'Orkestrada demokrasi olmaz'

Müzik eğitimine Ankara Devlet Konservatuvarı’nda başlayan Gürer Aykal, Türkiye’nin önde gelen orkestra şeflerinden biri... Antalya Piyano Festivali Sanat Yönetmeni ve Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’nın kurucusu ve onursal şefi olan Aykal’la, sanata ve hayata bakışını konuştuk.

- Antalya Piyano Festivali’nin başlangıç hikayesini sizden dinleyebilir miyiz?

Kuruluşunda ismim yok gibi görünse de, ben Antalya’da hep varım. Antalya Devlet Senfonisi’nin kuruluşunu gerçekleştiren, bölgede çalışan biriyim. 1999 yılında belediye başkanı Menderes Türel, bildiğimiz, içinde bulunduğumuz piramidi yapmıştı. Bu yapı, sanatçıların dikkatini çekiyordu. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şefiydim. 25 yıl bu görevi icra ettim. Antalya Devlet Senfoni Orkestrası kurulma döneminde, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Bülent Ecevit ve Maliye Bakanı Sümer Oral’dı. Şimdi bu isimler aramızda değil ama desteklerini asla unutmadım. Yoğun isteklerle bu festivali kabul ettim. Antalya’nın piyanist bir belediye başkanının olması büyük şans. Onun müzik zekası ve hızlı düşünmesinden yararlanmak önemli.

- Elinizde küçük bir batonla koca bir orkestrayı yönetiyorsunuz. Özel hayatınızda da yönetim sizde midir?

Benim felsefem Beethoven’dır. O, müziğin anayasasıdır. Onu bilmek ve yaşamak gerek. Bağımsız olmam, malzemelerimi tutumlu kullanmam ve laf salatası yapmamam önemli. Yönettiğim eserlerle, orkestraya ve dinleyicilerime saygılı olmalıyım. Beethoven’la karakterim şekillendi. Diktatör falan değilim ama müzikte demokrasi yok, olamaz. Orkestrada da, “Yok efendim ben burayı böyle çalmak istiyorum” olamaz. Ona göre bütünlüğü sağlamalısınız. Sonuna kadar demokratım. Orkestra yönettiğim zaman, istediğim, düşündüğüm ve gösterdiğim gibi çalınmasını isterim.

- Sizin istediğiniz gibi çalmayan sanatçılarla nasıl devam ediyorsunuz?

Genelde bu anlayışta olmayanlar elenir. Orkestrada başarı için çalışanların belli bir dile ulaşması gerek. Orkestra bütündür, çatlak olmaz. Çatlak olanı izleyici hemen anlar.

- Klasik müziğin sağlıklı ve huzur verici yanı araştırmalara hep konu olur. Siz ne
düşünüyorsunuz?

Müzik, içimize gömülü bir kültürdür. Beethoven’ı dinlediğinizde o kadar düzenli yazdığını görüyorsunuz. Müzik doğruyu getirdiğinde, size huzur verecektir. Klasik müzik dinleyen insanın huzuru bir başkasında yoktur.

‘AKM mabedimiz’

- AKM’yle ilgili çok anınız vardır...

AKM bizim mabedimiz. Bunu İstanbul olarak düşünmeyin. Mabede giren insan nasıl dürüst olmalıysa, orası da öyledir bizim için. Benim için öyle bir yapıdır. O yapıda, duvarda benim bir resmim vardı. Benim o resmim de yıkılıp gidecek tabii. Orası benim için mabetti. Şimdi aynı mimarın oğlu yapıyor. Umarım yaparken müzisyenlerden tavsiye alırlar. Çünkü mimarın yaptığı hatayı müzisyen düzeltemez. Orkestranın enstrümanı, konser salonudur. Orkestra, salonu çalar.

- AKM’nin yeni halinde nasıl bir şey hayal ediyorsunuz?

İlk olma diye bir hastalığım yok. Yüzüncü de olabilir. Benim orada yapmak istediğim konser, Adnan Saygun’un, ‘Yunus Emre Oratoryosu’dur. Orası açılsın, Allah da bana ömür versin, ben de bunu yaparım.

‘Beni ağlatan türküler var’

- Ülkenin en deneyimli sanatçılarından biri olarak çok genç görünüyorsunuz...

Orkestra şefi her zaman plan yapar. Mesela iki yıl sonra şubatta ne yapacağımı bilirim. Böyle programlı davranmanın ömrümü uzattığını düşünüyorum. Orkestra şefi hep hareket eder. Kan dolaşımımız hızlıdır. Mesela 22 Mayıs doğumluyum. Büyük besteci Wagner gibi. Fakat ben bununla gurur duymuyorum. Benim için gurur kaynağı, Marilyn Monroe’yla aynı gün doğmaktır. Monroe’yla aynı gün doğmak, en büyük şansım. Bir Japon ressamın bana yaptığı resim var. Ben orkestrayı yönetirken, arkamda dinleyen herkes Marilyn Monroe tasvirinde.

- Klasik müzik dışında neler dinlerseniz?

Türkü çok severim. Beni ağlatan türküler var. Köy enstitüsünde öğretmen olan bir babanın oğluyum. Dinlediğimiz her müzik aslında halk müziğinden çıkmıştır. Köy enstitüsü kapandıktan sonra, öğretmenler sürekli tayin edildi. Biz de çok gezdik. Farklı yörelerdeki halk müziklerinden çok etkilendim.