Her derde deva...

Her derde deva...
Tespih, politikacıdan rock şarkıcısına kadar her kesimden insanın elini ya da evini süslüyor. Kimi tespihle ibadet ediyor, kimi sigarayı bırakmak için elini oyalıyor. Bazıları da kriz nedeniyle "Ya sabır" çekiyor
TUBA AKYOL

Uluslararası İstanbul Caz Festivali kapsamında Türkiye’ye gelen punk-rock’ın ünlü ismi Nick Cave, İstanbul’dan ayrılmadan önce tespih aldı. Bedrettin Ekdi’nin oğlunun 1 milyon dolara mal olduğu söylendiği için gazete manşetlerine taşınan sünnetinin en ilgi çeken hediyeleri altın bir tabanca ile altın tespihti. Yeraltı dünyasının ünlü ismi "Nuriş" lakaplı Nuri Ergin’in altın tespihinin cezaevinde tüm kapıları ardına kadar açtığı iddia ediliyor. Başbakan Yardımcısı Mesut Yılmaz, daha az sigara içmek için tespih çekmeye başlayanlardan. Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş’in Amerikalı eşi Catherine Derviş de Gaziantep’ten bir tespih satın almıştı. Ünlü futbolcu Maradona’nın bile bir tespihi var. Gerçi nefret ediyor ama...
Tespih politikacıdan sporcuya, yeraltı dünyasından dünyaca ünlü isimlere kadar her kesimden, 7’den 70’e her yaştan insanın elini ya da evini süslüyor. Kimi Allah’ın adını anmak, ibadet etmek için taşıyor tespihi, kimi evinde dekoratif amaçla kullanmak için satın alıyor. Sigarayı bırakmak isteyenler ellerini oyalamak için, ekonomik krizden bunalanlar "Ya sabır" çekmek için tespihe saldırıyor. Amaçları farklı da olsa, kadın-erkek, yaşlı-çocuk, pek çok kişi hayatının bir döneminde -ya da her döneminde- tespihle temas ediyor.

Adnan Polat "Bu krizde stres atmak için dev bir tespih gerekir" diyor
Tespih, namaz sonrasında kimi dinsel sözleri yinelerken sayısının anlaşılabilmesi için boncuk biçiminde 33, 99, 500 veya 1000 tanenin bir ipe dizilmesiyle yapılıyor. Ancak tespih salt dini amaçlı değil, psikolojik faydaları nedeniyle de kullanılıyor. Mesela 1999 yılında tüm dünyayı saran tespih modasının kökeninde, tespihin depresyona iyi geldiği, rahatlatıcı bir etkisi olduğu, zihni açtığı gibi tespitlerin rolü büyüktü. Önce Amerika’da ardından Londra’da tespih showroom’larının açılmasının; Harrods, Printemps gibi ünlü mağazalarda tespih satılmaya başlamasının ardında da tespihin psikolojik etkisinin yattığı söylenebilir.
Türkiye’de de ekonomik krizin ardından tespih satışlarının arttığı belirtiliyor. Anadolu Ajansı’nın haberine göre pek çok esnaf kriz nedeniyle zor günler yaşarken tespih satanların işleri açıldı. Zira özellikle işsiz kalanlar, ellerini oyalamak, sıkıntılarını dağıtmak için tespihten medet umuyor.
Ekonomik krizin stresinin tespihle azaltılabileceğini düşünenlerden biri de işadamı Adnan Polat. Erzurum’daki Polat Renaissance Hotel’in açılışında Erzurumlular, Polat’a oltu taşından, dev bir tespih hediye ettiklerinde Adnan Polat’ın cevabı hazır: "Bu krizde stres atmak için ancak bu tespih çekilir."

Ne Erbakan vazgeçiyor tespihten ne de Baykal
Tespih ile sıkıntılarından arınmaya çalışanlar arasında politikacılar da var. Refah Partisi’nin genel başkanı Necmettin Erbakan ve CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, siyasi yelpazenin iki farklı ucunda olmalarına rağmen zaman zaman tespihle çıkıyorlar basının karşısına. İkisi de meclis dışında kaldı, ikisi de çok sıkılıyor herhalde...
Geçtiğimiz günlerde Mesut Yılmaz’ın da tespih çekmeye başladığı ortaya çıktı. Gerçi kendisi "daha az sigara içmek için" dedi ama ekonomik krizin, hükümet içinde yaşanan gerginliklerin de bir payı olsa gerek Yılmaz’ın tespih kullanmasında. MHP imaj çalışmaları esnasında beyaz çorapla birlikte tespihi de yasaklamasaydı, Türkiye’nin şu sıkıntılı günlerinde meclisten tespih şakırtısı eksik olmayacaktı büyük ihtimalle. Kim bilir, belki iyi de olacaktı. Zira İnsancıl dergisi yazarı Cengiz Gündoğdu’ya göre tespih bir çeşit ruh doktoru görevi yaparak insana yardımcı oluyor: "Tespih dağıtıldıktan sonra konuşmacı istediği kadar saçmalasın tepki gelmez." n

Papa’dan Maradona’ya tespih
Ünlü futbolcu Diego Armando Maradona’nın anılarını anlattığı kitabında Papa ve tespihle ilgili bir anekdot da yer alıyor: "Ben Papa’yla da tanıştım, çünkü ünlüyüm. Çok düşkırıcıydı. Anneme bir tespih verdi, Cladia’ya bir tespih verdi, ona verdi, şuna verdi, sonra benim sıram gelince İtalyanca olarak "Seninki özel" dedi. Sinirlenmeye başlamıştım. Annemden tespihini istedim, baktım, benimkiyle aynıydı! Papa’ya doğru yürüdüm, sordum: "Afedersiniz Papa Hazretleri, benimki ile anneminki arasındaki fark ne?" Bana baktı, sırtıma vurdu, gülümsedi, yürümeye devam ettik. Saygısızlık! Sırtıma vurdu, gülümsedi, o kadar! (www.showtvnet.com)

Delikanlı dediğin tespih çeker
Tespih, yeraltı dünyasında ise bir nevi delikanlılık simgesi. Arkasına basılan yumurta topuklu, sivri burunlu ayakkabıdan, yakası açık beyaz gömlekten görünen kalın altın zincirden vazgeçilebilir belki ama tespihten asla. Zira tespih, tıpkı silah gibi bir güç göstergesi. Tespih çekerek birini dinlemek, tam da dinlemek değil aslında. "Seni dinleyerek sana bir şey bahşediyorum" demek bir yandan da. Tespih sallamak ise umursamazlığın ve rahatlığın, yani "senden daha güçlüyüm" mesajının bir göstergesi.
Nuri-Vedat Ergin kardeşlerin koğuş arkadaşı Hünkar Karataş’ın Afyon Savcılığı’na verdiği ifadeye göre Nuriş’in altın tespihi cezaevinde tüm kapıları ardına kadar açan bir anahtar. Karataş, "Nuri Ergin, altın tespihini güvendiği bir adamına verir. Bu adam tespihi gösterdikten sonra havalandırma veya koğuş kapıları açılır" diyor. Aşiret reisi Bedrettin Ekdi’nin oğluna, sünnet düğününde altın bir silahla birlikte altın tespih hediye edilmesi hiç de şaşırtıcı değil yani. Küçük Ekdi, "erkekliğe adım atarken" bu güç nesneleri ile donatılıyor.

Eskiden ‘Ya sabır’ ustaları vardı...
Tespih; tane, nişane, durak, imame, pul, tepelik, hatime, çivi gibi parçaların bir araya gelmesi ile yapılıyor. Bu parçaların bir araya getirilişi ise tespihçi ustasının hünerini gösteriyor. Ne yazık ki şu anda Türkiye’de tespih tezgahları ve tespihçi ustaları kalmadı. Ama 19. yüzyılda Kapalıçarşı çevresinde 300 civarında tespih tezgahının çalıştığı biliniyor.
Durak ve nişaneler her 33 tanede bir konulan ve tane dizisinden dışarıya doğru sarkan bölümler. Pul, imameden itibaren beşinci veya yedinci taneden sonra konuluyor. İmame ise tane, nişane ve pulları iki uç halinde bir araya getirerek ipliklerin içinden geçirildiği bir parça. Tespihe imameden sonra kamçı denen bir kordon bağlanıyor. Kamçının üst tarafına da, Türk başı adı verilen, dört zincirin ucuna bağlanan taneler takılıyor. Tepelik ve hatime, kamçının üst ucunda bulunuyor.
Klasik tespihte tane sayısı 99. 33’lük olanları bulunduğu gibi, tekke ve dergahlarda dervişlerin zikr için kullandığı 500, hatta 100 taneli tespihler de var. Bu taneler, armudi, servi, şalgami, beyzi, üstüvane gibi değişik şekillerde yapılabiliyor.
Tespih yapımında kabuk, kemik, diş, boynuz, cam ve ahşabın yanı sıra zümrüt, yakut, inci, lapis, firuze, akik, yeşim, yıldız taşı, mercan, sedef, lületaşı, altın, gümüş gibi değerli taşlar ve madenler de kullanılıyor.




CUMARTESİ