sıklıkla küçük çocuklarda görülen viral bir hastalık)

- Obezite

- Plörezi (akciğer zarında sıvı birikmesi)

- Tüberküloz

- Üst solunum yolu tıkanıklığı

Hastalığın teşhisi

Tedavisi için ilk olarak nefes darlığına yol açan nedenin tespit edilmesi gerekir. Şikayetlerle başvuran hastaya öncelikle yapılan fiziki muayeneyle, bazı anormallikler kontrol edilir. Atakların nasıl başladığı, ne kadar süreyle devam ettiği, ne sıklıkta ortaya çıktığı ve ne kadar şiddetli olduğu sorulur. Doktorlar, nefes darlığının daha belirgin bir şekilde teşhis edilmesi, kişinin kalbi, akciğerleri ve ilgili sistemlerin sağlığını değerlendirmek için göğüs röntgeni ve bilgisayarlı tomografi (BT) görüntüleri kullanabilirler. Bir elektrokardiyogram (EKG) kalp krizi belirtilerini gösterecektir.

Hava akışını ve hastanın akciğer kapasitesini ölçmek için yapılan testler, kaynağın ve nefes alma sorunlarının boyutunun belirlenmesine yardımcı olabilir. Ek testlerle, kandaki oksijen seviyesine ve kanın oksijen taşıma kapasitesine bakılır.

Neler yapılabilir?

Doktorun tavsiyeleri dışında, aşağıdaki şu tedbirler de işe yarayabilir: Sigara içiyorsanız, bırakın ya da yardım alın. Çeşitli nefes teknikleri vardır, öğrenin. Nefesiniz kesildiğinde faydasını görebilirsiniz. Alerjenlerden, sigara dumanından ve kirli havadan uzak durmaya özen gösterin. Eğer stres ya da kaygı gibi sorunlarınız varsa, psikiyatra danışabilirsiniz. Nefes darlığı obezite kaynaklı meydana gelmişse, kişiye uygun zayıflama yöntemleri seçilebilir. Doğru ilaç kullanımı önemlidir. Kendi kendinize ilaç kullanmamalı, doktorunuza danışmalısınız. İlaçların fayda sağlama dığını düşünüyorsanız, tekrar danışmaktan çekinmeyin.