DÜNYANIN ÇATISI TiBET

Brad Pitt sevdasıyla ‘Seven Years in Tibet’ (Tibet’te Yedi Yıl) filmini seyredip bu ülkeye aşık oldum. Tibet dini, insanları, kültürüyle bana hep çok gizemli gelmiştir. Rüyam gerçekleşti ve Budizmin halen en yoğun yaşandığı, güzel insanların diyarı, ‘Dünyanın Çatısı’ Tibet’e gittim

Tibet ortalama 4 bin 900 metre yükseklikte, 2.5 milyon kilometre karelik bir alanda (Fransa’nın dört kat, Türkiye’nin üç katı büyüklüğünde) bir plato. Nüfusu 5 milyon, başkent Lhasa’da sadece 250 bin kişi yaşıyor, nüfusun geri kalanı yaylalara dağlara yayılmış. Yüksekliği 8 bin metreyi geçen tam 14, 7 bin metreyi geçen yüzlerce dağ var! Nasıl dünyanın çatısı denmesin. İşin ilginci hâlâ jeolojik olarak aktif bölgelerden biri, yılda 0.1 santimetre yükselmeye devam ediyor.

Uzayda yürür gibi

Lhasa’ya öğle vakti vardığımızda, 3 bin 600 metre yüksekliği hemen hissediyorsunuz. Nefes almak zorlaşıyor, iki adım atınca yoruluyorsunuz. Benim gibi saatlerce spor yapan biri için çok garip bir his. Uçakta yükseklik hastalığı ve çareleriyle ilgili yazılar okuyoruz, biraz da korkuyoruz. Eğer hastalık başlar ve geçmezse tek çare acilen daha alçak bir yere inmek. Tibet’de alçak yer yok ki. Tek çare ilk uçağa atlayıp Katmandu’ya gitmek, yani işimiz zor. Uzayda yürür gibi çok ağır hareketlerle Lhasa’nın merkezine gidip Jokang Temple önündeki meydana bakan bir terasta öğle yemeği yedik.
Şehir her şeyiyle büyülü, dinin etkisini yürürken, yemek yerken her yerde hissediyorsunuz. Meydan cıvıl cıvıl rengarenk her yaş insanla dolu. Çoğu hacı olarak bu kutsal şehre gelip kutsal mekanlar etrafında dönen Tibetliler. Otele geri döndüğümüzde herkeste bir tuhaflık vardı, biraz da endişe galiba. İçim “Kalk bu güzel şehri gez kaçırıyorsun” diyor, ama vücudum laf dinlemeyip dinlenmek istiyor.Yükseklik hastalığından kurtulmanın en önemli yolu dinlenmek, yavaş hareket etmek ve bol bol su içmekmiş.

Etrafta havalı keşişler var

Sabah neyse ki çok daha iyi kalktık. Potala Sarayı'na gittik. Çok görkemli yedinci yüzyılda inşaatı başlamış, ama asıl 17'nci yüzyılda beşinci Dalai Lama tarafından yapılmış, inanılmaz görkemli bir yer. UNESCO’nun koruması altında. Hacılarla birlikte Potala Sarayı'nı geziyoruz. Hepsi güleryüzlü, biraz çekingenler... Yerel kıyafetler giyiyorlar, sırtlarında çocukları, kollarında anne babaları hep birlikte kutsal şehirlere geliyorlar. Özellikle yaşlıları hayatlarının kalan kısmını sürekli hacca giderek, yani kutsal yerleri gezip dua ederek geçiriyor. Bir de keşişler var, kırmızı kumaşlara sarılmış, bir kısmı da bayağı modern, güneş gözlüklerini takıp havalı havalı dolaşıyorlar.

Felsefe saati geldi
Sera Manastırı Tibet’te yaşayan 56 etnik gruptan biri olan Gelugpa'ların eğitimini veren en önemli ikinci manastır. Her gün keşişlerin 15.00- 17.00 arası yaptıkları felsefi tartışmayı seyrettik.
Akşamüstü, meşhur Barkor Meydanı'ndaydık. Büyülenmiş olarak öylece kalakaldık. Her yerden hacılar geçiyor, ellerindeki dua tekerlerini sallayarak, dualar okuyarak, bir kısmı bizim namaza benzer hareketlerle üç adımda bir yere yatarak meydanda bizim Kabe etrafında dönüşümüz gibi dönüyorlar. Biz ise hareket etmeden nefesimizi tutarak, öylece durarak bu kalabalığın içinde olmanın tadını çıkarıyoruz. Makye Amye Restaurant'da Tatlı Tibet çayı ve Tibet buğday şarabı içtik. Çay iyi ama şarap feciydi. Akşam yemeğini Dünya isminde bir restoranda yedik. Yak eti çok lezzetli.
Akşamı kötü geçirdim. Başım ve kalbim zonkladı. Halen Lhassa’dayız. Yüksekliğe alışmak için minimum üç gün üç gece kalmamız gerekli. Sabah Drepung Manastırı’na gittik. Tibet’in en büyük manastırı. 1460’da kurulmuş. Eski dönemlerde 10 bin monk varmış. Bugün Çin’in kontrolünde din sürekli yok edilmeye çalışıldığı için sadece 600 keşiş var.

Drepung manastırı
Daha sonra Budizm için çok önemli, Tibet’te Budizm’in doğduğu manastır olarak bilinen Jokang Temple’ı gezdik.
Bir önceki akşam büyülendiğimiz Barkor Meydanı’na gittik bir kez daha. O ortamda olmak çok güzel. Yol üzerinde bir kafeye oturduk ve önümüzden geçen insan selini doya doya seyrettik. Biz de kutsal mekanların etrafında döndük, dua ettik.
Lhasa sizi hemen kucaklıyor, büyüsü içine alıyor.

Tibet Budizmi

Tibet'e Budizm, M.S. 5’inci yüzyılda gelmiş ve 7’nci yüzyılda Tibet Kralı Srongtsen Campo’nun etkisiyle yaygınlaşmıştır. Sekizinci yüzyılda ilk defa, Tibet budistleri kurumsal bir yapı kazanmış. Bugünkü kırmızı şapkalılar lakaplı Niyingma Okulu’na ait Tibet rahipleri, bu ilk yapının devamı. Tibet Budizmi'nin tatbik edilen şeklinde, Buda Dharma'nın öğrenilmesi, ahlâki öğütler, nefisle mücadele, tefekkür ve meditasyon gibi içe bakış yöntemleri önemli yer tutuyor.
11’inci yüzyılda yaşamış bir Hint Budist üstat olan Atisha ve 14’üncü yüzyılda yaşamış Tibetli Budist üstat Je Tsongkhapa'nın Budist öğretiye çok önemli katkıları olmuş ve bu da sarı şapkalılar lakaplı Gelugpa okulunun doğmasına yol açmış. Tibet’in ruhani lideri Dalai Lama da Gelugpa kolundandır. Ana olarak Nyingma ve Gelugpa okulları dışında Tibet Budizm'inde bir de Sakya ve Kagyu Okulları bulunur, özünde aynı Buda Dharma'yı paylaşan okullarda sadece ileri uygulamalarda ufak farklılıklar görülür.